آرامگاه خواجه غلتان ولی

آرامگاه خواجه غلتان ولی یا به اختصار خواجه غلتان یکی از آرامگاه‌های تاریخی شهر هرات بوده که در ناحیه دوازدهم و در ضلع شرقی ریاست گمرگ هرات واقع شده است.

در مورد پیشینه این آرامگاه و خود خواجه غلتان روایت‌های متعددی در بین مردم وجود دارد. اما مشهورترین آنها این است که خواجه غلطان وقتی به سمت هرات می‌آمد از جانب کوهی وارد شهر هرات شد درین حال گفت که این شهر شهر اولیا است و هر چند قدم آن آن اولیایی خفته‌است پس من نمی‌توانم روی آن گام بگذارم که توهین به آنان خواهد شد. پس تصمیم گرفت که غلت‌زنان وارد شهر شود تا به گفته خودش گام بر خاک اولیا نگذارد؛ و او در همین چرخش نیز درگذشت.

در قسمت شرقی آرامگاه خواجه غلتان، زمین مسطحی وجود دارد، بازدید کنندگان این مزار سر خود را روی سنگ می‌گذارند و دست‌های خود را جلوی چشمان خود می‌گیرند و به توصیه مسئول این مزار سوره حمد و فاتحه را می‌خوانند و سپس سه چرخ به دور خود می‌چرخند.

عارف بزرگ خواجه غلتان ولی (رح)

امام زاهد متقی شیخ یحیی ابن عمارسجستانی پیشوای سالکان و ناصح طالبان و مقتدای اهل هرات بود، علوم ظاهری و باطنی را به کمال داشته و در قبةالاسلام هرات مدت شصت سال نصیحت مسلمانان میفرموده و در تربیت و تقویت پیر هرات میکوشیده. مشهور است که تا خواجه یحیی عمار زنده بود، هیچ آفریدهء با پیر هرات در بحث و مجادله غالب نتوانست آمد. و به اصحاب خود میفرمود گرامی دارید، عبدالله انصاری را که او امام روزگار خواهد شد. وفاتش سال ٤٢٢ از هجرت است نقل است که بعد از وفات او را بخواب دیدند، پرسیدند که خدای تعالی باتو چه کرد؟ جواب داد: چون از دنیا رحلت کردم حضرت حق سبحانه فرمود که ای یحیی من با تو کارها داشتم؛ اما روزی در مجلس وعظ ما را می ستودی، یکی از دوستان صاحب کمال حاضر بود، وقتش خوش شد، تو را در کار او کردم. و اگر این نبودی میدید که با تو چه ها میکردم. رحمةالله علیه.
مزار شیخ اکنون به مزار خواجه غلطان معروف است. ( مزار شیخ در شمال منارا و در نزدیکئ تانک مولوی در خیابان واقع شده است. ) عوام داستانی به وی بسته اند که حضرت خواجه به زیارت مزارات اولیاء الله هرات به هری آمده و از عقب کوه مختار به کوه بلند شده و چون بقلهء کوه رسیده خواست بطرف خیابان فرود آید، همهء خاک هری را از پیکر اهل الله و بخون اولیاءالله عجین دیده و همه خاک را خاک اولیاو مشایخ یافت. جرأت نکرد که قدم به این خاک گذارد، از همانجا غلطان غلطان به پایین آمده در محل موجوده جان تسلیم کرد. درست مقابل مزارش برسر کوه قلهء است که بلندترین نقطه کوه است و آنرا قلهء الله اکبر میگویند و عقیده دارند که از همانجا خواجه تکبیر گفت و غلطان شد. اکنون رسم است که عوام هری باین مزار میروند، سر به جانب شمال و پا به جانب جنوب به پشت میخوابند، حمد و اخلاص میخوانند و میغلطند و چون دو سه غلط خوردند ارادهء خود را از دست میدهند و به شدت غلط میخورند.