مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 10 ماه جوزا برابر با 31 مِی تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
رویداد ها:
1919 – استقلال دوباره افغانستان
افغانستان در 1747 براي اولين بار توسط احمدشاه ابدالي مستقل اعلام شد. اما از حدود يك قرن بعد، انگليس براي حفظ مستعمره بزرگ خود يعني هند، شروع به مداخله در افغانستان كرد كه منجر به اولين جنگ اين كشور با انگلستان شد. در اين جنگ، انگليسيها با تحمل تلفات زياد، مجبور به عقبنشيني شدند. با اين حال، انگليس به اعمال نفوذ در افغانستان ادامه داد تا آن كه جنگ ديگري ميان دو طرف درگرفت كه در سال 1905 با انعقاد يك پيمان استعماري پايان يافت. در 1919 اماناللَّه خان به فرمانروايي افغانستان رسيد و قراردادهاي منعقد شده با انگليس را لغو و استقلال كشورش را اعلام كرد. اما اقدامات وي خشم انگليس را برانگيخت و بدين ترتيب، جنگ سوم انگليس با افغانستان شروع شد و در این جنگ انگلیس استقلال افغانستان را به رسمیت شناخت. اگرچه در حال حاضر از 28 اسد به عنوان روز استقلال افغانستان تجلیل به عمل می آید. اما بسیاری از مورخین این روز را به عنان روز استقلال افغانستان می دانند.
تصویب قانون احزاب از سوی مجلس سنا/1346
با وجود آنکه قانون مطبوعات توسط محمد ظاهرشاه توشیح و نافذ شد. اما با همه اینها، قانون احزاب سیاسی را پادشاه تایید و تنفیذ نکرد.
ماده سى و دوم قانون اساسی سال ۱۹۶۴ می گوید:”اتباع افغانستان حق دارند به منظور تأمین مقاصد مادى، معنوى مطابق احکام قانون، جمعیتها تأسیس نمایند. اتباع افغانستان حق دارند مطابق به احکام قانون احزاب سیاسى تشکیل دهند مشروط بر اینکه:
اول: هدف فعالیتهاى حزب و مفکوره هایى که تشکیلات احزاب به روى آن بنا شده مناقض ارزشهاى مندرج این قانون اساسى نباشد.
دوم: تشکیلات و منابع مالى حزب علنى باشد.
در این ماده از قانون همچنین تضمین شده بود “حزبى که مطابق به احکام قانون تشکیل مى شود، بدون موجبات قانونى و حکم استره محکمه (دادگاه عالی کشور) منحل نمى شود.”
با توجه به این که قانون اساسی تشکیل احزاب سیاسی را مجاز می دانست، طبیعتا تصویب قانون تشکیل احزاب سیاسی، نیز ضروری بود.
اما این قانون که مجلس نمایندگان (ولسی جرگه) آن را تصویب و سنا (مشرانو جرگه) نیز تایید کرده بود، از طرف خود پادشاه بنا به دلایلی هرگز توشیح نشد.
این درحالی بود که عملا گروهها و جمعیت های سیاسی در جامعه آن روز افغانستان وجود داشت.
برخی کارشناسان بر این باورند که یکی دیگر از اثرات مخرب عدم انفاذ قانون احزاب، تقسیم قشر جوان به طرفداران و مخالفان مدرنیته و تجدد بود و در همان زمان بود که جمعیت های اسلام گرا بار دیگر آزادی زنان را هدف قرار دادند و گروههای چپ گرا نیز به اندیشه های کمونیسم و مارکسیسم رجوع کردند.
مرگبارترین حمله در کابل/1396
بامداد چهارشنبه، ۱۰ جوزا انفجار شدیدی مرکز شهر کابل پایتخت کشور را لرزاند.
این انفجار در منطقه‌ای از شهر روی داد که کاخ ریاست جمهوری و شماری از سفارتخانه‌های خارجی در آن واقع است. انفجار در نزدیکی سفارت آلمان روی داد که به کشته شدن بیش از 150 تن و زخمی شدن صد ها نفر دیگر منجر شد
198 پيش از ميلاد – امپراتور چین آریانا را به اتحاد دعوت کرد، ولی…
«ليو بانگ» كه به نام «گائو زو» امپراتور چين شده بود در ماه مي سال 198 پيش از ميلاد آریانا را به اتحاد با چين دعوت كرد. «گائو زو» در نامه خود كه به اردوان سوم ـ چهارمين شاه آریایی از دودمان اشكاني تسليم شد پيش بيني كرده بود كه اگر هم دولت آنتيوكوس سوم در انتاكيه (از جانشينان اسكندر) از ميان برود جايش را دولت ديگري از غرب (روميان) خواهند گرفت و شرق را آسوده نخواهند گذارد [مگر اين كه در برابر خطر مشترک متحد شود.].
اردوان كه سخت درگير جنگ با آنتوكوس سوم بود به واقعيتي كه گائو زو در نامه اش نوشته بود توجه نكرد و مناسبات آریانا و چين در همان سطح سابق باقي ماند.
اردوان سوم
در آن زمان آنتيوكوس سوم كه مردي جاه طلب بود دست به جهانگشايي و توسعه قلمرو زده بود به گونه اي كه دو دولت محلي واقع در آناتولي از روميان استمداد كرده بودند كه خود در صدد تصرف يونان و مقدونيه [و همسايه شدن بي واسطه با آریانا] برآمده بودند و اين استمداد بهانه خوبي به دست روميان تازه به قدرت رسيده داد كه متوجه شرق شوند.
گائو زو موسس دودمان «هان» در چين كه بر جاي دودمان شين (چين) نشسته بود از سال 202 تا سال 195 پيش از ميلاد امپراتور چين بود و يكم جون اين سال (2 هزار و 201 سال پيش) درگذشت. «تاريخ» او را مردي با تدبير و دورانديش مورد قضاوت قرارداده است. اگر اردوان سوم به نامه گائو زو توجه كرده بود شايد درگيري 800 ساله ايران و روم صورت نمي گرفت.
455 – پترونيوس ماکزيموس (petronius maxisimus) امپراتور روم غربي (ايتاليا و سرزمين هاي اطراف آن) به دست مردم شهر رم اعدام شد. وي به جاي ايستادگي در برابر حمله وندالها به شهر، قصد فرار داشت كه به دست مردم افتاد. ماكزيموس كه با دادن رشوه به سمت امپراتور تعيين شده بود تنها 11 هفته حكومت كرده بود.
پترونيوس ماکزيموس
529 – رسميت يافتن دين مسيح (ع) در روم به فرمان امپراتوري روم
در غرب، دو طرف نزاع، اگوستین (354-430م.) و پلاگیوس(360-420م.) بودند. بحث آنان در خصوص مسئله طبیعت انسان و راه نجات او بود؛ آیا انسان فقط از طریق قدرت الهی نجات می یابد، یا در فرایند نجات جایی برای اراده انسانی نیز وجود دارد؟
سخن پلاگیوس این بود که همه انسانها آزاد خلق شده اند و می توانند خوب یا بد را برگزینند.
اگوستین
اما به نظر اگوستین اعتقادات پلاگیوس با بسیاری از آموزه های اساسی مسیحی ناسازگار بود. او می گفت این اعتقادات با آموزه های فیض ازلی، گناه نخستین و منجی بودن مسیح، در تعارض است. اگوستین می گفت انسان وارث گناه آدم است و خودش هرگز نمی تواند برای نجات خود اقدام کند، اما مسیح با صلیب خود، این نجات را ممکن ساخت و هر کس فیض الهی شامل حال او شود، نجات می یابد.
پلاگیوس
درباره منشأ اندیشه های اگوستین باید گفت او در واقع سخن پولس را در این باره بیان کرده و سخن تازه ای نگفته است.
سرانجام عقاید پلاگیوس در سال 431 م. در شورای اَفَسُس محکوم شد، اما نزاع ادامه یافت. پس از آن، راهبی به نام یوحنای کاسیان (360-435م.) تلاش کرد تا دو نظر را با هم بیامیزد. بر این اساس، برای مدتی اندیشه ای نیمه پلاگیوسی حاکم شد، اما سرانجام در شورای اورانژ در سال 529م. تعالیم پلاگیوس و یوحنای کاسیان محکوم، و تعالیم اگوستین با اندکی تعدیل پذیرفته شد.
مسیح (ع)
بنابراین در پایان قرن پنجم، نظام الهیاتی مسیحی به شکل نهایی خود رسید و در باب مسیح شناسی، اندیشه های پولس به طور کامل پذیرفته شد، اما در باب انسان و نجات، اندیشه های او با اندکی تعدیل مورد قبول قرار گرفت.
738 – آغاز قيام مردمي سربداران خراسان عليه نيروهاي خونخوار مغول
پس از يكصد و بيست سال استيلاي قوم تاتار و مغول بر خراسان قدیم و بسياري از مناطق آسيا، قيامي مردمي در خراسان قدیم عليه ظلم و تعدّي حاكمان مغول و عاملان مزدور آنان به وقوع پيوست. اين نهضت كه به قيام “سربداران” شهرت يافته است، از لحاظ وسعت، بزرگترين، از نظر تاريخي مهمترين جنبش آزاديبخش خاورميانه در قرن هشتم هجري بود. تلاش پيگير رهبران آزاده و متديّن اين قيام، منجر به تشكيل حكومت مستقل ملي در خراسان شد. مهمترين ويژگيهاي اين حكومت عبارت بود از: تنفّر و انزجار از عنصر مغولي . نخستين حاكم سلسله سربداران، “عبدالرزاق باشتيني” بود كه به مدت دو سال و چهار ماه حكومت كرد.
1886 – کشته شدن ۲۲۰۰ نفر در حادثهٔ شکسته شدن سد در آمریکا.
1881 – كشف عامل بيماري سياهزخم توسط “لويي پاستور”
باکتری باسیلوس آنتراسیس عامل بیماری سیاه زخم است. نام های دیگر این بیماری در زبان انگلیسی آنتراکس (Anthrax) و به فرانسوی شاربن است.
نام آنتراکس از کلمه یونانی (anthrakis) به معنی ذغال گرفته شده که بدلیل زخم سیاه رنگی هست که در این بیماری بوجود می آید. از بیماریهای مشترک انسان و تعداد زیادی از حیوانات است که البته در حیوانات شایعتر و در انسان کمتر هست.
لویی پاستور
1921 – خونين ترين رويداد نژادي آمريكا را باعث شد
امروز (31 ماه مي) سالگشت خونين ترين رويداد ناشي از اختلاف نژادي در آمريكاست كه در سال 1921 اتفاق افتاد و ضمن آن بيش از 300 تن از ساكنان شهر تالساTulsa (دومين شهر بزرگ ايالت اكلاهما) كشته شدند و يكهزار و 256 خانه و ساختمان ديگر ويران شد. در تاريخ، از رويداد به عنوان The Tulsa Race Riot of 1921 ياد مي شود.
«تالسا» اين چنين در آتش مي سوخت
ماجرا از اين قرار بود: «ديك رولند» يك واكسي سياهپوست به يك بانوي سفيد پوست به نام «سارا پيج» پرخاش و با او مشاجره لفظي كرده بود و بر اثر شكايت سارا به دادگاه تسليم و چون نتوانسته بود كفيل معرفي كند زنداني شده بود. تالسا تريبيون، روزنامه محل، به اشتباه و يا از روي تعمد در خبر مربوط به توقيف «ديك رولند» نوشته بود كه وي قصد تجاوز به سارا را داشته بود. اين خبر سفيد پوستان شهر را برانگيخت و بامداد 31 مي در برابر ساختمان زندان گرد آمدند و خواستند كه «ديك رولند» به آنان تسليم شود تا او را به دار بكشند!. اين خبر كه به گوش سياهپوستان شهر رسيد براي ممانعت از اين كار به مقابل زندان آمدند. در اين هنگام يك مرد سفيد پوست وارد گروه سياهان شد تا تفنگ يك سياه را از او بگيرد كه در اين كشمكش گلوله اي از تفنگ خارج شد و صداي اين شليك، دو گروه را به جان هم انداخت و كشتار و تخريب به راه افتاد. سرانجام، شهردار تالسا از گارد ملي استمداد كرد و افراد گارد سياهپوستان شهر را در محوطه استاديوم محصور كردند و آرامش برقرار شد ولي پس از اين واقعه، سياهپوستان تالسا (تولسا) را ترك و به نقاط ديگر آمريكا مهاجرت كردند. در آن زمان شهر تالسا به جاي هوستون امروز، مركز كمپاني هاي نفتي آمريكا بود. اين شهر 90 سال پيش از آن واقعه توسط بوميان (سرخپوستان) تبعيدي از مناطق شرقي آمريكا (محل استقرار و سكونت مهاجران اوليه انگليسي) ساخته شده بود كه مهاجران سفيد پوست تازه (اروپايي ها) از سال 1892 به بعد كه درهاي اكلاهما به روي آنان باز شد در تالسا جاي بيشتر سرخپوستان را گرفتند و بخش بزرگي از اراضي آنان در اكلاهما را صاحب شدند.
مناسبت ها:
روز جهاني مبارزه با دخانيات
بومیان قاره ی آمریكا در دوران باستان ، به خواص گیاه تنباكو را پی بردند . در سال 1492 میلادی كریستف كلمب و همراهانش به جزیره ای در میان آمریكای شمالی و جنوبی رسیدند ، آنها دیدند بومی ها برگ های گیاهی عجیب را به روی آتش ریخته و دود آن را داخل ریه های خود می كنند. كریستف كلمب ، تصور كرد چیزی جادویی كشف كرده است و هنگام مراجعت ، مقداری از برگ ها و دانه های آن گیاه را با خود به اسپانیا برد و به این ترتیب ، توتون به اروپا راه یافت . مردم اروپا ، این گیاه را ” توباكو” و در ایران” تنباكو” نامیدند. استعمال توتون را فاتحین اسپانیائی آمریكا ، از بومیان آن سرزمین آموختند و لفظ سیگار مأخوذ از اسپانیا و اصولاً از نام توتون به زبان بومی ، احتمالاً زبان ” مالیایی ” گرفته شده است . توتون كه درسال 1605 م. كم و بیش درعثمانی ، مصر وهند شناخته شده بود ، توسط پرتغالی ها وارد ایران شد . تاریخ ورودش را بعضی 1590 م. مطابق با 999 هجری نوشته اند ، اما آنچه مسلم است ، ” دود ” در زمان شاه عباس در ایران رواج یافت . این تحفه ی استعماری ، با همان نگرش خرافی درمان كردن دردها، تقریباً امروزه تمام جوامع روی زمین را مبتلا ساخته و معتادان، آن را برای خود از نان شب ضروری تر می دانند!
مبارزه با دخانیات
كشورهای استعماری ، علی رغم اینكه در كشورهای خود سعی در كاهش مصرف این مواد دارند بیشتر تولیدات سیگار خود را به كشورهای جهان سوم صادر می كنند و با ترفندهای مختلف ِ تبلیغاتی ، سعی در افزایش مصرف سیگار در این كشورها دارند .
طبق گزارشها ، در آمریكا طی ده سال اخیر، رقم معتادان به سیگار از 90 میلیون نفر به 45 میلیون تقلیل یافته است و برای این كار از تمهیدات مختلفی چون دادن جوایز به اطباء جهت معالجه معتادان و توصیه به ترك سیگار ، استفاده شده است و در انگلیس ، یازده میلیون نفر از رقم معتادان به سیگار كم شده است . درایران ، جهت مبارزه با مصرف دخانیات ، هیأت وزیران در 30 مرداد 1373 و در اجرای مصوبه مورخه سوم مرداد 1371 مجمع تشخیص مصلحت نظام و با استناد به اصل 138 قانون اساسی، طرح چگونگی كاهش استعمال دخانیات را در 4 ماده به تصویب رساند.
ماده1- برای حفظ حقوق و تأمین سلامت افراد جامعه در برابر بیماریهای ناشی از استعمال دخانیات و كاهش هزینه های درمانی كشور، كلیه دستگاههای اجرایی موظفند این تصویب نامه را اجرا كنند.
ماده2- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صدا و سیما ، و سایر دستگاه های فرهنگی و شهرداری ها مؤظفند به منظور جلوگیری از اعتیاد جوانان و تبیین مضرات مالی، بهداشتی و اجتماعی ناشی از مصرف دخانیات، برنامه های منظم و منسجم فرهنگی و تبلیغی مناسب را به گونه ای تدوین و اجرا كنند كه:
الف: قبیح و مضر بودن مصرف دخانیات همواره مورد توجه همگان باشد.
ب: جلوگیری ازاعتیاد كسانی كه تا كنون معتاد نشده اند و خصوصاً جوانان، اولویت یابد.
ج: ازهراقدام وتبلیغی كه تشویق یا تحریك افراد به استعمال یا مصرف بیشتر دخانیات را به دنبال داشته باشد، خودداری شود.
ماده3- كلیه دستگاهها ، موظفند پیام های هشدار دهنده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در زمینه مضرات دخانیات را درمعرض دید همگانی قرار دهند و به مفاد آن عمل كنند.
ماده 4- هر اقدام و تبلیغی كه تشویق یا تحریك افراد به استعمال دخانیات را در پی داشته باشد، در كلیه وزارتخانه ها، سازمان ها، مؤسسات و شركت های دولتی و نهادهای انقلاب اسلامی، شهرداری ها و دستگاه هایی كه شمول قانون بر آنها مستلزم ذكر نام است و همچنین درساختمانهای اداری وابسته به آنها ممنوع است.
زادروزها
۱۸۱۹ – زادروز والت ویتمن روزنامه‌نگار و شاعر آمریکایی
۱۸۵۷ – زادروز پیوس یازدهم از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم
والت ویتمن
۱۸۸۷ – زادروز سن-ژان پرس دیپلمات و شاعر فرانسوی
۱۹۳۰ – زادروز کلینت ایستوود بازیگر ، کارگردان و تهیه‌کننده آمریکایی، برنده جایزه اسکار
کلینت ایستوود
۱۹۴۵ – زادروز لوران باگبو رئیس جمهور ساحل عاج از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۱
۱۹۷۶ – زادروز کالین فارل هنرپیشه ایرلندی
احمد مهرانفر
۱۳۵۴ – زادروز احمد مهرانفر، بازیگر ایرانی
درگذشت‌ها
۱۵۹۴ – درگذشت تینتورتو نقاش ونیزی دوره رنسانس
۱۸۰۹ – درگذشت یوزف هایدن موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز اتریشی
تینتورتو
۱۸۳۲ – درگذشت اواریست گالوا ریاضی‌دان فرانسوی ، واضع نظریه گروه در علم جبر
۱۱۶۲ – درگذشت گزای دوم، پادشاه مجارستان.
یوزف هایدن
۱۸۴۹ – درگذشت آن برونته، نویسندهٔ مشهور انگلیسی.
۱۸۸۷ – درگذشت گوستاو کیرشوف، فیزیکدان و ریاضی‌دان آلمانی.
گوستاو کیرشوف
۱۹۸۶ – درگذشت لئو جیمز رینواتر فیزیکدان آمریکایی ، برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۷۵
۲۰۰۶ – درگذشت ریموند دیویس جونیور شیمیدان و فیزیکدان آمریکایی ، برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۲۰۰۱
ریموند دیویس جونیور
