مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 16 ماه جوزا برابر با 6 جون تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
قتل سردارمحمد عزیز خان در برلین/1312
محمدعزیز برادر اندر سردار محمد نادر خان و پدر سردار داوود بود. وی نقش برجسته‌ای در تحکیم روابط افغانستان با انگلیس داشت. محمدعزیز در دوران سلطنت امان‌الله مسئول محصلان افغان در پاریس گردید. در ۱۹۳۲ به عنوان نماینده فوق‌العاده حکومت محمد نادر در برلین گماشته شد.
سردار عبدالزیز در چنین روزی توسط سید کمال یک تن از هوا داران خاندان امانی که در اروپا زندگی داشت، به قتل رسید. ضارب در آن روز وارد سفارت افغانستان در برلین شده و با تفنگچه به عمر سردار عزیزخان عامل انگلیس می‌بخشد. دولت آلمان اگرچه سید کمال را به حکومت افغانسالت تحویل نداد، اما او همانجا محاکمه و به اعدام محکوم شد.
وفات استاد صلاح الدین سلجوقی صلاح‌‌الدين سلجوقی/1349
امروز مصادف درگذشت علامه صلاح الدین سلجوقی واپسین دانشمندی از نسل فلاسفۀ مسلمان شرق است. او یکی از نویسندگان تأثیر گذار بر روند فرهنگی افغانستان بود که آثار ماندگاری در عرصه های فلسفه، ادبیات، هنر، دین، و سیاست از خویش به جا گذاشت. سلجوقی با همه جریانهای فکری و فلسفی گذشته و دوران خودش خوب آشنا بود و تعامل مثبت او با همۀ این گرایشها و آن هم از پایگاه فرهنگ خودش، قدرت علمی و نبوغ فکری این اندیشه ورز والامقام را ب…ه نمایش می گذارد.
استاد نجیب الکیلانی داستان نویس شهیر مصر کتابی دارد بنام «آفاق الادب الاسلامی» و در آن می نویسد که اصطلاح «ادبیات اسلامی» را بار نخست از زبان صلاح الدین سلجوقی در تالار «الازهر» شنیده است. عباس المناصرة نویسندۀ دیگر در شمارۀ (۵۲) مجلۀ «الادب الاسلامی» او را دومین بنیانگذار ادبیات معاصر اسلامی در جهان اسلام می داند. عمر عبید حسنه که روزگاری مجلۀ بلند آوازۀ «الامه» را نشر می نمود و خود یکی از اندیشمندان شهیر جهان عرب است، در مقدمۀ رساله ای بنام «مدخل الی الادب الاسلامی» سلجوقی افغانستان را سومین شخصیت ادبی تأثیر گذارجهان اسلام در قرن بیستم معرفی می کند.
استاد صلاح الدین سلجوقی در سال ۱۲۷۶ هجری شمسی در ناحیهء پایحصار شهر باستانی هرات بدنیا آمد. او با سفر به کشور های پاکستان ، هند و عربستان، به زبان های اردو ، انگلیسی و عربی تسلط کامل یافت و در راهء تصوف قدم گذاشت و در آموختن فلسفه نیز تا حدی کوشید که بعنوان استاد مسلم فلسفه ، تصوف ، الهیات و ماورالطبیعة شناخته شد.
همین بینش و نگرش خردمندانهء وی موجب شد تا در سال ۱۲۹۴هجری خورشیدی بعنوان جوانترین مفتی محکمهء شرعی هرات برگزیده شود.
در سال ۱۳۰۰ خورشیدی مدیر معارف هرات گردید و با خلاقیت و نبوغ سرشارش به خدمات ارزنده ی در چارچوب وزارت معارف پرداخت و در کنار آن بحیث مدیر جریدهء « اتفاق اسلام » و جریدهء « فریاد» در هرات مشغول گردیده و خدمت نمود. سپس رهسپار کابل شده و مدتی را به صفت آموزگار به تدریس منطق و ادبیات در لیسه های امانی حبیبیه و استقلال پرداخت و همزمان عضو فعال دارالتألیف نیز بود.
علامه صلاح الدین سلجوقی در اوایل دهه سی خورشیدی اولین رئیس اداره مستقل مطبوعات کشور گردید و سپس به عنوان سفیر افغانستان، رهسپار کشور مصر رشد. او از موسسین انجمن ادبی هرات در سال 1309 نیز بود.
ایشان پس از هفتاد و سه سال عمر پربار، در شامگاهء شنبه ۱۶ جوزچنین روزی سا ل ۱۳۴۹ هجری شمسی جهان فانی را وداع گفته و به سرای ابدی شتافت . روحش شاد و یاد وخاطره اش جاودانه باد
وفات اسـتاد سـرآهـنگ / 1361
محمد حسین سرآهنگ (مشهور به استاد سرآهنگ) از استادان موسیقی کشور بود. او فرزند استاد غلام حسین بود و در سال ۱۳۰۲ خورشیدی در کوچه خواجه خوردک یا کوچه خرابات امروز کابل متولد گردید. او در جریان دروس ابتدائی مکتب به فراگیری علم موسیقی نزد پدر آغاز کرد. پدرش متوجه استعداد او در موسیقی شد و او را به هند برد تا شاگرد استاد عاشق علی خان بنیانگذار مکتب موسیقی پیتاله گردد. محمد حسین شانزده سال پای درس استاد عاشق علی خان نشست و با گنجینه‌ای از علم موسیقی به وطن بازگشت و از همان آغاز تأسیس رادیو کابل همکار هنری رادیو بود.
در سال ۱۳۲۹ خورشیدی در یک فستیوال بزرگ موسیقی در سینما پامیر شهر کابل شرکت کرد. در این کنسرت که عده‌ای از استادان داخلی و خارجی از جمله استاد قاسم افغان و استاد بره غلام علی خان هندوستانی اشتراک داشتند، محمد حسین درخشید و به اخذ مدال طلا از جانب شاروالی وقت کابل نایل گشت. در همین سال بود که از جانب ریاست مستقل مطبوعات وقت لقب استادی به وی داده شد.
چند سال بعد از آن تاریخ لقب سرآهنگ نیز از جانب دولت به وی اعطا شد. او با گرفتن دعوت‌نامه‌های پیاپی از هند، پاکستان و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سابق در کنفرانسها و کنسرتهای زیادی اشتراک کرد. در سالهای اخیر در هر سالی دو سه بار به کنفرانسها و کنسرتهای خارجی دعوت می‌شد و تا آنجا که برای او مقدر بود در آن برنامه‌ها شرکت می‌کرد. از جمله القاب هنری که استاد سرآهنگ بدانها نایل گشته بود می‌توان اینها را نام برد: «کوه بلند موسیقی» از دانشگاه چندیگر هند، القاب ماستر، دکتر، و پروفسور موسیقی از دانشگاه کلاکندرا در شهر کلکته، لقب «سر تاج موسیقی» از دانشگاه مرکزی در شهر الله‌آباد هند، لقب «بابای موسیقی» پس از اجرای آخرین کنسرت سال ۱۳۵۷ خورشیدی دردهلی و لقب «شیر موسیقی» در پایان آخرین کنسرتهایش در زمستان سال ۱۳۶۰ خورشیدی از دانشگاه الله‌آباد هند.
در همین سفر اخیر به هند بود که در پی یک حمله شدید قلبی مجبور شد کنسرتهایش را قطع کند و در یک شفاخانه شهر بمبئی بستری شود. دکتران معالج باو توصیه نموده بودند که نه تنها دیگر آواز نخواند بلکه تا صحت یابی کامل حتی لب به سخن نگشاید. استاد سرآهنگ پس از بهبودی نسبی کنسرتهایش را تمام کرد با دو مدال طلا و نقره و لقب شیر موسیقی به وطن برگشت. بدینگونه تعداد کپها و مدالهایش از بیست عدد تجاوز کرد که می‌توان گفت در تاریخ موسیقی کلاسیکچه در کشور ما و چه در سر زمینهای نیم قاره هند کمتر استادی این همه مدال، اینهمه لقب و این همه جایزه هنری را صاحب شده‌است.
قتل جاجی عبدالقدیر از فرماندهان جهادی/1381
عبدالقدیر (زادهٔ ۱۹۵۱ در جلال‌آباد) از فرماندهان جهادی و سیاستمدار شرق کشور بود. وی در زمان جنگ شوروی در افغانستان از فرماندهانحزب اسلامی شاخه یونس خالص بود و پس از سقوط حکومت کمونیستی این کشور به عنوان والی ننگرهار انتخاب شده و تا زمان پیروزی طالبان این مقام را در اختیار داشت.
عبدالقدیر پس از روی کار آمدن طالبان اباز هم دست به مقاومت زد و با آغاز حمله ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ عملیات نظامی علیه طالبان برای آزادی مناطق شرقی این کشور را سازماندهی کرد. در این دوران او شخصیت محوری «شورای شرقی» بود که یک دولت محلی در شرق افغانستان تا پیش از روی کار آمدن دولت انتقالی به ریاست حامد کرزی محسوب می‌شد.
عبدالقدیر با روی کار آمدن حکومت کرزی به عنوان وزیر فواید عامه و معاون رئیس‌جمهور منصوب شد و در سال ۲۰۰۲ در شهر کابل با حمله افراد مسلح ترور شد.
تاسیس کمیسیون حقوق بشر در افغانستان/1381
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان یک نهاد ملی حقوق بشر است که در چنین روزی سال ۱۳۸۱ بر اساس توافقنامه بن و فرمان رئیس‌جمهور افغانستان تشکیل گردید و سپس در سال ۱۳۸۲ با تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان در ماده ۵۸ به منظور نظارت بر رعایت حقوق بشر در افغانستان و بهبود و حمایت از آن، تسجیل و مبنای قانونی یافت.
سایر رویداد ها:
344 پيش از ميلاد – سرکوبي شورش قبرسي ها توسط هخامنشیان
ششم جون سال 344 پيش از ميلاد اردشير دوم ـ شاه هخامنشي شورش قبرسي ها برضد امپراتوري آریایی را درهم شكست. قبرس از زمان داريوش بزرگ تا نبرد ايسوس و سلطه اسكندر مقدوني بر شرق مديترانه ـ نزديك به دو قرن، از سرزمين هاي امپراتوري آریایی ها و پايگاه نظامی این امپراتوری در مديترانه بود. آتن طبق پيمان «آنتالكيداس» منعقده در سال 386 پيش از ميلاد حاکمیت آریانا بر قبرس را به رسميت شناخته بود. طبق اين پيمان كه عنوان «صلح جهاني» بر آن گذارده بودند، جهان يوناني زبان آریایی را به عنوان قدرت اول گيتي به رسميت شناخته و متعهد شده بود كه در هيچ منطقه اي اقدامي برضد منافع آریانا به عمل نياورد.
68 – نرون امپراتور وقت روم خودكشي كرد.
866 – اختراع الفبای سیریلیک
مورخان کارشناس تحولات خط و زبان ششم جون سال 866 میلادی را روزی نوشته اند که «سن سیریل» کشیش یونانی مقیم موراویا (جمهوری چک کنونی) الفبای تازه ای را که ساخته بود تکمیل کرد که اینک به الفبای سیریلیک معروف است و کشورهای اسلاونژاد از روسیه تا صربستان و چند کشور غیر اسلاو از جمله مغولستان و تاجیکستان آن را بکار می برند. سیریل پس از تکمیل ساختن این الفبا، انجیل را با آن نوشت. سیریل و برادرش «متودیوس» که ماموریت ترویج فرقه ای از دین مسیح را در اروپای مرکزی داشتند متوجه شده بودند که صداهای موجود در الفبای لاتین برای نوشتن و خواندن و مشخص ساختن زیر و بم زبانهای اسلاویک کافی نیست و سیریل از ترکیب این الفبا و الفبای یونانی، اقتباس از الفبای قدیمی گلاگولیت و اختراع چندین حرف دیگر الفبای تازه را بوجود آورد که به نام او معروف شده است. این دو برادر در سال 862 وارد موراویا شده بودند. سیریل که عربی هم می دانست قبلا در سفر به خاور میانه با المتوکّل خلیفه عباسی وقت ملاقات کرده بود. الفبای عربی حرف صدادار ندارد و برای تلفظ درست باید تنوین و کسره، ضمه و فتحه بکاربرد.
سيريل و متوديوس
1099 – محاصره بيت المقدس توسط صليبي ها
بعد از اجلاسيه كِلِرمون در 28 نوامبر 1095 و سرآغاز جنگهاي صليبي، نيروي عظيمي از مسيحيان، طبق وعده صاحبان كليسا، براي خشنودي خدا، آمرزش گناهان خود و نيز آزادي بيتالمقدس به راه افتاده و با گذر از شهرها و مناطق مختلف به سوي “سرزمين مقدس” به پيش رفتند. آنها در مسير خود، از يك طرف به جمع نيرو و تداركات مالي و نظامي لشكر توجه داشتند و از سوي ديگر، با استفاده از اختلافات دروني مسلمانان، قراردادهايى با بعضي از اميران دول اسلامي براي دريافت كمك، منعقد نمودند. سرانجام سپاهيان صليبي پس از چهار سال راهپيمايى به قصد تصرف سرزمينهاي شام، در 6 جون 1099م بيت المقدس را محاصره كرده و سرانجام در نيمه ژوئيه همان سال، اين شهر را به تصرف خود درآوردند. البته مسلمانان، چاههايِ آب اطراف شهر را مسموم نموده و يا پُر كرده بودند. اما صليبيون با كمك برجهاي بلند چوبي كه ساخته بودند، وارد شهر شدند و به هرگونه جنايتي كه توانستند، دست زدند كه قتل، غارت اموال، آتش زدن اماكن، ويراني و تخريب، بخشي از آن بود. صليبيها هر كه را يافتند، حتي كودكان شيرخواره را يا در آتش سوزاندند و يا با شمشير كشتند. در اين ميانه نه مسجد و نه كنيسه محل امني به حساب نميآمد. به صورتي كه مورخان نگاشتنهاند، در اولين روز تصرف اين شهر، بيش از 12 هزار نفر كشته شدند و به اين ترتيب اولين مرحله از جنگهاي صليبي به پايان رسيد.
1605 – انتشار نخستين روزنامه چاپي جهان
نخستين روزنامه چاپي جهان كه داراي اخبار عمومي و متنوع بود در نخستين هفته ژوئن سال 1605 در شهر استراسبورگ فرانسه (در آن زمان متعلق به آلمان) آغاز بكار كرد و نامش ارتباط (ريليشنRelation) بود.
سالهاست كه ورلد اسوشييشن آو نيوزپيپرزWorld Association0f Newspapers (اختصارا «وانWAN») در هفته تولد «ريليشن» كنوانسيون خود را در شهر استراسبورگ تشكيل مي دهد. جهان در پايان سال ميلادي 2004 داراي شش هزار و 580 روزنامه يوميه با تيراژ كل 395 ميليون (تيراژ متوسط هر روزنامه 70 هزار نسخه فروش) بود. شمار روزنامه هاي چاپي از اين سال رو به کاهش گذارده و آنلاين شده اند.
تنها روزنامه دولتی ولایت هرات یعنی روزنامه اتفاق اسلام، در اول ماه سنبله 1299 شمسی آغاز به فعالیت نموده است.
1928 – جاپانی ها دست نشانده خودشان در چین را ترور کردند!
چهارم جون 1928 جاپانی ها ژانگ زواولین Zhang Zuolin حاکم دست نشانده خود بر منچوری و مناطق شمال شرقی چین را با انفجار بمب ترور کردند، زیرا که او از ملیّون چین شکست نظامی خورده بود!.
ژانگ زواولین یک زمان تا پکن پیش رفته و این شهررا گرفته بود.
زواولین با وضع مالیات سنگین برای تامین هزینه های نظامی خود اقتصاد منچوری را تا حد ورشکستگی تخریب کرده بود. او که در حد یک «وارلُرد» بود خواهان بازگشت چین به نظام امپراتوری بود. زواولین يک ضد کمونیسم توصيف شده است.
Zhang Zuolin
1940 – پایان نبرد دونکرک و اشغال نظامي پاریس
با تخلیه سیصد هزار نظامی انگلیسی و فرانسوی از بندر فرانسوی دونکرک (واقع در دریای شمال) نبرد این منطقه که پیروز آن آلمانی ها بودند چهارم جون 1940 پایان یافت. در این نبرد 64 هزار نظامی انگلیسی و فرانسوی کشته، مجروح و یا اسبر و شش ناوشکن و 200 ناوچه و قایق انگلیسی نیز غرق شده بودند. آلمانی ها این نظامیان را از نقاط دیگر فرانسه مجبور به عقب نشینی به دونکرکDunkirk = Dunkique کرده بودند. فراریان با هر وسیله ای که در دسترس داشتند از دونکرک خارج و به انگلستان رفتند و ده روز بعد شهر پاریس نیز به دست نیروهای هیتلر افتاد.
وضعيت آشفته تخليه
1944 – در بزرگ‌ترین حمله دریابرد تاریخ، معروف به «روز دی» (D-Day)، بیش از ۱۲۰ هزار تن از نیروهای متفقین (در تصویر) به ساحل نورماندی در شمال فرانسه، که توسط آلمان نازی اشغال شده بود، وارد شدند.
1966 – فرود آمدن اولين سفينه فضايي بدون سرنشين بر سطح ماه
با شدت گرفتن رقابت فضايى بين امريكا و شوروي براي گردش به دور زمين، از سال 1966م، دور تازهاي از اين مسابقه براي تسخير فضا براي دستيابي به كره ماه آغاز شد. در اين ميان در ابتدا نخستين سفينه فضايى شوروي در چهارم اپریل 1966م به دور ماه گردش كرد و عكسهايى از كره ماه به زمين ارسال نمود. اين مسئله باعث بيشتر شدن رقابت دو ابرقدرت شد تا اينكه دو ماه بعد، در ششم ژوئن 1966م يك سفينه امريكايى بدون سرنشين، براي اولين بار بر روي كره ماه فرود آمد و اطلاعاتي از سطح آن به زمين مخابره كرد. با اينكه از آغاز عصر تسخير فضا، تقدم فناوري با روسها بود، ولي از سال 1968م به بعد، امريكاييها به طور محسوسي در اين مسابقه پيش افتادند به طوري كه در 21 جولای 1969م براي اولين بار، يك امريكايي بر روي كره ماه فرود آمد و در آن راهپيمايي كرد.
1989 – رویداد تاريخي میدان تیانانمن شهر پکن
چهارم جون 2010 در هانگ کنگ دهها هزار تَن شمع به دست در پارک ویکتوریا و خیابانهای اطراف آن اجتماع و به این ترتیب سالروز سرکوبی خونين و پُرتلفات تظاهرات و اعتراضات 50 روزه میدان تیانانمنِ پکن Tiananmen Square را یادآوری کردند (عکس زير) ـ کاری که هر سال تکرار می شود، همچنین درچهارم جون سال 2014. در پکن (بیژینگ) دولت چین مانع از برپاشدن چنین سالروزی است. تظاهرات ميليوني تیانانمنِ پکن از 15 اپريل تا 4 جون 1989 جريان داشت. تظاهرات را دانشجويان پکن آغاز کرده بودند. درگذشت Hu Yaobang کمونيست اصلاح طلب بهانه علني شدن انتقادها و تظاهرات از وضعيّت را بدست داده بود. تظاهرکنندگان خواهان فسادزدايي در حزب حاکم (حزب کمونيست) و مقامات دولتي، برقراري يک نظام سوسياليستي توام با دمکراسي، تامين برابري نسبي مردم و تامين آزادي بيان بودند.
رژيم پکن سرانجام براي سرکوب کردن تظاهرات به ارتش متوسل شد و دهها هزار نظامي وارد عمل شدند و ظرف دو روز (سوم و چهارم جون 1989) به اعتراضات پايان دادند. گزارش ارقام تلفات متفاوت و از 200 تا 5000 هزار کشته و ده هزار تا 30 هزار مجروح است.
منظره اجتماع معترضان در ميدان تيانانمن در چهارم ماه مي 1989 و يک ماه پيش از سرکوبي خونين اين تظاهرات
رژيم پکن در آن زمان اعلام کرده بود که تظاهرات به تحریک خارجی صورت گرفته و ادامه آن خیانت است و اجازه داده نخواهد شد که هیاهو و بی نظمی خواست بیگانگان ـ در کشور تغییر ایجاد کنند، ما تجربه مداخله طولانی بیگانگان را پشت سر گذارده و اجازه تکرار آن را نخواهیم داد.
رسانه های کشورهايي که با رژيم پکن مناسبات دوستانه دارند از آن پس کوشیده اند رویداد میدان تیانانمن را کمرنگ کنند که یادآوری بیست و یکمین سالروز آن رویداد ـ آن هم در هانگ کنگ و به آن صورت آنهارا متعجب ساخته بود و ….
شمع به دستان هانگ کنگي در پارک ويکتوريا (چهارم ژوئن 2010)
زادروزها
۱۵۹۹ – زادروز دیه‌گو ولاسکز نقاش اسپانیایی دربار فیلیپ چهارم
۱۷۹۹ – زادروز الکساندر پوشکین شاعر و نویسنده روسی سبک رومانتیسیسم
الکساندر پوشکین
۱۸۵۰ – زادروز کارل فردیناند برون مخترع، فیزیکدان ، برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۰۹
۱۸۷۵ – زادروز توماس مان نویسنده آلمانی
توماس مان
۱۹۰۱ – زادروز احمد سوکارنو اولین رئیس‌جمهور اندونزی
۱۹۳۴ – زادروز آلبرت دوم بلژیک پادشاه مشروطه بلژیک در فاصله سالهای ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۳
۱۳۱۲ – زادروز هاینریش روهرر، فیزیکدان اهل سوئیس
استیو وای
۱۳۳۹ – زادروز استیو وای، گیتاریست، سرود نویس و تهیه‌کننده‌ی اهل ایالات متحده‌ی آمریکا
۱۳۴۰ – زادروز تام آرایا، نوازنده، آهنگ‌ساز و ترانه‌سرای اهل شیلی
هاینریش روهرر
۱۳۴۶ – زادروز پل جیاماتی، بازیگر اهل ایالات متحده‌ی آمریکا
۱۳۵۳ – زادروز سونیا والگر، بازیگر اهل انگلستان
درگذشت‌ها
۱۸۳۲ – درگذشت جرمی بنتام فیلسوف، حقوقدان و اصلاح طلب اجتماعی انگلیسی ، بنیانگذار فایده‌گرایی مدرن
۱۸۶۱ – درگذشت کامیلو دی کاوور سیاستمدار ایتالیایی ، نخست‌وزیر پادشاهی ساردنی
جرمی بنتام
۱۹۴۶ – درگذشت گرهارد هاوپتمان نمایشنامه‌نویس آلمانی ، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات ۱۹۱۲ میلادی
۱۹۶۱ – درگذشت کارل گوستاو یونگ روانپزشک سوئیسی ، بنیانگذار روان‌شناسی تحلیلی
کارل گوستاو یونگ
۱۹۶۸ – درگذشت رابرت اف. کندی برادر کوچک‌تر جان اف کندی رییس جمهور ایالات متحده آمریکا ، دادستان کل این کشور از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳
