مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
موقعیت: ناحیه دهم شهر هرات
راه های منتهی به زیارت
از شمال: درب ملک به سمت خواجه کله، پس از گذشت از فلکه دروازه عراق منتهی به فلکه بابای برق می شود.
از جنوب: قریه های های کبرزان، کمیزان و شمعان به سمت پل کار و بار.
از شرق: فلکه درب قندهار به سمت جنوب، مقابل کوچه کارته.
در جنوب شهر کهنه هرات و بعد از میدان “فیروزآباد” که بعدها به دروازه قندهار و اکنون به “میدان شهدای 24 حوت” اسفند تغییر نام داده، واقع است.
محل زیارت و مزار میر عبداالواحد شهید که به “سلطان آقا” معروف است، از گدر جنوب شهر کهنه هرات و بعد از میدان “فیروزآباد” که بعدها به دروازه قندهار و اکنون به “میدان شهدای 24 حوت” اسفند تغییر نام داده، واقع است.محل زیارت و مزار میر عبداالواحد شهید که به “سلطان آقا” معروف است، از گذشته‌های دور یکی از قبرستان‌های اصلی شهر هرات بوده و به همین خاطر بسیاری از شیعیان هرات در همین محل دفن هستند.مزار میرعبدالله در وسط این قبرستان قرار دارد و صحنی بزرگ هم در همسایگی آن است.کمی پایین‌تر از صحن چند باغچه گل کاری شده قرار دارد که طروات خاصی به فضای این آرامگاه بخشیده است.ذشته‌های دور یکی از قبرستان‌های اصلی شهر هرات بوده و به همین خاطر بسیاری از شیعیان هرات در همین محل دفن هستند.مزار میرعبدالله در وسط این قبرستان قرار دارد و صحنی بزرگ هم در همسایگی آن است.کمی پایین‌تر از صحن چند باغچه گل کاری شده قرار دارد که طروات خاصی به فضای این آرامگاه بخشیده است.در سنگی بزرگ که بر روی مزار میرعبدالله شهید نصب شده است، وی را چنین معرفی می‌کند، “افتخار آل عبد مناف امیر عبدالله الواحد ابن الامام الهمام، خلاصه اولاد عترت نقاوه، احفاد ملت ظاهره امیر زیدبن الامام، شجره روضه کرم و کرامت ثمره سیالت و امامت امیرالمومنین حسن ابن اسدالله الغالب علی ابن ابی طالب(رض)”
در مکه مکرمه بود و بعد از آن که 35 تا 37 سال سن داشت در دوران امامت امیرالمومنین علی(ع) و “شیخ حسن بصری” به اشارات علی (ع) تربیت، ترشیح و اجتهاد نمود.در سال 88 هجری در زمان حیات پدر بزرگوارش و بعد از وفات جد عالی قدر امیرالمومنین(ع) شربت شهادت از ظرف اجل نوشید.در این آرامگاه 2 سنگ قدیمی از جنس مرمر نصب شده است که بر روی یکی زندگی کامل میر عبدالله الواحد شهید نوشته شده و در رواق بالای سر در دیوار غربی زیارتگاه نصب شده است.
“اسیر هروی” در کتاب خود با عنوان “رساله سلطان میر عبدالله الواحد شهید” این سنگ‌ها را به صورت مفصل، تحلیل و بررسی کرده است.اسیر هروی در رساله خود علاوه بر تائید این مطلب که وی نواده امام حسن مجتبی(ع) است، می‌نویسد که جمعی معتقدند که ایشان از فرزندان “مسلم بن عقیل(ره)” است.با این حال در کتاب “هرات، دیروز، امروز” که توسط مرکز اسناد وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، منتشر شده آمده است، بنا بر اظهارات شفاهی، ایشان پدر حضرت شاه عبدالعظیم حسنی می‌باشد که در شهر ری در نزدیکی تهران مدفون است.در دوران فرمانروایی “آل کرت” مقبره و گنبدی بر این زیارت بنا شد و ظاهرا بر اثر ویرانی‌هایی که به مرور زمان بر ساختمان آن وارد شد در قرن نهم هجری به فرمان “امیر علی شیر نوایی” این محل دوباره بازسازی شد.بعد از تجاوز شوروی به افغانستان، منطقه “فیروز آباد” و “خنچه آباد” که مزار میر عبدالواحد در آنجا قرار دارد، همواره محل درگیری میان نیروهای مجاهدین، دولت وقت و متجاوزان روس بود.بر اثر این درگیری‌ها مقبره مزار به کلی تخریب شد و پس از پیروزی مجاهدان در سال 1373 شمسی، یکی از تاجران هرات به نام “حاجی حبیب‌الله عزیزی” مقبره فعلی را با بودجه شخصی خود بنا کرد.بسیاری از حوادث و رویدادهایی که در گذشته هرات اتفاق افتاده است در محل همین آرامگاه بود و آنگونه که اسیر هروی می‌نویسد: “پهلوانی‌ها، قهرمانی‌ها، سر بریدن‌ها و دار زدن محکومان در همین محل انجام می‌شده است.حدود نیم قرن است که همه ساله در روز اول نوروز مردم هرات در هنگام تحویل سال، مراسم خاصی را در این مکان برگزار می‌کنند و در روز اول نوروز “علم” شاه اولیا علی(ع) در صحن این زیارتگاه بر افراشته می‌شود.این “علم” مشابه علمی که در شهر مزار شریف بر افراشته شده تا 40 روز بر پا است و زائران و بیماران زیادی در این ایام به قصد شفا به این مکان می‌آیند.در حال حاضر این زیارتگاه مشتاقان زیادی دارد و هر صبح جمعه در این مکان مقدس مردم با خواندن دعای ندبه به راز و نیاز با خدای خود می‌پردازند و سپس به زیارت قبور بستگان خود که در اطراف و صحن‌های مجاور دفن شده‌اند، می‌روند.
