مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
نوشته: نوراحمد کریمی
برای پروژه شش ماهه رادیو فریاد
عملکرد شاروالي هرات در دو سال رياست فرهاد نيايش، با حرف و حدیث هاي فراوان رو به رو بوده است که برخی از آگاهان امور معتقد اند، تخلفات گسترده مالی در اجراي قرار داد ها در رياست شاروالي اين ولا، به ميان آمده است. شاروالي هرات طي هجده سال گذشته تا امروز، یکی از حساس‌ترین نهادها در ولايت هرات بوده است.
وجود این حساسیت‌ها باعث شده، برخی از شاروالان اين شهر و ديار در طول اين سالها به نهاد هاي عدلي و قضايي كشور معرفي شوند.
اما کارنامه دو ساله رياست فرهاد نيايش در شاروالي هرات، با نقدهای فراوانی روبه‌روست. این در حالی است که ضعف نظارت در اسفالت جاده هاي شهري، دخل و تصرف غیر مجاز در دارايي هاي شاروالي كه آخرين مورد آن همانا بيرون شدن بيست ميليون افغاني از حساب آن رياست به بهانه انجام مصارف در پروژه شيدايي هرات بوده است، ضعف و وجود مشكلات در جمع آوري صفايي ها بگونه اي كه صفايي تمام جايداد هاي شخصي نه بر اساس مناطق مناطق مرغوب و نامرغوب، بلكه بر اساس متراژ خيابان ها جمع آوري مي گردد، حيف و ميل چشمگير عايدات شاروالي در دروازه هاي ورودي و به اجاره دادن پارك هاي طلائي شهر به منظور ساخت و ساز هاي بي رويه در فضا هاي سبز و تبديلي شان به اماكن تجارتي، از جمله تخلفاتی است که در صحبت هاي آگاهان امور عنوان شده است.
شايد با گذشت چند سال و توقف برخی از پرژه های قرار داد شده آن زمان ، همچنان زمان خوبي باشد براي بررسي يكي از اين تخلفات، آنهم قرار داد طويل المدت ساخت دوكاكين جاده شمالي و جاده جنوبي مسجد جامع بزرگ شهر هرات و صحبت با كساني كه طرفين و بانيان اصلي اين قرار داد بوده اند. انتقاد به عملكرد هاي اخير شاروالي البته زياد است و قرار داد هاي بي رويه كه اكنون سبب تغيير ماهيت پارك هاي طبيعي اين شهر و ديار به رستورانت ها، قليان خانه ها و شهر بازي هاي متعدد و غير استندرد شده است، اصلي‌ترين آن به شمار مي آيد. البته شايد لازم باشد تا متوليان امور در رياست شاروالي هرات نيز درباره نقاط مثبت عملكرد هاي دو ساله خود حرف بزنند.
نگاهی به قرار داد طويل المدت ساخت دوكاكين جاده شمالي و جاده جنوبي مسجد جامع بزرگ شهر هرات مشخص می سازد، شركت قرار داد كننده در ساخت دوكاكين، قبل از تاييدي رياست هاي شهر سازي و اطلاعات و فرهنگ هرات شروع به ساخت و ساز نموده و خودسرانه و با تخطی از مواد مندرج در قرار داد، به پيشبرد پروژه آنهم در برخي از مواقع، از ناحيه شب اقدام نموده است.
يقيناً مطابقت نداشتن نقشه اوليه اين دوكاكين به معماري اسلامي و معيار هاي ساحات كورزون شهر هرات كه در ماده اول اين قرار داد در رابطه به آن تذكر به ميان آمده است، در كنار اعمار بنا به سه منزل، ارتفاع بيش از حد طبقه همكف، تخلفات در استفاده كم از مصالح ساختماني ، شروع كار آنهم بدون موجود بودن نقشه ديزاين شده رياست شهر سازي و موافقه رياست اطلاعات و فرهنگ هرات، ومراعات نشدن استحکامات مورد نياز براي بنا هاي اين پروژه، از جمله شایعترین تخلفات انجام شده هستند.
و حال كه پروسه خاك برداري از قطعات ياد شده به اتمام رسيده و در بعضي از اين قطعات، كار ساخت و ساز نيز انجام شده است، نشانه ها حكايت از تخطي هاي فاحش در كار ساختماني اين پروژه دارد و در حال حاضر صرفاً كار اين پروژه متوقف و به خود رها شده است و به نظر مي رسد كه شاروالي هرات، عزم جدي براي حل اين مشكل به ميان آمده، ندارد.
اکنون در گوشه گوشه جاده هاي شمالي و جنوبي مسجد جامع بزرگ شهر هرات، شاهد خرابي بي رويه دوكاكين و قد برافراشتن پايه هاي سمنتي و بدور از استندرد هاي لازم ساخت و ساز آنهم در قلب محدوده تاريخي اين شهر و ديار هستيم.
نتیجه مشاهدات نشان می دهد ، متاسفانه كمتر از آنچه كه براي اعمار مطلوب اين پروژه، مصالح ساختماني از قبيل سمنت مورد نياز است، استفاده صورت گرفته است و حتي اغلب ريگي که در اجرای آن مورد استفاده قرار داده شده است، ريگ رودخانه ای است که فاقد کیفیت مورد نیاز در احداث و مقاوم سازي بناها می باشد. بطوری که بواسطه استفاده كم مصالح ساختماني از قبيل آهن آلات و سمنت و عدم توجه به آب دهي مناسب ساحات اعمار شده ، بدون شك عمر مفید اين بناء ها كمتر از 25 سالي خواهد بود كه در قرار داد، موعدي براي تسليم دهي دوكاكين به رياست شاروالي قيد شده است و طبعاً اين دوكاكين ناكار آمد، درختم اين قرار داد، به اعمار و بازسازي دوباره نياز خواهند داشت. چنانچه تخريب تعمير دو منزله بخش فرهنگي آن رياست در جوار هوتل پارك بعد از گذشت ده سال از اعمار آن، دليلي بر عدم نظارت دقيق بر پروژه هايي دارد كه لااقل عمر مفید آنها مي بايست، حدود یکصد سال برآورده شود. مثل تعمير هايي چون مقام ولايت، هوتل پارك، ليسه سلطان غياص الدين غوري، سركنسولكري جمهوري اسلامي ايران و دهها ساختمان هاي ديگر اين شهر و ديار كه با گذشت چندين دهه از اعمار آنها، هنوز شكوه و زيبايي شان را حفظ نموده و از استندرد هاي لازم بر خوردار مي باشند.
بنابراين عدم توجه به این نکات مهم در احداث اين دوكاكين ، سبب قد كشيدن بناهايي خواهد گرديد که غیراستاندارد بوده و باعث هدر رفتن سرمايه ها خواهد شد و از جانب ديگر سبب بي رغبتي بيشتر سازمان بين المللي يونيسكو نسبت به حفظ و مراقبت از ميراث هاي فرهنگي موجود در شهر قديمي هرات بخاطر عدم رعایت دقیق از مقررات آن سازمان، خواهد گرديد.
هزينه هاي سنگيني كه بدون شك از اثر بي توجهي همه، قانون گریزی رياست شاروالي هرات و سهل انگاري ساير ادارات ذي ربط و منفعت طلبي هاي شخصي عده اي از افراد، دست به دست هم داده تا بر دوش ساكنان اين شهر و ديار، همچنان سنگيني نمايد و هرات از ثبت و شموليت در ليست ميراث هاي فرهنگي جهان محروم گردد.
بدون شك تخلفات انكار ناشدني ديگري نيز در قرار داد اجاره طويل المدت ساخت و ساز دوكاكين جاده شمالي و جاده جنوبي مسجد جامع بزرگ شهر هرات وجود دارد که توقف كاري و هشدارها و اعزام هيات حقيقت ياب مركز كشور را در پی داشته است. از آنجا که سیاست شاروالي هرات در طي قريب دو سال رياست آقاي فرهاد نيايش تکیه بر اجاره دادن اراضي بكر و اماكن منفعت زا اقتصادي آن هم در نقاط طلايي اين شهر و ديار بوده است، لذا می‌توان ادعا كرد که قرار داد هاي انجام شده توسط شاروالي هرات، بيشتر بر اساس منفعت هاي شخصي افراد به ميان آمده است.
متاسفانه در قرار داد ياد شده نيز امتيازات قابل ملاحظه اي براي شركت قرار داد كننده در نظر گرفته شده است كه به نوعی فرش سرخ برای شركت تجارتي ( نوي عارف احسان) است.
اما آن طرف ماجرا خبر از حال و روز ناخوش آيند سهم اختصاص داده شده به رياست شاروالي هرات از اين قرار داد وضع شده دارد. اسناد موجود حکايت از آن دارد که شاروالي هرات نه تنها شاهد افزايش در مجموع كرايه اين دكاكين نخواهد بود، حال آنكه از كرايه يكساله دوكاكين نيز محروم مانده است. چرا كه بر اساس ماده هشتم اين قرار داد در باب حق الاجاره و روش پرداخت آن آمده است كه: « حق الاجاره ماهانه في دربند دوكان طبقه زير زميني ماهانه مبلغ (4000 ) چهار هزار افغاني، طبقه همكف ماهانه مبلغ (5000) پنج هزار افغاني و طبقه سوم ماهانه (3000) سه هزار افغاني مي باشد.» كه با اين حساب درامد شاروالي هرات ماهيانه از مجموع (547) پنجصد و چهل و هفت دوكان مبلغ ( 2207000 ) دو ميليون و دو صد و هفت هزار افغاني خواهد بود. حال آنكه قبل از اين شاروالي هرات تنها از (165) دوكان موجود، مبلغ (1897500) يك ميليون و هشت صدو نود و هفت هزار و پنج صد افغاني كرايه دريافت مي كرد. كه با اين حساب صرفاً مبلغ (309500) سه صد و نه هزار و پنجصد افغاني، افزايش درآمد براي شاروالي هرات در هر ماه به ميان خواهد آمد. حال اگر اين مبلغ ضرب در (12) ماه شود، مجموع افزايش به ميان امده در سال مبلغ
( 3714000 ) سه ميليون و هفتصد و چهارده هزار افغاني خواهد بود و براي (24) بيست و چهار سال، اين مبلغ (89136000) هشتاد و نه ميليون و يك صدو سي و شش هزار افغاني خواهد شد.
از جانب ديگر اگر بر اساس فقره ماده هفتم اين قرار داد طويل المدت كه قرار داد كننده در سال 25 از تاديه حق الاجاره به رياست شاروالي معاف شده است، مجموع كرايه يكساله را از سر جمع افزايش به ميان آمده رياست شاروالي هرات در ظرف بيست و چهار سال، كسر نمائيم، تنها مبلغ (62652000) شصت و دو ميليون و شش صد و پنجاه و دو هزار افغاني كه مبلغي معادل ( 900000) نو صد هزار دالر امريكايي مي شود، باقي مي ماند.
اما براستي نفع شركت قرار داد كننده از اين قرار داد طويل المدت چقدر خواهد بود؟
اگر فرض بر اين داشته باشيم كه شركت قرار داد كننده، دوكاكين طبقه هم كف را ماهوار به مبلغ (15000) پانزده هزار افغاني، طبقه زير زمين را به مبلغ (10000) ده هزار افغاني و طبقه سوم را به مبلغ (5000) پنج هزار افغاني به كرايه بدهد، سهم خالص شركت قرار داد كننده بعد از تاديه حق الاجاره رياست شاروالي هرات مبلغ
(33552000) سي و سه ميليون و پنجصد و پنجاه و دو هزار افغاني در سال خواهد بود كه با اين حساب براي بيست و چهار سال سر جمع اين مبلغ (805248000) هشت صد و پنج ميليون و دو صد و چهل و هشت هزار افغاني خواهد شد كه با جمع كرايه سال بيست پنجم دوكاكين كه مبلغ (66780000) شصت و شش ميليون و هفت صد و هشتاد هزار افغاني خواهد بود، به مبلغ نجومي (872028000) هشت صد و هفتاد و دو ميليون و بيست و هشت هزار افغاني مي رسيم. و اگر بخواهيم به درآمد خالص شركت قرار داد كننده در طول 25 سال قرار داد دست يابيم، مي بايد مبلغ
(92500000) نود و دو ميليون هزار افغاني را كه در قسمت اخير ماده ماده چهارم تحت عنوان مشخصات ميلكيت، هزينه اعمار تايين شده است، از مجموع عوايد كسر نمائيم، باز هم به مبلغ (779528000) هفت صد و هفتاد و نه هزار و پنج صد و بيست و هشت هزار افغاني مي رسيم كه معادل (1135000) يازده ميليون و سه صد و پنجاه هزار دالر امريكايي مي شود. بنابراين گفته مي توانيم كه آگاهانه در قرارداد انجام شده، بيش از آنكه به منافع بيت المال و تزعيد عوايد براي رياست شاروالي هرات، تلاش صورت گرفته شده باشد، بيشتر سعي در كتمان حقايق و انجام سياه نمايي هايي بوده است كه سهم عوايد شركت خصوصي را يازده برابر نسبت به مالك كه آن هم رياست شاروالي هرات مي باشد، افزايش به ميان آيد.
آگاهان امور معقتد اند، از آنجا که وجود چنين اختلاسي فاحش، كتمان شده نمي تواند، خيلي زود دامن خاطيان در اجراي چنين قرار دادي را، خواهد گرفت.
يقيناً نبايد فراموش كرد که پست هاي ارگان هاي مستقلي چون شاروالي ها قبل از اینکه جولانگاهي براي اجراي نيت ها و اهداف شخصی افراد باشند ، سرمایه ملی هستند و حفظ سرمایه های ملی و دفاع از حقوقه حقه ساكنان اين شهر و ديار، وظیفه همه ماست.
