مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز هشتم ماه جوزا مطابق با 29 ماه می در تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ افغانستان و جهان وقایع مهم به وقوع پیوسته و ما به مرور برخی از آنها می پردازیم:
رویداد ها:
تصرف قلعه جدید سپین بولدک توسط انگلیس ها/1919 میلادی
در جریان جنگ سوم افغان- انگلیس و در جبهه قندهار، یک هنگ پیاده، ۲ لشکر سواره و توپچی تحت قومانده غلام‌نبی‌خان ناصری قرار داشت. یک قطعه ۳۰۰ نفری در تورغندی و ۳۰۰ نفر از قطعه سرحدی در پوسته‌های متعدد قرار داشت. در اپریل ۱۹۱۹ یک قطعه سربازی بسرکردگی عبدالقدوس خان جانبقندهار سوق داده شد. در مقابل قوای انگلیسی یک پادگان پیاده ۳ گردان پیاده هندی، یک تیپ سواره انگلیسی، یک تیپ سواره هندی، ۳ گردان محافظ راه آهن، دو گروهان سواره محافظ، دو فروند طیاره جنگی با توپ خانه مجهز بسرکردگی میجر جنرال واپ شیر قرار داشت. دراین زمان در قندهار شخصی به نام خوشدل‌خان والی مقرر گردیده بود. در ۲۶ می قطعات انگلیس بالای قطعات افغانی حمله‌ور شدند و پس از سه روز یعنی در چنین روزی قلعه سرحدی سپین بلدک را به تصرف خویش درآوردند. در این قلعه ۱۵۰ افغان کشته و ۱۵۰ نفر زخمی گردیده بود. بدین لحاظ شورش در ولایات افغانیمختلف کشور برپا و هزاران افغان به جنگ برخاستند. عبدالقدوس‌خان به مجرد رسیدن به قندهار والی قندهار را برکنار کرده و خود کفن را به تن نموده بطرف قوای دشمن مارش نمود. با سرعت قلعه را دوباره بتصرف آورده به آنطرف خط دیورند به پیشروی آغاز نمود. انگلیس زمانی‌که چنین شورش را دید، متارکه را به اجرا در آورد.
اعدام پوهاند غلام محمد نیازی/1357 شمسی:
استاد غلام محمد نیازی بنیانگذار و متفکرجنبش اسلامی در دانشگاه کابل در سال ۱۳۱۱ خورشیدی ( ۱۹۳۲) در قریهٔ رحیم خیل ولسوالی اندر ولایت غزنی به دنیا آمد. تحصیلات متوسطه و عالی را درمکتب دینی ابوحنیفه در کابل به پایان رسانید و جهت تحصیلات عالی به مصر اعزام شد و در دانشگاه الازهر به تحصیلاتش تا درجه ماستری (فوق لیسانس) ادامه داد. در قاهره وی با جنبش اخوان المسلمین ارتباط پیدا کرد و یکی از پیروان این جنبش گردید. هنگامی که به وطن بازگشت، در دانشگاه کابل به فعالیت های آرام و غیر رسمی تبلیغی و سیاسی پرداخت که این فعالیت ها به عنوان جنبش اسلامی در دانشگاه کابل تبارزکرد. بعدها، در دامن این جنبش احزاب جمعیت اسلامی وحزب اسلامی شکل گرفتند. استاد غلاممحمد نیازی، رییس دانشکدهٔ شرعیات در دانشگاه کابل و متفکرجنبش اسلامی در اواسط ماه ثور سال ۱۳۵۳ با تعدادی ازهمر زمانش توسط حکومت محمدداود خان به اتهام توطئه براندازی دولت دستگیر شد و در بهار سال ۱۳۵۸ خورشیدی در قیام زندانیان محبس پلچرخی توسط رژیم کمونسیتی همراه با ۱۳۵ و به روایت دیگر۱۸۰ تن از جوانان مسلمان به شهادت رسید.
تولد ولی حجازی ( آواز خوان محبوب جوانان کشور/1357
ولی در چنین روزی از پدر و مادری هراتی در شهر مشهد ایران متولد شد. در خردسالی خانواده او به شهر هایدلبرگ کشور آلمان مهاجرت کردند و دوران کودکیش را در آن شهر سپری کرد او هم اکنون در شهر هایدلبرگ آلمان سکونت دارد.و او در شهر هامبورگ کافی شاپی دارد
پدر و مادر ولی از شهر هرات هستند. هر دو با موسیقی آشنایند و در شکوفایی استعداد ولی در هنر موسیقی و آوازخوانی نقش مهمی داشته‌اند. همچنین هنرمند افغان نصرت پارسا نیز در آموزش موسیقی به ولی بسیار کمک کرده و یکی از مشوقان اصلی او در این راه بوده‌است.
ولی در سال ۲۰۰۷ اولین آلبوم خود را به نام After Love توسط کمپانی آونگ ارائه داد. این آلبوم شامل ۱۱ آهنگ است که ۴ ترانه آن به لهجه هراتی و ۷ تای دیگر به لهجه ایرانی اجرا شده‌است، مشهورترین آهنگ این آلبوم بیاتو بود که به سرعت به روی زبان‌ها افتاد.
اولین تور مسافرتی ولی با نام بیا تو در تاریخ ۲۱ دسامبر سال ۲۰۰۷ تا 5 جنوری سال ۲۰۰۸ در کشورهای کانادا و آمریکا برگزار شد. تور جهانی او از تاریخ ۱۱ می سال ۲۰۰۸ در قاره‌های اروپا، استرالیا، آسیا و آمریکا آغاز شده است.
سالگرد درگذشت خواجه نصیرالدین طوسی
روز درگذشت خواجه نصیرالدین طوسی حکیم، ریاضیدان، فضا شناس و ادیب ایرانی در شعری که در بالا آمد و به تقویم قمری است مشخص شده است. وی برای انتقال مابقی کتب و ابزارهای رصدکردن ستارگان به بغداد رفته بود که در آنجا در 29 ماه می سال ۱۲۷۳ میلادی (مطابق سال ۶۵۲ هجری خورشیدی) در ۷۶ سالگی درگذشت.
ابوجعفر نصیرالدین محمد (خواجه نصیر الدین) در جهرود (استان قم) به دنیا آمده و در توس و نیشابور تحصیل کرده بود و سالها در آشیانه ها (دژهای کوهستانی) اسماعیلیه می زیست. یکی از دلایل اقامت او در این آشیانه ها به ویژه در میمون دژ، مطالعه کتاب های موجود در این دژها و استفاده از ابزارهای رصد ستارگان بود. به علاوه، ناصرالدین عبدالرحیم ابی منصور رئیس وقت اسماعیلیه در قهستان از او خواسته بود که چند کتاب را از عربی به فارسی ترجمه کند.
یکی از این کتابها که تالیف ابوعلی مسکویه بود «الطهاره» عنوان داشت که خواجه نصیر الدین آن را پس از ترجمه و تفسیر و افزودن مطلب، به «اخلاق ناصری» تغییر عنوان داد. تالیفات دیگر او عبارتند از: اساس الاقتباس (در علم منطق)، معیار الاشعار (در عروض و قافیه)، اوصاف الاشراف (در تصّوف)، تحریر اقلیدس (در هندسه) و … .
رکن الدین خورشاه رئیس بعدی اسماعیلیه پس از تسلیم شدن به هلاگو خان، خواجه نصیرالدین را به این ایلخان مغول معرفی کرد. خورشاه به اندرز خواجه، تسلیم هلاگو شده بود تا خونریزی کمتری صورت گیرد و کتاب های موجود در دژها از میان نرود. هلاگو خان که همانند سایر سران مغول به مطالعه احوال ستارگان و نجوم علاقه داشت از خواجه خواست که در مراغه، یک رصدخانه بسازد و آن را شخصا از محل درآمد اوقاف اداره کند که این رصدخانه به «زیج ایلخانی» معروف است. خواجه نصیر ۲۲ سال با مغولان همکاری داشت و در غرب، به او به دلیل وسعت معلومات «استاد بشر» لقب داده اند.
پیش بینی «طالس» درباره وقوع خورشید گرفتگی
طبق نوشته برخی از مورخان کارشناس تاریخ قرون قدیم، ۲۹ ماه می سال ۵۸۵ پیش از میلاد روز پدید آمدن خسوفی بود که طالس دانشمند یونانی (از شهر میلتوس) آن را ۲۵ سال پیش از وقوع پیش بینی کرده بود. پادشاه لیدی که وقوع چنین خورشید گرفتگی را به نقل از طالس شنیده بود، پس از این که احساس کرد نیروهای او بیش از آن تحمل مقاومت ندارند به شاه ایران پیام داد که خدایان با ادامه جنگ موافق نیستند و اگر خونریزی قطع نشود، خورشید را تیره خواهند ساخت و ظلمت همه جا را فرا خواهد گرفت. شاه ماد که یگانه پرست بود و جز اهورامزدا وجود خدای دیگری را باور نداشت، این پیام را خدعه جنگی پنداشت و به نبرد ادامه داد.
اما با آغاز خورشید گرفتگی در روز اعلام شده، شاه ماد دستور توقف جنگ را داد و چون اندک زمانی پس از توقف خونریزی، خورشید بار دیگر و به تدریج ظاهر شد، مصلحت ندید که جنگ ادامه یابد و روز بعد ترک مخاصمه اعلام شد که در تاریخ عمومی به عنوان نخستین قرار ترک مخاصمه به مفهوم امروز و دارای شرایط و ضمانت اجرایی، ثبت شده است و سپس مذاکرات برای حل اختلافات مرزی طرفین آغاز شد که یک ماه تمام طول کشید.
زادروز شولوخوف نویسنده داستان «دُن آرام» و محرّک احساسات ناسیونالیستی روس ها
«میخائیل شولوخوف» از نویسندگان بزرگ روسیه و خالق دادستان حماسی «دُن آرام» 29 ماه می ۱۹۰۵ به دنیاآمد. «دُن آرام» یک داستان میهنی و محرّک احساسات ناسیونالیستی روسهاست. باوجود این، کمونیست های روسیه از آن برای حفظ تمامیّت قلمرو امپراتوری روسیه، و نیز ایستادگی در برابر تعرّض خارجی بهره برداری شایان کردند که بوریس یلتسین در آخرین دهه قرن بیستم همه این دستاوردهارا دفعتا برباد داد.
داستان «دُن آرام» در موارد متعدد احساسات وطندوستانه (ناسیونالیستی) روس ها را برانگیخته است. داستان «دن آرام» شولوخوف که در چهار جلد انتشار یافته شرح زندگانی قزاقها (کوزاک ها) را در جریان جنگ جهانی اول، انقلاب بُلشِویکی، و نیز جنگ داخلی روسیه را منعکس می کند. [کوزاک ها، نه مردم کزاخستان امروز که در ایران به اشتباه «قزّاق» تلفظ می شوند]. شولوخوف که در ۱۹۸۴ درگذشت برنده جوائز ادبی متعدد از جمله جایزه نوبل سال ۱۹۶۵ بود.
دیدار سال ۲۰۰۵ ولادیمیر پوتین از زادگاه شولوخوف و شرکت در مراسم یکصدمین زادروز او باعث انتشار این تفسیرها شد که وی قلبا گرایش ناسیونالیستی دارد و باید منتظر دگرگونی های سیاسی در سطح جهان و ایجاد «فرصت» بود. دورنمای این دگرگونی ها از اواخر سال ۲۰۰۶ آشگار شده و انتخاب دانلد ترامپ به ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا در نوامبر ۲۰۱۶ ایجاد فرصت برای پوتین را نزدیک ساخته است.
رویدادی به ظاهر کوچک! که فروپاشی شوروی را تسریع کرد
۲۹ ماه می ۱۹۸۷ رسانه ها در گوشه و کنار جهان ورود یک طیاره کوچک به آسمان شوروی و صدها کیلومتر پرواز برفراز این کشور و فرودآمدن در میدان سرخ مسکو را خبر اول خود کرده بودند ـ همراه با تفسیر که این تفسیرها حکایت از ضعف شوروی و رو به پایان بودن نظام کمونیستی آن داشت.
۲۸ ماه می سال ۱۹۸۷ یک جوان آلمانی به نام «ماتیاس رست که خلبانی یک هواپیمای کوچک از نوع «سِسنا ۱۷۲ـ بی» را به دست داشت پس از پطرول گیری در میدان هوایی هِلسینکی (پایتخت کشور فنلاند) بدون این که سیستم دفاع ضد هوایی شوروی متوجه آن شود، از مرز این جماهیر یه گذشت و پس از صدها کیلومتر پرواز در آسمان شوروی، در انتهای پُل منتهی به میدان سرخ مسکو و نه چندان دور از دیوار کاخ کرملین فرود آمد.
وی دستگیر و بعدا محاکمه شد، ولی همین کار او ضعف های ابر قدرت شوروی را که نتوانست یک طیاره غیر مسلح را رهگیری کند، آشکار و آسیب پذیری این کشور را که پیشگام تسخیر آسمانها و از پای درآورنده ماشین جنگی هیتلر بود، عیان ساخت.
گورباچف رهبر وقت شوروی (و به قول بسیاری: خائن بزرگ) از این موضوع برای سرکوب کردن مخالفانِ برنامه های خود: نوسازی (نظام اقتصادی) و فضای باز (سیاسی) استفاده کرد و جنرال سوکولوف وزیر دفاع و جنرال کولدونوف فرمانده دفاع ضدهوایی شوروی و ۲۰۰۰ افسر ارشد دیگر را برکنار کرد و راه برای فروپاشی شوروی بیش از پیش باز شد. ماتیاس بعدا به جرم عبور غیرقانونی از مرز به هشت سال زندان محکوم شد ولی ۱۴ ماه و چند روز بعد آزاد گردید.
ریشه این ماجرا همانند سایر جریاناتی که منجر به فروپاشی شوروی شد. هنوز در پرده ابهام باقی مانده است و مورّخان بی طرف (که از کمک مالی یک دولت و یا یک بلوک استفاده نمی کنند) به علت ضعف امکانات هنوز موفق به کشف این اسرار نشده اند. فروپاشی شوروی بزرگترین رویداد آرام (بدون جنگ و خونریزی) در تاریخ بشر بوده که سودی هم نبخشیده است.
