مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
رویدادهای مهم این روز از این قرار اند:
انتقال قدرت حکومت موقت صبغت الله مجددی به استاد ربانی/1371 شمسی
صبغت الله مجددی نخستین رئیس جمهور حکومت مجاهدین، حکومت را به شورای قیادی تسلیم کرد و این شورا استاد ربانی را به حیث رئیس حکومت مجاهدین برگزید. مجاهدین که از آغاز پیروزی با جنگ های داخلی مواجه شده بودند، هیچگاه به یک حکومت فرا ملی دست نیافتند و سرانجام در سال 1375 گروه طالبان شهر کابل را تصرف و جکومت مجاهدین به شهر مزار شریف منتقل شد.
وفات خانم ژیلا از آواز خوانان سرشناس کشور/1388
میرمن ژیلا آواز خوان شناخته شده کشور، در چنین روزی در ایالات متحده امریکا چشم از جهان پوشید.
میرمن ژیلا با خانواده اش در ایالت ویرجینا امریکا زنده گی می کرد و در این اواخر از بیماری رنج می برد.
میرمن ژیلا در میان مردم از شهرت و محبوبیت خاص برخوردار می باشد. وی از جملهء نخستین زنان بود که در کابل و برخی ولایات کشور کنسرت های را برگزار کرد و با آهنگ های زیبا در قلوب مردم جای گرفت.
وی مانند تعداد دیگر از هنرمندان افغان پس از آغاز نا امنی ها و دشواری ها به خارج ار افغانستان مهاجرت کرد و بالاخره در ایالات متحده چشم از جهان پوشید.
میرمن ژیلا در عصر خودش از از زمرهء محبوب ترین هنرمندان افغانستان به شمار می رفت و از او صد ها آهنگ در آرشیف نشراتی رادیو و تلویزیون باقی مانده است.
وفات استاد غلام محی الدین شبنم غزنوی، نقاش و از چهره های پر آوازه/1388
استاد غلام محی الدین شبنم غزنوی استاد گرانمایه در هنر نقاشی، موسیقی، خطاطی، مجسمه سازی و آرت ابتکاری بود . آرت ابتکاری شامل ساختن گل ها استفاده از اشیای پیش پا افتاده برای تهیه یک تابلو، استفاده از برگ گل ها، ساقه های گندم و استفاده از رنگ آبی و نشایسته برای کشیدن تابلو بود. استاد شبنم آنقدر مهارت داشت که در یک ساعت تدریسی به اندازۀ کافی از ساختن تابلوهای از طبیعت، پورتاریت، تنظیم رنگ ها را میشد آموخت.
وفات پروفیسور عبدالولی ذکی/1391
مرحوم پروفیسور ذکی فرزند مرحوم عبدالهادی خان طرزی درپانزدهم جنوری سال 1930 در شهر کابل بدنیا آمد. با تکمیل دوره بکلوریا از لیسه استقلال، شامل دانشگاه طب پوهنتون کابل گردید و پس از فراغت از فاکولته طب کابل بحیث عضو کادر علمی دانشگاه طبی در رشته اناتومی ایفای وظیه نمود. مرحوم ذکی تحیصیلات عالی خویش رادر رشته اناتومی در فرانسه و یونیورستی لوزان در سوئیس به پایان رسانیده و دوباره بوطن عودت نموده و بحیث پروفیسور در دانشگاه طب کابل موظف به تدریس این رشته شد. مرحوم پروفیسور ذکی در سال 1965 الی 198 بحیث اولین رئیس انتخابی فاکولته طب کابل انتخاب شدند که خدمات شایانی را انجام داده و تغییرات اساسی ای را در سیمای این فاکولته وارد6 اوردند. پروفیسور ذکی بعد از سال 1969عزم اروپا شده و کادر علمی دانشگاه لوزان سوئیس به سمت پروفیسور رشته اناتومی ایفای وظیه مقدس استادی داشتند. و از کشور فرانسه تیتل پروفیسور اگرژه را درفت نمود. ایشان یکی از اعضای برجسته ” انجمن اناتومیست های کشور های فرانسه وند سوئیس” .
پروفیسور ذکی در دوران اقامت در غربت کار های تحقیقاتی ارزشمندی را در زمینه ساختمان دماغ انسان در یونیورستی لوزان انجام دادند که نه تنها در نشرات و مجلات طبی در امریکا و اروپا به نشر رسید، بلکه بعنوان کار تحقیاتی مورد استفاده استفاده علمی از گرفته میشود. پروفیسور ذکی موفق به اخذ مدال های زیاد در عرصه ملی و بین المللی گردید.
با تکمیل دوره بکلوریا از لیسه استقلال، شامل دانشگاه طب پوهنتون کابل گردید . پس از فراغت از فاکولته طب کابل بحیث عضو کادر علمی دانشگاه طبی در رشته اناتومی ایفای وظیفه نمود. وی تحصیلات عالی خود را در همین رشته در فرانسه و یونیورستی لوزان سوئیس به اکمال رسانیده و در عودت بوطن بحیث پروفیسور در فاکولته طب کابل موظف به تدریس این رشته شد. او در سال 1965 الی 1968 بعنوان اولین رئیس انتخابی فاکولته طب وفارمسی انتخاب شد که خدمات پر اجری را انجام داده و تغییراتی بوجود آورد . مرحوم پروفیسور ذکی بعد از سال 1969 در کادر علمی دانشگاه لوزان سوئیس به سمت پروفیسور رشته اناتومی ایفای وظیفه مقدس استادی داشت، و فرانسه نیز تیتل علمی پروفیسور اگرژه دریافت نمود. ذکی هم چنان یکی از عضو فعال و بر جسته انجمن اناتومیست های کشور های فرانسه و سوئیس بود. پوهاند ذکی کار های تحقیاتی ارزشمندی در زمینه ساختمان دماغ را در یونیورستی لوزان انجام داد که در نشریه های قابل اعتبار اروپائی و امریکائی به نشر رسید و بحیث رفرنس علمی در تحقیقات علمی از آن بهره میگیرند. پروفیسور ذکی موفق به دریافت مدال خدمت از افغانستان و مدالهای علمی از یونیورستی لیون فرانسه شده اند.
او هنر را دوست داشت. نقاش چیره دست بود و به شعر و موسیقی نیز علاقه ی سرشار داشت.
یادش گرامی و روحش شاد باد
• شکست عثمانی‌ها در کوزوو (1389 م)
28 جون سال 1389 جنگ كوزوو Kosovo به سود صربها پایان یافت و در این جنگ پرتلفات، مراد اول سلطان عثمانی‌ها و پرنس لازار رئیس صربها ـ هر دو ـ كشته شدند و در همین روز «بایزید» كه همراه پدر بود سلطان عثمانی‌ها شد و با صربها صلح كرد و «الیورا» دختر لازار را به زنی گرفت. بایزید بعدا در جنگ با امیرتیمور گورکان شكست خورد و اسیر او شد. عثمانی‌ها قرن بعد، از صربها انتقام گرفتند و در سال 1459 كوزوو را تصرف كردند که مسائل امروز این منطقه نتیجه همان پیروزی عثمانی هاست.
• پناهنده شدن امپراتور شكست خورده هند به ايران (1540 م)
بیست و هشتم جون سال 1540 میلادی به دربار قزوین- پایتخت آن زمان ایران- خبر رسید كه همایون شاه امپراتور هند قصد پناهنده شدن به ایران (دربار شاه طهماسب صفوی) را دارد. همایون شاه در جنگ هفدهم ماه می آن سال، از یك خان (افغان) شكست خورده بود و چون در دهلی هم معارضان و مخالفان فراوان داشت ترجیح داده بود كه به ایران بیاید و پناهنده شود. در آن روز شاه طهماسب قصد دیدار از زنجان را داشت که این خبر را دریافت کرد. شاه طهماسب یكم پس از ورود همایون شاه به قزوین و دیدار و مذاکره، سپاهی در اختیار او قرار داد و همایون شاه با كمك این سپاه، تاج و تخت خود را بازیافت.
• تولد “ژان ژاك روسو” متفكر، نظریه پرداز و فیلسوف بزرگ فرانسوی (1712 م)
ژان ژاك روسو فیلسوف و نویسنده بزرگ فرانسوی – سوئیسی در 28 جون 1712میلادی در ژنو پایتخت سوئیس به دنیا آمد و در روزهای آغازین زندگی، مادرش را از دست داد. روسو تحت سرپرستی پدر، موفق به تحصیل نشد. اما مطالعه را فراموش نكرد. وی تا شانزده سالگی به همین منوال گذراند تا این كه به جهانگردی روی آورد. در این مدت او برای گذراندن زندگی به خدمتكاری و پستترین خدمات اشتغال جست تا این كه ساكن پاریس شد. روسو پس از آنكه زنی دون پایه و بیسواد را به همسری گرفت، صاحب پنج فرزند شد اما به پرورش و تربیت هیچ یك از این فرزندان نپرداخت و به محض آنكه متولد شدند، آنها را به پرورشگاه كودكان سِر راهی سپرد. روسو تقریباً چهل ساله بود كه قدم در ماجرای فلسفه گذاشت و رسالههایى در این زمینه نگاشت. وی پس از آنكه از جانب دولت فرانسه بیعدالتیها را مشاهده كرد، بر آن گشت كه تمام توان خود را صرف واژگون ساختن حكومت فرانسه، و همه حكومتهایى كه بدون رضایت رعایا فرمان میراندند، كُنَد.
وی انسان را طبیعتاً خوب میدانست و میگفت این تنها سازمانها و تشكیلات است كه او را بد میسازد. روسو اعلام داشت كه بدترین تشكیلات ما، مالكیت خصوصی است. نخستین انسانی كه قطعه زمینی را محصور ساخت و با خود اندیشید كه این زمین متعلق به من است، مؤسس واقعی حكومت ظلم و جور بود. سرانجام، روسو نتیجه میگیرد: تنها راه درمان این مصیبت آن است كه تمدن را كنار بگذاریم و به طبیعت بازگردیم، زیرا همه مردم در حالت طبیعی خود، خوب هستند. انسان وحشی برای خوشبختی به چیزی جز غذا احتیاج ندارد، وقتی كه سیر شد، با طبیعت و با همه همنوعانش در دوستی و صلح و صفاست. انتشار افكار روسو، او را به شهرت رساند، با این حال، مشاجرات فراوانی را نیز برانگیخت. روسو معتقد بود كه فرهنگ و تمدن، مایه شر و ظلم و فساد است و بسط تمدن موجب عدم تساوی میگردد. روسو خواهان برافكندن نظام پلید و ایجاد دنیایى بهتر برای نسلی خوشبختتر بود. او خصوصیات این دنیای خیالی را در كتابهایى چند از جمله هلوئیز جدید و قرارداد اجتماعی نگاشت كه از محركهای انقلاب كبیر فرانسه شدند و بیش از یك قرن، سرمشق اندیشه فلسفی و كارهای سیاسی بودند. روسو با هر نوع حكومت زور مخالف بود و هر اقدامی در جهت تحمیل اراده بر دیگران را ناپسند میدانست. همچنین با اینكه روسو، خود فرزندانش را به پرورشگاه سپرد و از تربیت آنها، شانه خالی كرد، با این حال به تربیت كودكان و جوانان، توجهی خاص داشته و كتابی مخصوص در تربیت با نام اِمیل نگاشته است كه موجب تحول عظیمی در فرهنگ جهان شد. او در این كتاب داستانْ مانند، اصول و قواعد تربیت را عنوان نموده و قوانین پرورش را مطرح ساخته است. او معتقد بود كه باید در تربیت كودكان و جوانان، تا جایى كه ممكن است، قید و بند را كنار گذاشت و آنان را به حالت طبیعی و آزادی پرورش داد تا با تكیه بر فطرت سلیم خود، به خوبی تربیت یابند. روسو همچنین همانند دیگر حكیمان قرن هجدهم، با مسیحیت و آداب دینی كه كشیشان مقرر داشتهاند مخالفت میورزید. علاوه بر كتاب امیل، از روسو آثار متعددی بر جای مانده كه اعترافات در 12 جلد، تفكرات تنهایى و بحثهایى درباره علم و هنر و… از آن جملهاند و در حدود ده اثر از روسو نیز به فارسی ترجمه شده‌اند. روسو نویسندهای بود با روحی بسیار نیرومند، شاعری پرهیجان و عاشق طبیعت و نقاش عواطف و احساسات كه بر ادبیات اروپایى، تاثیر قابل ملاحظهای برجای گذاشت. اندیشههای سیاسی او سالها پس از مرگش مورد توجه قرار گرفت. روسو زیبایى كوهستان و جاذبه زندگی خانواده و خلوص و سادگی آداب و رسوم را در آثار خود آشكار ساخت و حق عشق را چنانكه باید، ادا كرد. شیوه نثر روسو به نثر فرانسه استحكام و اصالت بخشید. به طوری كه گفتهاند با روسو، دنیای جدید آغاز شد. به طور كلی روزگار ژان ژاك روسو، همه به دربدری و بیخانمانی گذشت. تندمزاجی، غرور و خودپسندی بسیار و سوء ظن شدیدی داشت ولی در عین حال حساس، باذوق و صاحب قلم بود. گفته‌هایش غالباً با عقاید متعارف و احكام ظاهر عقل مخالفت دارد اما با بلاغت تمام و حرارت مفرط، مقرون است. سالهای پایانی عمر ژانژاك روسو، در نتیجه صدماتی كه كشید، در عدم تعادل روحی و سوءظن شدید گذشت تا اینكه سرانجام در دوم جولای 1778میلادی، یك سال قبل از انقلاب كبیر فرانسه در 66 سالگی درگذشت. با این حال آثار وی تأثیری عظیم در مردمان زمان خود گذاشت و از عوامل بزرگ شكلدهی انقلاب فرانسه محسوب میشوند تا جایی كه روسو را پیامبر انقلاب فرانسه میخواندند.
• روز استقلال پرو (1824 م)
• تولد دكتر “آلِكْسیسْ كارل” جراح و زیست شناس فرانسوی (1873 م)
داكتر آلكسیس كارل فیزیولوژیست، جراح و زیست‌شناس فرانسوی در چنین روزی از سال ۱۸۷۳ میلادی متولد شد. دكتر آلكسیس كارل فیزیولوژیست، جراح و زیست‌شناس فرانسوی در ۲۸ جون ۱۸۷۳میلادی در سن فواللیون فرانسه متولد شد. وی در ۱۹۰۵میلادی به آمریکا رفت و مدتی در آنجا کار میکرد. این زیست‌شناس فرانسوی برندهی جایزهی نوبل فیزیولوژی و پزشکی در سال ۱۹۱۲ بهخاطر مطالعهی سیستم گردش خون بود. آلکسی کارل در پایان عمر متهم به همکاری با اشغالگران نازی شد ولی پیش از محاکمه درگذشت. از وی کتابهای “نیایش” (بهوسیلهی دکتر علی شریعتی) و “انسان، موجود ناشناخته” به فارسی ترجمه شده است. کتاب اخیر، پرفروشترین کتاب در سال ۱۹۳۵ بوده است.
• ترور ولیعهد اتریش – مجارستان در سارایوو و ایجاد بهانه برای شروع جنگ جهانی اول (1914 م)
از نیمه دوم قرن نوزدهم، اگرچه جنگهای پراكندهای در سطح جهان میان كشورهای مختلف ادامه داشت، اما تولید و انباشت سلاح، سازماندهی ارتشها، شكلگیری قدرتهای افزونخواه و عقاید و افكار توسعهطلبانه باعث شد تا در دوره صلح مسلح، جهان در انتظار فاجعهای جهانی قرار بگیرد این فاجعه با حادثهای به ظاهر كم اهمیت آغاز شد. در 28 جون 1914میلادی فرانتِس فردیناند، ولیعهد اتریش و همسرش توسط یك دانشجوی صرب در جریان سفر این دو به شهر سارایوو ترور و به قتل رسیدند. به دنبال این حادثه، دولت اتریش خواستار دخالت مستقیم در بازجویى و سایر مراحل پرونده این قتل شد. دولت صربستان از توطئه قتل ولیعهد اتریش اطلاع نداشت ولی متهم به شركت در این توطئه شد و دولت اتریش ضمن آمادگی برای یك تهاجم نظامی به صربستان، روز 23 ژوئیه 1914میلادی اولتیماتوم شدید اللحنی به دولت صربستان فرستاد. صربستان برای جلوگیری از وقوع جنگ، قسمت اعظم شرایطی را كه اتریش در اولتیماتوم خود عنوان كرده بود پذیرفت ولی اتریش كه قصد تصرف صربستان و دفع خطر نهضتهای اسلاوهای جنوبی را داشت پاسخ صربستان را قانع كننده تشخیص نداد. به همین بهانه، اتریش یك ماه بعد از ترور ولیعهد و 5 روز پس از اولتیماتوم، در 28 جولای 1914میلادی بهصربستان حمله كرد و از ماه اوت همان سال، با حمایت آلمان از اتریش و حمله ارتش آلمان به بلژیك، جنگ جهانی اول، رسماً آغاز شد.
• شليک نخستين گلوله جنگ جهانی اول
(1914 م)
28 جون سال 1914 یك ناسیونالیست صرب به نام «گاوریلو پرینسیپ Gavrilo Princip» در شهر سرایوو Sarajevo به سوی دوك بزرگ، Franz Ferdinandفرانتس فردیناند ولیعهد 51 ساله اتریش و همسرش سوفیا كه با اتومبیل از خیابان می‌گذشتند تیراندازی كرد و هردو را كشت. با همین تیراندازی، در حقیقت نخستین گلوله جنگ جهانی اول شلیك شد زیرا که از همان روز صدور اولتیماتوم‌های اتریش به صربستان آغاز شد و روسیه به کمک هم‌نژادان صرب خود شتافت.
• امضای قرارداد صلح ورسای بین متفقین و متحدین در پایان جنگ جهانی اول (1919 م)
با شكست آلمان و متحدان آن در جریان جنگ جهانی اول، مقدمات امضای قرارداد پایان جنگ و ترك مخاصمه بین طرفهای درگیر مهیا گردید. كارشناسان مالی و اقتصادی كه پس از پایان جنگ اول جهانی، به حساب هزینهها و خسارات وارده بر كشورهای متخاصم رسیدگی كرده بودند، خسارات جنگ را بیش از 330 میلیارد دلار برآورد كردند و برای جبران این خسارت، شرایط سنگینی را بر شكست خوردگان تحمیل نمودند. در نهایت، شرایط صلح و غرامت جنگی كشورهای مغلوب، در كنفرانس صلح پاریس كه از روز 18 جنوری سال 1919میلادی تا بیستم ژانویه سال 1920میلادی تشكیل شد، تعیین گردید. اولین و مهمترین قراردادی كه در جریان كنفرانس صلح پاریس، تنظیم و امضا شد پیمان صلح وِرسای بود كه شرایط صلح با آلمان را تعیین میكرد. هنگام تصویب قرارداد ورسای در كنفرانس صلح پاریس، آلمان به یك كشور جمهوری تبدیل شده بود و یك رئیس جمهور سوسیالیست در رأس آن قرار داشت. همچنین صدراعظم آلمان نیز یك سوسیالیست بود و وقتی كه او از مضمون آن قرارداد اطلاع یافت از مقام خود استعفا داد و هیچ یك از وزیران ارشد آلمان نیز حاضر به امضای این قرارداد نشدند. در نتیجه دو عضو درجه دوم دولت آلمان در روز 28 جون 1919میلادی، قرارداد صلح را در كاخ ورسای امضا كردند. با امضای این قرارداد در كاخ ورسای در حومه پاریس، جنگ جهانی اول به طور رسمی به پایان رسید و نمایندگان آلمان، تمامی مفاد قرارداد 440 مادهای ورسای را پذیرفتند. به موجب این قرارداد، آلمان متعهد شد كه تعداد افراد ارتش خود را در سقف یكصد هزار نفر حفظ كند، تسلیحاتِ خود را كاهش دهد و بخشی از اراضی متصرفاتش را به كشورهای پیروز مانند فرانسه و انگلیس واگذار نماید. همچنین متفقین، آلمان را به پرداخت مبلغ هنگفتی به عنوان غرامت مجبور كردند. از دیگر مفاد پیمان تاریخی ورسای، تأسیس جامعه ملل بود كه پس از پایان جنگ جهانی دوم به صورت سازمان ملل متحد درآمد. با این حال، هیچ یك از این بندهای قرارداد، در سالهای بعد، مانع از قدرتگیری مجدد آلمان و آغاز جنگ جهانی دوم نگردید و دو دهه بعد، دنیا بار دیگر، جنگ جهانی دوم را به خود دید.
• افتتاح مركز اسلامی واشینگتن (1957 م)
مرکز اسلامی واشنگتن یکی از باشکوه‌ترین و پررفت‌وآمدترین ساختمان‌های مسلمانان آمریکاست. این مرکز نماد و بیرق ملی مسلمانان این کشور است که هر روز این مطلب را به هزاران عابر و رهگذر گوشزد می‌کند که دین محمد(ص) در آمریکا هم طرفدارانی دارد. در نوامبر سال ۱۹۴۴ اندیشه ساخت مسجدی در واشنگتن به دنبال مذاکره «ابو اَلحوا» و «محمود حسن پاشا»، سفیر کشور مصر در آمریکا شکل گرفت. به زودی تنی چند از دیپلمات‌ها و آمریکایی‌های مسلمان مقدمات ساخت مسجد و مرکز اسلامی واشنگتن را فراهم کردند. اعضای این بنیاد به سرعت افزایش پیدا کرد و نمایندگانی از تمام ملت‌های مسلمان جهان و شهروندان آمریکایی را در خود جای داد. آنها توانستند سرمایه کافی جهت خرید زمینی که هماکنون ساختمان مرکز اسلامی واشنگتن در آن واقع شده را تهیه کنند. زمین مورد نظر در آوریل ۱۹۴۶ خریداری شد و ساخت بنا در سال ۱۹۴۹ آغاز شد. پروفسور «ماریو روسی» (Prof. Mario Rossi) یکی از معماران سرشناس ایتالیایی که مساجد متعددی در کشور مصر ساخته است، معماری این بنا را بر عهده گرفت. چلچراغ باشکوهی از جنس برنز و فرش‌های نفیس شرقی زینتبخش مسجد این مرکز هستند. با تکمیل بنای مسجد و مرکز اسلامی، مراسم وقف آن در ۲۸ جون ۱۹۵۷برگزار شد.
• فیدل كاسترو پالایشگاه نفت آمریكایی كوبا را مصادره و ملی كرد. (1960 م)
• انتقال ظاهری به دولت انتقالی پس از سقوط رژیم بعث عراق (2004 م)
پس از حمله نیروهای امریكایى به عراق در 20 مارچ 2003میلادی و در پی فروپاشی رژیم بعثی، ابتدا جنرال گارنر و سپس پل بِرِمِر مسئولیت اداره امور عراق را برعهده گرفتند. اگرچه سقوط صدام حسین مورد استقبال مردم تحت ستم عراق واقع شد، اما آنها حضور نظامیان بیگانه به ویژه اشغالگران امریكایى را پذیرا نشدند. در 13 جولای همین سال، شورای حكومت انتقالی با 25 عضو درعراق تشكیل شد و این گروه بر سر طرح انتقال قدرت به یك دولت موقت عراقی تا اول جولای 2004 با پل برمر به توافق رسیدند. شورای حكومت انتقالی، در 8 مارچ 2004میلادی قانون اساسی موقت عراق را به امضاء رسانید. در همین حال از یك طرف شهرهای عراق شاهد اعتراضاتِ مردمی نسبت به حضور اشغالگران بود و این مسئلهای بود كه حتی مطبوعات امریكایى نیز به آن اذعان داشتند و از طرف دیگر امریكا به خروج از بحران و فرار از باتلاق خود ساخته، میاندیشید. بنابراین مسئله انتقال قدرت سرعت بیشتری یافت. در همین راستا در 28 ماه می 2004میلادی نخست وزیر و سه روز پس از آن رئیس جمهور عراق توسط شورای حكومت انتقالی برگزیده شدند.
