مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 20 حمل برابر با 9 اپیل تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
رویداد ها:
تصویب اولین قانون اساسی افغانستان/1302
در چنین روزی اولین قانون اساسی افغانستان که بنام نظامنامه اساسی دولت افغانستان یاد می‌شد، از طرف لویه جرگه در جلال‌آباد به تصویب رسید.
تدوین این قانون پس از استقلال افغانستان توسط شاه امان‌الله خان در۲۸ اسد ۱۲۹۸/ ۱۹۱۹ فراهم گردید.
تصویب اولین قانون اساسی که با عنوان نظامنامهٔ اساسی دولت علیه افغانستان از جانب هشتصد نفر از ارکان دولت وسران قبایل که شاه در جلال آباد به نام لویه جرگه دعوت نموده بود، به تصویب رسید. به موجب این قانون که مرکب از ۷۳ ماده بود، برای بار اول در تاریخ افغانستان قدرت شاهی توسط قانون و موسسات سیاسی مثل هییت وزراء، شورای دولت و محاکم محدود گردید و یک رشته از حقوق سیاسی افراد مثل آزادی بیان و نشرات یا مصونیت مسکن و محرمیت مکاتبات تأمین شد.
چاپ مطلبی در انیس که مدیر مسئول آن را به محکمه کشاند/1307
محی الدین انیس اولین خبرنگار آزاد در تاریخ مطبوعات کشور و موسس نشریه “انیس” به دلیل انتشار یک نامه انتقادی در شماره ۲۰ حمل ۱۳۰۷ خورشیدی محاکمه شد. نشریه انیس که در میان دانشجویان و کارمندان دولت محبوبیت فراوان یافته بود، موجی از اعتراضات را برانگیخت و سر انجام محمد ولی خان وکیل سلطنت، از وی معذرت خواست.
در نامه انیس که به قلم سعد الدین انصاری منتشر شده بود، از یک گروه سرخ پوش دزد و غارتگر شکایت می شود. در آن زمان پولیس افغانستان اونیفورم سرخ رنگ داشت. بخشی ازین نامه را می خوانیم:
” الها! پروردگارا! تو خود میدانی که گذر توپچی باغ کابل را سارقین و قمار بازان ظالم زیر بمباران خود گرفته، ساکنان آنجا را مورد حمله های تباه کن خود قرار داده شبها اموال و اجناس غریبانه شان را چپاول و تاراج می کنند”
“خدایا ! اگر بگویم این ها مانند پلیس هستند، به آتش غضب خود مرا خواهی سوخت. به هر حال مرا بیدار خوابی بیخود کرده، همیشه تصوراتم به خطا می رود. این ها ابدا پلیس نه می باشند. فقط چنین خیال می رود که لباس ها و چوب های شان عینا مانند لباس ها و چوب های پلیس هاست و یا برای بدنام کردن حضرات پلیس های وطن مقدس، البسه، کلاه و چوب پلیس را دزدیده و در بر کرده اند.”
بازداشت محی الدین انیس به دلیل انتشار این نامه انتقادی، حاکی از نظارت مقامات بر مطبوعات و سانسور دولتی است.
744 – بپاخيزي «به آفريد» در خراسان قدیم
مولفان تواريخ ، نهم اپريل سال 744 ميلادي را روزي نوشته اند كه «به آفريد» در «زوزن» خراسان پرچم خود را بلند كرد. وي كه در اجتماع مردم با پيراهن سبز ظاهر مي شد و كلامي نافذ داشت از سوي مخالفانش متهم به جادو گري شده بود. قيام در گوشه و كنار وطن اندك زماني پس از تصور ف آریانا توسط عرب آغاز شده بود. تاريخ بپاخيزي آریایی های استقلال طلب از درخشانترين فصول تاريخ عمومي (جهان) و آکنده از قهرماني و جانبازي است.
داستان به‌آفرید از آثارالباقیه ابوریحان بیرونی
1336 – زادروز تيمور لنگ
به نوشته برخي از مورخين، اميرتيمور گوركان که سرزمين های زیادی را تصرف كرد نهم اپريل 1336 ميلادي در شهر سبز (واقع در فرارود) به دنيا آمده بود. وي در سال 1405 در قزاقستان امروز درگذشت. مورخان، حملات اميرتيمور به ايران را «يورش» نام گذارده اند. تيمور بغداد را قتل عام کرد و دمشق را به باد غارت داد. وي ضمن فتوحات خود دهلي را هم تصرف کرده بود.
1865 – و به اين گونه جنگ داخلي آمريكا پايان يافت
ژنرال لي نامه تسليم نيروهاي خود را مي نويسد تا به ژنرال گرانت كه مقابل او نشسته است بدهد
جنرال«رابرت لي» فرمانده نيروهاي كنفدراسيون آمريكا 9 اپريل 1865 تسليم شد و جنگ پُرتلفات داخلي آمريكا يايان يافت.
«لي» پس از سقوط شهر ريچموند پايتخت كنفدراسيون (حاكم نشين کنوني ايالت مشترک المنافع ويرجينيا) و از دست دادن خط دفاعي رودخانه اپاماتكسAppomattox تصميم گرفت كه با 27 هزار نظامي باقيمانده، خود را به ايستگاه راه آهن لينچبرگ برساند و به كاروليناي شمالي برود و با كمك نيروهاي اين ايالت عضو كنفدراسيون به جنگ ادامه دهد كه راه را برخود بسته ديد و لذا تصميم گرفت که تسليم شود.
وي پيش از ظهر 9 اپريل طي يادداشتي تصميم خودرا به اطلاع ژنرال گرانت فرمانده نيروهاي فدراسيون (ايالتهاي وفادار به دولت واشنگتن) رساند و سه ساعت بعد با آجودان خود در ساختمان دادگاه شهرك اپاماتكس حاضر شد. ژنرال گرانت هم با افسرانش آمدند. «لي» سپس نامه تسليم خود را نوشت، امضاء كرد و به گرانت داد و جنگ داخلي 4 ساله آمريكا كه ضمن آن 618 هزار نظامي (258 هزار جنوبي و 360 هزار شمالي) كشته شدند و ويراني وسيع و تلفات غير نظامي بي شمار به بارآورد پايان يافت.
ژنرال گرانت (که بعدا رئيس جمهور آمريکا شد) پس از دريافت تسليم نامه «لي» اجازه داد كه او ، افسران و افرادش با اسبان و سلاح هاي سبك خود به هرجا كه بخواهد بروند و تاکيد کرد که هيچكدام از آنان به خاطر كارهايي كه تا آن روز انجام داده بودند مجازات نخواهد شد، ولي از اين پس هرگونه خطا مجازات خواهد داشت و دو ژنرال سپس دست يگديكر را فشردند و از هم جدا شدند. همين «گذشت» باعث شد كه خصومت دنباله نداشته باشد. «لی» بعدا رئیس دانشگاه شد و در بسیاری از شهرها نام او بر تالارها و خیابان ها و نیز یک بزرگراه گذارده شده است.
نمونه اين سياست 130 سال بعد در آفريقاي جنوبي در پيش گرفته شد و به ابتكار نلسون ماندلا پس از افتادن حكومت به دست اكثريت سياهپوست، هيچ سفيد پوستي به خاطر آزار و حق كشي سياهپوستان در دوران گذشته، مجازات نشد و بنابراين نظامات و اوضاع كشور برهم نخورد و پيشرفت بر همان پايه ادامه يافت.
باوجود پایدار نماندن کنفدراسیون آمریکا (استقلال هر ایالت به صورت یک کشور، طی شرایطی داشتن حق جداشدن از اتحادیه ـ وجود یک دولت مرکزی با اختیارات محدود و معیّن)، لنین امپراتوری روسیه را و تیتو کشور واحد یوگوسلاوی را به صورت دو کنفدراسیون درآوردند که در آخرین دهه قرن بیستم فروپاشی شدند. اتحادیه اروپا با اینکه کنفدراسیون نیست مشکلات فراوان دارد بگونه ای که در صحنه سیاسی جهان به صورت یک وزنه و همتراز آمريکا به حساب نمی آید.
لي و گرانت پس از امضاي نامه تسليم بافشردن دست به طور دوستانه از هم جدا مي شوند
1992 – آغاز رسمي جنگ در بوسني و هرزگوين
با آغاز دهه 1990م و وقوع تحولات وسيع در بلوك شرق، زمزمههاي استقلالطلبي در كشورهاي شرقي اروپا آغاز شد كه در اين ميان، مجلس ملي بوسني و هرزگوين در 15 اكتوبر 1991م، استقلال اين كشور را اعلام كرد و طي همهپرسي در تاريخ اول مارچ 1992م مسلمانان بوسني با بيش از 99 درصد آراء، رأي به استقلال ميهن خود دادند. اما مجلس براي رأيگيري در مورد اصلاحيه قانون اساسي، با مخالفت صربهاي حاضر در جلسه مواجه شد و مجلس، در نهايت، بدون حضور صربهاي مخالف، استقلال اين جمهوري را رسميت بخشيد. صربها نيز كه در اقليت بودند، چهار منطقه صربنشين را خودمختار اعلام كردند. اين اقدام با مخالفت رهبران مسلمان و كُروات مواجه شد ولي صربها با آغاز اعمال تروريستي، بمبگذاري و حمله به مراكز مسلمانان و كُرواتها، تهديد كردند كه مناطق ديگري را به مناطق خود ميافزايند. با گسترش حملات صربها، ارتش صربستان در نهم اپريل 1992م وارد يك جنگ تمام عيار عليه مسلمانان و كرواتها شد و به دنبال آن، تصفيه قومي و كشتار و خونريزي حتي به روستاهاي كوچك نيز سرايت كرد.
قتل عام وسيع مردم بوسني، مصادره اموال آنان، تخريب خانهها، بمبارانهاي هوايى و آتش توپخانه صربها عليه بوسني باعث شد تا مردم مسلمان اين منطقه، تحت شديدترين حملات وحشيانه صربها قرار گيرند. با اين حال، اين امر واكنش عَمَلي مجامع جهاني و سردمداران حمايت از حقوق بشر را در پي نداشت. عمدهترين دليل براي عدم دخالت و جلوگيري از ادامه كشتار و جنايات در اين منطقه، مسئله حضور اسلام و مسلمانان بود، چرا كه جامعه جهاني در مورد اختلاف صربستان و كرواسي، عملاً وارد ميدان شده و صربستان را به خاتمه جنگ وا داشته بود. در اين مسئله تعلل و تسامح نهادهاي بينالمللي جهان باعث شد تا صربها به صورتي وحشيانه كشتار مسلمانان بوسني را ادامه دهند بدون اين كه از عواقب آن ترسي به خود راه دهند. سرانجام پس از گفتگوها و تبادل نظرهاي بسيار، قرارداد صلح دِيتون در سال 1996م به امضا رسيد و قرار شد كه مقام رياست جمهوري به طور دورهاي بين صربها، كرواتها و مسلمانان گردش كند.
2003 – سقوط صدام حسين رئس جمهور عراق در پي سقوط بغداد
صدام حسين در 28 اپریل 1937م در روستايى در حومه تكريت به دنيا آمد. وی در سن 32 سالگي توسط حسن البكر به معاونت شوراي فرماندهي حزب بعث برگزيده شد و به اين ترتيب مرد شماره دو عراق گرديد. در سال 1979، صدام حسين قدرت اول عراق شد
پس از حملات يازدهم سپتامبر 2001م و تصميم امريكا براي حمله به عراق به اتهام توليد و تكثير سلاحهاي كشتار جمعي باعث شد تا نيروهاي ائتلاف بین المللی در بيستم مارچ 2003م به عراق حمله برند. پس از سه هفته از آغاز جنگ، ارتش و مقامات عالي رتبه عراق، يكباره دست از مقاومت كشيدند . با سقوط بغداد در نهم اپريل 2003م، دوران حكومت صدام حسین پايان يافت .
مرگ‌ها
1962 – درگذشت هارولد لِمب خاورشناس و مورخ معروف امريكايي
1626 – درگذشت فرانسيس بيكن، فيلسوف شهير انگليسي
فرانسيس بيكن
