تقویم تاریخ ( چهاردهم ماه ثور )

امروز 14 ماه ثور برابر با 4 مِی تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ماه به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

دستگیری استاد غلام محمد نیازی رهبر نهضت اسلامی /1353 شمسی

استاد غلام محمد نیازی بنیانگذار و متفکر جنبش اسلامی در دانشگاه کابل در سال ۱۳۱۱ خورشیدی در قریهٔ رحیم خیل ولسوالی اندر ولایت غزنی به دنیا آمد. تحصیلات متوسطه و عالی را درمکتب دینی ابوحنیفه در کابل به پایان رسانید و جهت تحصیلات عالی به مصر اعزام شد و در دانشگاه الازهر به تحصیلاتش تا درجه ماستری (فوق لیسانس) ادامه داد. در قاهره وی با جنبش اخوان المسلمین ارتباط پیدا کرد و یکی از پیروان این جنبش گردید. هنگامی که به وطن بازگشت، در دانشگاه کابل به فعالیت های آرام و غیر رسمی تبلیغی و سیاسی پرداخت که این فعالیت ها به عنوان جنبش اسلامی در دانشگاه کابل تبارزکرد. بعدها، در دامن این جنبش احزاب جمعیت اسلامی وحزب اسلامی شکل گرفتند. استاد غلام‏محمد نیازی، رییس دانشکدهٔ شرعیات در دانشگاه کابل و متفکرجنبش اسلامی در چنین روزی با تعدادی ازهمرزمانش توسط رژیم محمدداود خان به اتهام توطئه براندازی دولت دستگیر شد و در بهار سال ۱۳۵۸ خورشیدی در قیام زندانیان محبس پلچرخی توسط رژیم کمونسیتی همراه با ۱۳۵ و به روایت دیگر۱۸۰ تن از جوانان مسلمان به شهادت رسید.
سقوط “ببرك كارمل” رئيس جمهور كمونيست افغانستان/1365 شمسی 
بَبْرَك كارمِل رئيس جمهور پيشين افغانستان در سال 1929م متولد شد و تحصيلات خود را در مدرسه آلماني‏هاي كابل و سپس دانشگاه كابل به پايان رساند. وي از جواني وارد فعاليت‏هاي سياسي شد و با گرايش به كمونيسم، به دليل فعاليت‏هاي كمونيستي و مبارزات مخفي عليه رژيم پادشاهي ظاهر شاه، در دهه 1950م به مدت پنج سال را در زندان به سر برد. با اين حال وي از سال 1956م به مدت 17 سال در مجلس افغانستان موسوم به لويه جرگه عضويت داشت.

ببرك كارمل

ببرك كارمل در سال 1965م حزب خلق افغانستان را تأسيس كرد و پس از ائتلاف اين حزب با حزب پرچم در سال 1977م، وي معاون دبيركل اين ائتلاف گرديد. كارمل در زمان حكومت دولت نورمحمد تركي به سفارت در برخي كشورهاي بلوك شرق فرستاده شد اما با كودتاي ديگري به فرماندهي حفيظ الله امين، از بازگشت به افغانستان خودداري كرد. ولي چون روس‏ها به حفيظ الله امين، كه درصدد نزديكي به امريكا و ايجاد تعادلي در روابط افغانستان با شرق و غرب بود، بدگمان شدند، موجبات سرنگوني او را فراهم آوردند و طي كودتاي 27 دسامبر 1979م ببرك كارمل را به جاي حفيظاللَّه امين بر اريكه قدرت نشاندند. آغاز حكومت كارمل در افغانستان با اشغال نظامي اين كشور توسط قواي ارتش سرخ شوروي همراه بود. اما اين اشغال‏گري با مقاومت مجاهدان افغاني روبرو شد تا اينكه دولت شوروي براي رويارويى با آن‏ها ناچار شد نيروهاي خود در افغانستان را تا يك‏صد هزار نفر افزايش دهد. نبردهاي سنگين مجاهدان افغان تا هشت سال ادامه يافت و در اين زمان دولت شوروي درصدد تغيير سياست خود در افغانستان برآمد. از اين رو در نخستين گام در راه اين تغيير سياست، ببرك كارمل را در چهارم مه 1986م از رياست جمهوري بركنار كرد و قدرت را به ژنرال نجيب‏اللَّه رئيس پليس مخفي افغانستان سپرد. كارمل در طول هفت سال حكومت خود، بيشترين تلاش را در صحنه تبليغات داخلي و بين‏المللي براي موجه جلوه دادن حضور نظامي شوروي سابق در افغانستان كرد. وي هفت ماه پس از بركناري، در روز 25 دسامبر 1986م هنگامي كه قصد داشت از سفارت چين در كابل درخواست پناهندگي سياسي كند توسط نيروهاي امنيتي افغانستان بازداشت شد و از آن به بعد تا سقوط رژيم نجيب‏اللَّه در آوريل 1992م هيچ گزارشي از سرنوشت وي منتشر نگرديد. هرچند بر اساس برخي از اسناد، وي در اين مدت در مسكو اقامت داشته است. اما كارمل از آن پس به شمال افغانستان رفت و در آنجا ساكن شد تا اينكه در اوايل دهه 1990م درگذشت.
درگذشت شاعر و پژوهشگر پرآوازه کشور، استاد خلیل الله خلیلی /1366

حلیلی در سال 1286 شمسی در کنار رودخانه کابل و در محلی به نام باغ “شهر آرا” که روزگاری تفریح‌گاه شاهان مغول بود به دنیا آمد.

پدرش “میرزا محمد حسین خان” نام داشت و در میان مردم به “مستوفی الممالک” مشهور بود و در عین حال از مهمترین رجال عصر خود شناخته می‌شد.

مادر خلیلی دختر یکی از خان‌های کوهستان “پروان” و خواهر “عبدالرحیم خان”، نایب‌سالار هرات بود.

خلیلی هنوز هفت ساله نشده بود که مادر خود را از دست داد و در یازده سالگی پدرش به دستور “امان الله خان” به دار آویخته شد.

با کشته شدن پدر، تمام دارایی او ضبط شد و خلیلی به قلعه “صدق‌آباد” که ملک دایی او بود تبعید شد.

خلیلی در آن روزگار با مشکلات بسیاری درس خواند و به تدریج ادبیات فارسی، تفسیر، منطق و حدیث را از استادان عصر خود آموخت.

با روی کار آمدن دولت حبیب‌الله کلکانی و سقوط سلطنت امان‌الله خان، وضعیت خلیلی تغییر کرد، از آن‌جایی که پدر خلیلی به دست امان الله‌خان کشته شده بود، وی یکی از هم نوایان حبیب‌الله کلکانی شد.

برخی معتقدند که وابستگی منطقه‌ای نیز بر این دوستی بی تأثیر نبوده است زیرا حبیب‌الله کلکانی از منطقه کوهستان پروان بود و اغلب اقوام خلیلی نیز از این منطقه بودند.

“محمد یوسف‌خان” که عموی خلیلی بود در دولت جدید به سمت سر‌منشی مقام صدارت و سلطنت رسید و خود خلیلی نیز مدتی به عنوان مستوفی و بعد از آن به عنوان والی “مزارشریف” به مردم خدمت کرد.

خلیلی در دوران ظاهرشاه به عنوان نماینده فرهنگی افغانستان، سفرهای زیادی به ایران انجام داد و با شاعران و پژوهشگران این کشور از نزدیک آشنا شد و این آشنایی تا پایان عمر وی ادامه داشت.

به دنبال تجاوز ارتش سرخ شوروی به افغانستان و روی کار آمدن حزب خلق و پرچم خلیلی که در آن زمان سفیر بود دیگر به افغانستان برنگشت و به صف مخالفان دولت “هفت ثور” پیوست و مدتی در آمریکا و چند کشور دیگر به سر برد و سپس به پاکستان برگشت.

خلیلی در پاکستان و در کنار نیروی‌های مجاهدین به فعالیت فرهنگی مشغول شد و آثار زیادی نیز از او در این دوران توسط مجاهدین در پاکستان به چاپ رسید.

454 ق م – دولت آریانا ر بهار سال ۴۵۴ پيش از ميلاد با صدور دستوري ورود يونانيان را به مصر ممنوع اعلام كرد.

طبق محاسبه تقويم نويسان، اين دستور كه به سه زبان و سه خط نوشته شده بود چهارم ماه مي آن سال صادر شده بود. علت صدور اين دستور اين بود كه يونانيان به تحريك مصري ها بر ضد دولت آریانا ادامه مي دادند. يونانيان قبلا هم مصريان را بر ضد دولت آریانا به شورش وادار كرده بودند كه شورش آنان سركوب شده بود و يونانيان محرك پس از مصادره كشتي هايشان توسط ساتراپ  مصر، اخراج (ديپورت) شده بودند.
در قرون قديم، مصر به مدت 121 سال يك ساتراپي (ايالت) آریانا بود.
305 – بازنشستگي یک امپراتور
ديوكلتيانوس Diocletianus (ديوكلتيان) امپراتور روم که يکم ماه مي سال 305 ميلادي داوطلبانه اعلام بازنشستگي کرده بود، از چهارم اين ماه دست از سياست و امور دولتي کشيد و به زندگاني عادي بازگشت و بقيه عمر را به دور از صحنه سياست و حتي محيطي سياسي مانند پايتخت، در يك نقطه ساحلي دور دست گذرانيد. مورخان معاصر ابراز اميدواري کرده اند که دولتمردان و سياستمداران زمان حاضر از ديو کلتيان پيروي کنند و صحنه را براي ديگران که برنامه هايي بهتر و آلودگي و تعهدات کمتري دارند باز بگذارند.

ديوكلتيانوس

1493 – پاپ سرزمين هاي مردم را به اسپانيا و پرتغال بخشيد!
چهارم ماه مي 1493 و پس از بازگشت كريستوفر كلمبوس از نخستين سفر خود به قاره غربي (آمريكا) كه جزاير آنتيل، كوبا و دومينيكن امروز را بازديد كرده بود، با توجه به اين كه قبلا هم پرتغالي ها در قسمت شرقي جهان راههاي دريايي را يافته و به سرزمين هايي رسيده بودند، اين سرزمين ها را ميان اين دو كشور كاتوليك مذهب تقسيم كرد و طي فرماني به آنها بخشيد!. خط تقسيم، شمالي ـ جنوبي بود و از ميان اقيانوس اطلس و فاصله بين جزاير آزور و دماغه سبز مي گذشت. طبق اين فرمان بزرگترين مقام وقت مذهبي مسيحيت، قسمت غربي شامل همه قاره آمريكا سهم اسپانيا و قسمت شرقي شامل جزاير واقع در اقيانوسهاي هند و آرام و اطلس شرقي به پرتغال تعلق گرفت، حال آن كه اين سرزمين ها داراي سكنه، تمدن درخشان و حكومت بودند. مكزيك و «پرو» با آن تمدن درخشان قديمي سهم اسپانيا و اندونزي و فيليپين و حتي جزاير خليج فارس سهم پرتغال شده بودند!. اين تقسيم و سهميه بندي كه لكه تاريكي در تاريخ بشر است هنگامي صورت گرفت كه هنوز اسپانيايي ها بيشتر نقاط قاره آمريكا ازجمله مكزيك و سرزمين هاي واقع در منطقه آندز را نديده بودند و پرتغالي ها به اندونزي، گوام و فيليپين نرسيده بودند!. بعدا چون پرتغالي ها در منطقه اسپانيا (واگذاري پاپ به اسپانيا) به برزيل رسيدند و اسپانيايي ها در منطقه پرتغال به فيليپين، آن دو دولت كاتوليك اين دو سرزمين را با هم معامله (مبادله) كردند و پرتغال صاحب برزيل شد و فيليپين كه نام پادشاه وقت اسپانيا بر آن نهاده شده به اسپانيا تعلق گرفت. در اين ميان پاپ وقت كه خود اسپانيايي بود براي انگلستان و هلند كه كاتوليك نبودند سهمي در نظر نگرفت و در آن زمان فرانسه كاتوليك هنوز بفكر رفتن به درياهاي دور دست نيفاده بود كه صاحب سهم شود!.

پاپ الکساندر ششم

1799 – جنگهاي قهرمانانه «تيپو صاحب» با انگليسي ها
«Tipoo saheb تيپو صاحب» يكي از حاكمان محلي هند كه در برابر استعمار انگلستان ايستادگي جانانه كرد چهارم ماه مي 1799 در چهارمين جنگ با نيروهاي انگليسي كشته شد. وي پسر حيدر علي بود كه پس از فوت پدرش حكمران ميسور Mysore هندوستان شده بود.

Tipoo saheb

تيپو كه يك مسلمان سني بود مردي شجاع و در عين حال اديب بود و شعر مي گفت. وي به زبان پارسي و نيز زبان محلي خود اشعار فراوان گفته است. تيپو در سه جنگ اول با انگليسي ها، موفق به عقب راندن آنان شده بود. وي موفق شده بود که با اين جنگها، تكميل استعمار انگلستان بر هندوستان را دو دهه به تاخير اندازد.
1889 – توليد آسپرين
كارخانه باير آلمان چهارم ماه مي ۱۸۸۹ آسپرين را كه هر چند وقت يك بار برايش يك خاصيت تازه كشف مي كنند به عنوان داروي جديدالاختراع به صورت پودر به بازار فرستاد. به اين ترتيب آسپرين يكي از قديمي ترين داروهاي دوران جديد است كه در هر نقطه از جهان به دست مي آيد و بدون نسخه دكتر به فروش مي رسد. در دهه هاي اخيرانواع مشتقات آسپرين با نامهاي مختلف به بازار آمده است. از نظر شيميايي، آسپرين يك نوع اسيد است.

پژوهشگران پزشكي در مصاحبه هاي اخير خود گفته اند كه آسپرين براي بسياري از بيماري ها از قلب و عروق تا پيش گيري از سرطان و سكته مغزي نافع است و …. آنان افزوده اند كه كارخانه هاي داروسازي مايل به انتشار خواص آسپرين نيستند زيرا كه مصرف اين داروي بسيار ارزان و فراوان مانع از فروش داروهاي گران قيمت آنها مي شود كه در مقايسه با آسپرين كه فرمول آن در دسترس همه كارخانه هاست تاثير بيشتري هم ندارند.
1902 – ايزوله كردن عنصر راديواكتيو «راديوم»
در اين روز از سال ۱۹۰۲«پير» و «ماري» كوري ـ زن و شوهر فيزيكدان فرانسوي ـ موفق شدند عنصر راديواكتيو «راديومRadium» را ايزوله كنند. با اين عمل، راه براي گسترش فيزيك اتمي و دستيابي به انرژي اتمي و نيز ساخت بمب آن باز شد. با اين پيروزي، سال بعد جايزه نوبل فيزيك به پير و ماري کوري Marie Curie تعلق گرفت. مادام کوري در سال 1911 نيز به خاطر کارهايش روي عنصر Plonium برنده جايزه نوبل در شيمي شد.

Marie Curie

ماري کوري 32 سال پس از اين كشف، در پنجم جولاي  1934 درگذشت. ماري در سال 1867 در لهستان به دنيا آمده بود. شوهر او قبلا در يک حادثه رانندگي در پاريس کشته شده بود.
1919 – چيني ها در پكن دست به يك تظاهرات ميليوني زدند و به تصميم كنفرانس ورساي (نشست فاتحان در پايان جنگ جهاني اول براي تقسيم مناطق و تعيين سرنوشت ها و …) كه قسمتي از چين را به ژاپن واگذار كرده بود اعتراض كردند.
1945 – انحلال حزب نازي آلمان در پي شكست اين كشور از متفقين
با انحلال حزب ناسيونالْ سوسياليست آلمان مشهور به حزب نازي، دوران اقتدار و سلطه اين حزب كه با استفاده از ديكتاتوري، خشونت و سركوب شديد، از سال 1932م زمام امور آلمان را به دست گرفته بود، به پايان رسيد. حزب نازي كه در اكتبر 1920م ايجاد شده بود در سال 1933م دو ميليون عضو داشت و در سال‏هاي بعد 6 ميليون نفر را جذب خود كرد. اين حزب قصد داشت با اتحاد ملل آلماني زبان، آلمان مقتدري ايجاد كند كه بتواند مرزهاي خود را گسترش دهد. حزب نازي پس از شكست آلمان در جنگ جهاني دوم از هم پاشيد و براي هميشه غير قانوني اعلام شد.
1994 – ميان ياسر عرفات رهبر وقت فلسطيني ها و اسحق رابين نخست وزير اسرائيل يك قرارداد صلح امضاء شد و قرار شد كه فلسطيني ها تا ترتيبات بعدي، دولت خودگردان داشته باشند.

1970 – كشتار 4 دانشجوی آمريكایی در تظاهرات ضد جنگ ویتنام
John Filo (جان فیلو) با گرفتن این عکس از جفری میلر که پس از اصابت گلوله بر زمین افتاده و مقتول شده بود و دختر جوانی بر جسد او شیون می کرد برنده جایزه عکس خبری شد. در گوشه عکس، تصویر جفری میلر قرار داده شده است
چهارم ماه مي 1970، درجريان تظاهرات ضد ادامه جنگ ويتنام، در دانشگاه دولتي كنت Kent واقع در ايالت اُهايوُ آمريكا، چهار دانشجو بر اثر تيراندازي گارد ملي كشته و گروهي نيز مجروح شدند. از سال 1969 و افشاء ماجرای روستای مای لای (کشتار غیر نظامیان ویتنامی) و در بهار 1970 پس از انتشار اخبار گسترش جنگ ویتنام به کامبوج، در آمریکا و بویژه در میان جوانان مخالفت با ادامه این جنگ گسترش یافته بود. نگرانی از احضار جوانان از طریق قرعه کشی برای اعزام به جبهه هم وجود داشت.
در تیراندازی گارد ملی در دانشگاه کنت که 13 ثانیه طول کشیده بود و 67 گلوله شلیک شده بود 4 دانشجو کشته و 9 تن دیگر مجروح شدند.
مقتولین این تیراندازی؛ جفری میلیر Geffrey Miller بيست ساله ساله، ویلیام ناکس شرودر William Knox Schroeder بيست ساله، ساندرا شوور Sandra Scheuerبيست و يک ساله و الیسون کراوز Allison B. Krause نوزده ساله بودند.
تظاهرات دانشجويان اين دانشگاه عمدتا به اين خاطر بود که همان هفته نيروهاي آمريکايي مستقر در ويتنام جنوبي به نام تعقيب ويت کنگ وارد کامبوج شده بودند و بيم گسترش جنگ و طولاني شدن آن مي رفت. در رويداد دانشگاه کنت به يک ساختمان دانشگاه نيز آسيب رسيد.
تظاهرات آمريكائيان بر ضد جنگ ويتنام كه آن را بيهوده مي دانستند از سال 1967 آغاز شده بود. مخالفان این جنگ می گفتند که به نظر آنان، آمریکا در ویتنام منافع آنچنانی ندارد که به مخاطره افتاده باشند و نیم میلیون نظامی به آنجا بفرستد.

چهار دانشجوی مقتول دانشگاه کنت؛ دو دختر و دو پسر از چپ به راست:جفري ميلر، ويليام ناکس شرودر، اليسون کراوز و ساندرا شوور

زادروزها
۱۰۰۶ – زادروز خواجه عبدالله انصاری، ادیب، عارف و اندیشمند کشور
۱۸۲۵ – زادروز توماس هنری هاکسلی زیست‌شناس انگلیسی

خواجه عبدالله انصاری

۱۸۸۱ – زادروز الکساندر فیودورویچ کرنسکی سیاستمدار روسی
۱۹۲۸ – زادروز حسنی مبارک چهارمین رئیس جمهور مصر

حسنی مبارک

۱۹۲۹ – زادروز آدری هپبورن، هنرپیشهٔ مشهور آمریکایی بلژیکی‌تبار
۱۹۲۹ – زادروز رونالد گولیاس کمدین و بازیگر برازیلی

آدری هپبورن

۱۹۸۷ – زادروز سسک فابرگاس بازیکن فوتبال چلسی و تیم ملی اسپانیا

سسک فابرگاس

درگذشت‌ها
۱۷۹۹ – درگذشت تیپو سلطان مسلمان مبارز ضداستعمار اهل میسو
۱۹۳۸ – درگذشت جیگارو کانو ابداع‌کنندهٔ ورزش رزمی جودو اهل جاپان

جیگارو کانو

۱۹۴۵ – درگذشت فدر فون بک فیلد مارشال آلمانی در دوره رایش سوم
۱۹۵۵ – درگذشت ژرژ انسکو آهنگساز رومانیایی ، نوازنده ویلن و پیانو ، رهبر ارکستر، معلم موسیقی

یوسیپ بروز تیتو