ولسوالی گذره

ولسوال بر حال:

موقیعت: جنوب ولایت هرات

حدود اربعه:

• شمالاً با ولسوالی انجیل محدود می باشد.
• جنوباً به ولسوالی ادرسکن می رسد.
• شرقاً با ولسوالی پشتون زرغون هم سرحد است .
• غرباً با ولسوالی زندجان همسایگی دارد.

جاذبه های دیدنی: 

• هریرود از شمال ولسوالی گذره عبور میکند. مردم از هر کچا در تمام فصول سال به مناطق دیدنی که در اطراف رود هریرود از جمله پل پشتون و پل مالان به (میله)  می‌روند و به تفریح می پردازند.
• مسجد زیارتجاه و دیگر ابنیه های تاریخی قریه جات زیارتجاه و سیاوشان، از دیگر جاذبه های دیدنی این ولسوالی به شمار می آید و مردم از گوشه .و کنار برای گذراندن ایام فرات شان به آن محل می آیند.
• برگترین باغات میوه و تاکستان های انگور و استخر های شنا و آب بازی در قریه جات این ولسوالی قرار دارد.

نگاهی کوتاه به وضعیت جغرافیایی و تاریخی ولسوالی گذره

ولسوالی گذره در طول البلد 62 درجه و 13 دقیقه و عرض البلد 34 درجه و 14 دقیقه موقیعت دارد. مساحت آن 1597 کیلومتر مربع بوده و ارتفاع مرکز آن از سطح بحر 900 متر سنجش شده است.

گذره در جنوب هریرود واقع شده و یکی از ولسوالی های نزدیک به شهر هرات است. این ولسوالی در 15 کیلومتری جنوب شهر هرات واقع شده و شاهراه هرات قندهار از آن میگذرد. همچنان میدان هوایی هرات در سال 1341  در همین ولسوالی احداث شد. بدین ترتیب خط هوایی میان هرات و کابل و دیگر ولایات کشور به میان آمد.

از اسناد و شواهد تاریخی پیداست، گذره قرن ها پیش از انتشار دین اسلام در قلمرو پهناور خراسان قدیم موجود بوده و سیاوشان یکی از قریه های کنونی آن در اعماق دل تاریخ هرات ریشه دارد.

گویند، سیاوش پسر کیکاوس که از پدر رنجید، اینجا آمد و افراسیاب او را عزیز داشت و از برای وی قلعه ای ساخت که آن را « کنگ دژ سیاوش » می گفتند. چنانچه فردوسی در این باره ابیاتی شیرین سروده است:

کنون برگشایم در داستان

سخن های شایستۀ باستان

ز کنگ سیاوحش گویم سخن

وزان شهر و آن داستان کهن

که چون کنگ دژ در جهان جای نیست

بر آنسان زمینی دلارای نیست

که آن را سیاوش بر آورده بود

بسی اندرو رنجها برده بود

چو زین بگذری بی آباد شهر

کز آن شهر ها بر توان داشت بهر

همه شهر گرمایه و رود و جوی

به هر برزنی رامش و رنگ و بوی

تذروان و طاوس و کبک دری

بیابی چو بر کوه ها بگذری

نبینی در آنشهر بیمار کس

یکی بوستان از بهشت و بس

بناکرد جای چنان دلگشای

یکی شارسان اندر آن خوب جای

 
گویند قبل از اسلام در قریه مالان آتشکده ای بوده و پل مالان بر روی هریرود را یکی از زردشتیان ساخته است. ساحه ای که اکنون در ولسوالی گذره واقع است.
گذره به مانند دیگر حصص هرات در آتش تهاجم چنگیزیان پاک سوخت، اما دوباره در عهد تیموریان هرات به اوج ترقی و شگوفایی رسید.
حافظ ابرو تاریخ نگار آن حد در این باب مینویسد : ( بلوک گذره بر جنوب رود است، بلوک معتبر است و قصبه آن را مالان خوانده و جوی آن را بدین قصبه باز خوانند و جوی مالان گویند و بر رود هرات پل به عظمت بسته اند، در زمان حکومت سلطفان سنجر در خراسان …. )
از قریه های مشهور و تاریخی گذره یکی زیارتگاه و دیگر سیاوشان است. زیارتگاه مجمع اولیایی عضام و منشاء علمای دین بوده است.
در مورد وجه تسمیه گذره در قاموس جغفرافیای افغانستان آمده است: چون نهر آن همیشه طغیان می کند و راه آمده شد مردم را مسدود میسازد و مردم کار میکنند و بند هایی میسازند و گاهی گذرگاهی درست می نمایند. بنابر این این منطقه را گذره میگویند که شاید نام گذره از گذر یعنی محل عبور و مرور مردم گرفته شده  باشد.
گفتنی است، رود هریرود انجیل و گذره را از هم جدا میکند .
گذره از دوران کهن و از روزگاران پیشین خاستگاه علمای زیادی از جمله شیخ بو سعید مالینی، ابویعقوب کورتی، شیخ محمد ابو حفض کورتی، شیخ احمد کوفانی، ابو عبدالله احمد بن عبدالرحمن بن نصر المالینی و … بوده است.
گذره گنجواره ابنیه باستانی تیموریان است. قریه جات زیارتگاه و  سیاوشان در حقیقت موزیم زندۀ این آثار باستانی به شمار می آیند. حوض ها، مدارس، محله های قدیمی، باغ های پر ثمر و شخصت های مشهور علمی و عرفانی زیارتگاه، سیاوشان و دیگر کهن روستاهای گذره داستان فرهنگ و مدنیت خراسان بزرگ را در گوش ما زمزمه می کند.
در حصص غربی گذره تا هنوز کاریز های پارینه از روزگاران قدیم و فرهنگ قرون میانه ای خبر میدهد.

مسجد جامع زیارتجاه، یکی از بناهای باارزش تاریخی هرات است که به دستور سلطان حسین بایقرا بین سالهای ۸۸۷ و ۸۸۹ هجری قمری ساخته شده است. این بنا شبیه به مسجد جامع بزرگ هرات اما در مقیاسی کوچکتر ساخته شده و عاری از پوشش تزیینی است.

امروزه ولسوالی گذره به عنوان قطب اقتصادی کشور، شهرک صنعتی ولایت هرات را که در اوایل دهه هشتاد خورشیدی سنگ تهداب آن گذاشته شد، با دهها فابریکه بزرگ تولیدی در خود جای داده است و عنقریب خط آهن خواف- هرات نیز به آنجا می رسد. در کنار آن شاهراه حلقوی هرات هم که کار احداث آن از اواسط دهه نود خورشیدی آغاز شده بود، بسیاری از قریه جات این ولسوالی را رونق و ارزش اقتصادی فراوان داده است.
  گفتنی است ولسوالی گذره تاسیسات زیربنایی زیادی را از قدیم الایام در خود جای داده است که سیلوی هرات، فابریکه سمنت و شرکت نخ رسی و پیله وری از آن جمله اند.
محصولات زراعتی این قریه شامل انواع واقسام حبوبات و غله جات، میوجات تازه مثل انگور سیب انار شفتالو زردالو و غیره میباشد. برنج سیاوشان از شهرت خاصی برخوردار است که بنام برنج صدری سیاوشان مشخور است.