مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 7 ماه جوزا برابر با 28 مِی تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم:
رویداد ها:
۱۸۷۹- امضای معایده ننگین گندمک
این عهدنامه در گندمک در چنین روزی میان امیر محمد یعقوب خان نواسه امیر دوست محمد خان و «سر لوئیس کیوناری» نماینده سیاسی انگلیس طی ده ماده به امضا رسید.
بدین طریق امیر محمد یعقوب خان علاقه کرم تا ابتدای جاجی، درهٔ هیبتناک خیبر تا کناره شرقی هفت چاه، لندی کوتل و سیبی و پشین را تا کوه کوژک و استقلال افغانستان را یکجا به هند بریتانیا تسلیم دادند. به استقبال موفقیت این معاهده «لیتن» گورنرجنرال هند در هند برتانوی و کابینهٔ «بنجامین دیزرائیلی» در لندن از شادی این فتح عظیم و سهل الحصول که شاهرگهای حیاتی سوق‌الجیشی افغانستان را (بولان، پیوار و خیبر) در دسترس انگلیس گذاشته بود، جشن گرفتند.
1919- قوای انگلیس و افغان در چنین روزی به آتش بس توافق کردند.
درجنگ سوم افغان وانگلیس، روحانیون و سران اقوام در تنظیم نیرو ها نقش خیلی موثر را بازی نمودند. از آنجاییکه دولت مرکزی و شخص امان الله خان بعنوان پادشاه افغانستان خود خواهان جنگ و مبارزه علیه انگلیس بود، رهبران مجاهدین بعد از تنظیم نیرو های داوطلب به هرسه جبهه پکتیا، دره خیبر و چمن زیر اداره قوای دولتی به مبارزه پرداختند که پیروزی افغان ها را محتوم ساخته بود.
حکومت انگلستان با درک و مطالعه اوضاع سیاسی – نظامی در افغانستان، فرماندهان نظامی خود را در مناطق صوبه سرحد و در امتداد خط دیورند نظر به بی کفایتی برطرف نموده و در دیپلماسی، راه تفاهم و مذاکره را با افغانستان باز گذاشتند. همزمان انگلیس ها به حیله دیگری متوسل گردیدند و سفارت افغانستان را در دهلی با اسناد دست داشته اش ضبط نموده، خانواده سفیر را گروگان گرفته و عبدالرحمن سفیر افغانستان در دهلی را به کابل فرستادند تا پادشاه را مجبور به متارکه سازد. همچنان فشار نظامی و سیاسی را علیه افغانستان تشدید بخشیدند.
و زمانیکه انگلیس ها جلال آباد و کابل را توسط طیارات جنگنده اش مورد حملات هوایی و بمبارد قرار داد، شاه امان الله متارکه پیشنهاد شده ای انگلیس ها را پذیرفت .
سرانجام یک هیئت نمایندگی به سرپرستی «علی احمد خان»، برای طرح شرایط صلح، با «همیلتون گرانت»، نماینده انگلیس، در راولپندی ملاقات کرد. این مذاکرات منجر به قرادادی شد که در 8 اوت 1919 در روالپندی امضا شد و در آن انگلیس، افغانستان را به عنوان یک دولت مستقل به رسمیت شناخت و در 22 نوامبر 1921 معاهده «افغان و انگلیس» در کابل به امضا رسید، این معاهده که استقلال داخلی و خارجی افغانستان را تضمین می‌کرد، شرایط تبادل نمایندگان سیاسی بین کابل و لندن را نیز مساعد ساخت.
1360- برای اولین بار آثار گرانبهای آی خانم در چوکات موزیم ملی افغانستان به نمایش گذاشته شد.
تیم باستان شناسان افغانستان – فرانسه تحت سرپرستی «پاول برنارد» از سال ١٩٦٥ تا ١٩٧٨ میلادی در آی‌خانم حفریات و کاوش‌هایی نمودند که تعدادی از آثار مکشوفه این منطقه را در «اطاق آی‌خانم» موزهیم ملی افغانستان به نمایش گذاشتند. «آی خانم» نام یک مکان باستانی و تپه نسبتاً همواری در تقاطع رود «آمودریا» و «کوکچه» در شمال کشور است. این شهر افسانه‌ای توسط «اسکندر مقدونی» احداث شده بود. سنگ بنای این شهر نیز توسط اسکندر، سردار مقدونی، کار گذاشته شده‌است که اکنون در موزیم کابل نگهداری می‌شود. قدمت این سنگ بنا به حدود 300 سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. این شهر زمانی توجه‌ها را به خود جلب نمود که در سال «1944م.» یکی از سربازان مرزی افغانستان در این محلِ دور افتاده ظرف گِلی مملو از سکه را یافت. این اتفاق سبب شد که برخی از صفحه‌های زرین تاریخ باستانی آسیای مرکزی روشن گردد. باستانشناسان فرانسوی در سال «1964م.» کاوش‌های علمی خویش را در این منطقه آغاز کردند که در نتیجه آن یکی از شهرهای بزرگ جهان باستان کشف شد.این شهر دارای استحکامات وسیع، ساختمان‌های شخصی و عمومی و قلعه مستحکم نظامی بوده که در آن معابد و عمارت‌های نظامی قرار داشت.شهر آی خانم که جهت حفاظت راه‌های شمال‌شرقی و راه‌های دریایی که به باکتریا (باختر) وصل می‌شد، احداث شده بود.
1369- تشکیل لویه جرگه بخاطر آوردن تعدیلات در قانون اساسی
لویه جرگه تعدیلات قانون اساسی که مرکب از 772 عضو بود، دومین لویه جرگه ای بود که در دوران حکومت داکتر نجیب الله صورت می گرفت. اولین جرگه پس از برکناری ببرک کارمل و در دومین سال حکومت دکتر نجیب الله در مقام دبیر کل حزب دموکراتیک خلق و رئیس شورای انقلابی، بخاطر آوردن اصلاحاتی در سیاست حزب صورت گرفت. او براین کار و همچنین “آشتی ملی” نیاز به تغییر قانون اساسی پیشین داشت که این جرگه آن را تعدیل کرد.
در این قانون اسلام به عنوان دین رسمی کشور پذیرفته شد و به مذاهب حنفی و جعفری رسمیت داده شد. پیش از آن تنها مذهب حنفی به رسمیت شناخته می شد. سه سال بعد در سال 1369 با تشکیل دومین لویه جرگه در زمان حکومت داکتر نجیب الله ، این قانون در سال ۱۳۶۹ بار دیگر تعدیل شد.
این جرگه همچنین دکتر نجیب الله را برای شش سال به عنوان ریاست جمهوری انتخاب کرد.
1390- شهادت جنرال داود داود
جنرال داود داود از فرماندهان برجسته جهادی و از اراکین بلند پایه دولتی در ولایت تخار مورد حمله تروریستی قرار گرفته و به شهادت رسید.جنرال داود داود یکی از فرماهان احمد شاه مسعود در ولایت تخار بود که در زمان جهاد و مقاومت مردم افغانستان نیز نقش عمده و اساسی را در مبارزه بر ضد گروه طالبان ایفا کرده بود.
آقای داود بعد از ایجاد اداره موقت در کشور به صفت معین مبارزه با مواد مخدر وزارت داخله تعین شد و از حدود یک سال به این سو به صفت فرمانده زون 303 پامیر در شمال ایفای وظیفه می نمود. وی بعد از اینکه به سمت فرمانده زون 303 پامیر تعین شد وضعیت امنیتی در مناطق نا امن شمال از جمله بغلان و کندز بهبود قابل ملاحظه پیدا کرد است.
585 پيش از ميلاد – پايان جنگ آریانا و ليدي با خورشید گرفتگی
خورشيد گرفتگي 28 ماه مي سال 585 پيش از ميلاد باعث شد که جنگ طولاني آریانا و کشوري ليدي (قسمتي از آناتولي مرکزي و غربي تا اژه و مديترانه به پايتخي سارد = سارت) پايان يابد و يک ماه بعد به فيصله اختلافات بيانجامد. طالس دانشمند يونان قديم وقوع اين خورشيد گرفتگي را پيش بيني و تاريخ دقيق آن را به دست داده بود که يک ماه پيش از رويداد به اطلاع پادشاه ليدي رسيده و وي بر پايه اين پيش بيني به آریایی ها اخطار کرده بود که ادامه جنگ باعث خشم خدايان خواهد شد و انسان را از نور خورشيد محروم خواهند کرد.
235 پيش از ميلاد – ابتكار نظامي اشكانيان
مولفان تاريخ هاي نظامي «ماه مي سال 235 پيش از ميلاد» را زمان آغاز تاكتيك نظامي تازه اي نوشته اند كه ارتش دولت نوپاي اشكاني آن را بر ضد سلوكي ها (جانشينان اسكندر مقدوني) بكار گرفت. از اين تاكتيك قرنها استفاده شد. برپايه اين تاكتيك، دسته هاي سوار سبك اسلحه، نيروي دشمن را با جنگ و گريز به ميداني كه از پيش تعيين شده بود و واحدهاي اصلي ارتش ايران در آنجا کمين کرده و آماده جنگ بودند مي كشاندند و به دست آنان مي سپردند تا درهم بكوبند. اين تاكتيك در نخستين آزمايش پيروز شد و تيرداد، شاه وقت تا پايان مي اين سال بر سلوكي ها غالب آمد.
سیطره حکومت اشکانیان
1435 – پايان دوره تاريخي قرون وسطا با سقوط قسطنطنيه
امروز سالگرد ورود جهان به دوران «عهد جديد» و پايان دوران تاريخي« قرون وُسطا» است. 28 مي سال 1453 محمد دوم معروف به «فاتح» شهر قسطنطنيه (کنستانسینوپولیس = كنستانتينوپل Constantinople= شهر کنستانتین) را تصرف كرد، آن را اسلامبول ناميد و تاريخ نگاران اين روز را پايان قرون وسطا قرارداده اند.
کنستانتین یکم امپراتور روم دوم دسامبر سال 324 ميلادي در اردوي خود در كنار بُسفور Bosphorus تصميم گرفت كه شهر بيزانتيوم Byzantinum ــ مهاجر نشين قديمي يونان ــ را با ساختن بناهاي تازه تكميل كند و آن را پايتخت دوم امپراتوري قرار دهد كه به ايران نزديكتر باشد. کنستانتين گفته بود که مراقب حركات ايران بودن از آنجا آسانتر است و در صورت تصميم به مقابله نظامي، هزينه سنگين لشكركشي از راه دور را ندارد. نوسازی شهر بيزانتيوم در سال 330 ميلادي از هر لحاظ تکمیل و پس از انشعاب امپراتوری روم، پایتخت روم شرقی و از سال 1453 مقرّ حکومت عثمانی شد و تا سال 1918 به مدت 1588 سال از مهمترين مراكز تصميمگيري در جهان بود. از آنجاکه عثمانی ها خودرا جانشین خلفای اسلامی می خواندند، قرنها اسلامبول «دارالخلافه» خطاب می شد. یونانیان شهر بیزانتیوم را هفت قرن پیش از میلاد ساخته بودند. این شهر ناظر بر تنگه بسفور که اروپا را از آسیا جدا می کند بر روی هفت تپه بناشده است. تبدیل تلفظ از اسلامبول به استانبول پس از تغییر حروف ترکیه از عربی به لاتین رایج و عمومی شده است. دولت ترکیه در دهه 1920 به خارجیان تاکید کرد که استانبول را در مکاتبات خود كنستانتينوپل ننویسند که نامه های پستی با این نام توزیع نخواهند شد. این شهر در قرون وسطا یک بار به چنگ صلیبیون افتاده بود.
فاتح (سلطان محمد دوم)
محمد فاتح بر زبان فارسي دری مسلط بود و از همان زمان بسياري از واژه هاي فارسي وارد تركي عثماني شده است. در زمان او بسياري از مكاتبات به زبان فارسي صورت مي گرفت. با پايان يافتن قرون وسطا كه قرون ظلمت در اروپا هم خوانده شده است، قرون جديد آغاز شد كه عصر رنسانس (تجديد حيات علوم و ادبيات ـ فلسفه و هنر) و روشنگري است و انتشار كتابهايي كه دانشمندان بيزانتيوم (روم شرقي) در جريان محاصره قسطنطنيه با خود به ايتاليا برده بودند عامل عمده آغاز رنسانس شناخته شده است زيرا كه با ترجمه و انتشار اين تاليفات، اروپاييان با علوم، فلسفه، هنر و ادبيات يونان قديم، ايران و عرب آشنا شدند و به تحول ادامه دادند. همچنين با پيدايش يك قدرت بزرگ در خاور نزديك و قطع ارتباط زميني اروپايي ها با آسيا، تلاش براي يافتن راههاي دريايي آغاز شد كه نتيجه اش کلونياليسم (اصطلاحا استعمار) و سرآغاز بدي براي ساير قاره ها بود.
ايران كشوري كوچك و نا آشنا نبود كه اروپاييان قرن 16 با فرستادن چند كشتي جنگي و شماري تفنگدار برآن مسلط شوند لذا در مورد ایران از راههاي ديپلماتيك وارد شدند و دولت صفويه را بر ضد عثماني برانگيختند و باعث تضعيف هر دو دولت شدند و چون نوبت به قاجاريه رسيد و متوجه ضعف هاي سران آن و بویژه فقر معلومات عمومی و ميهندوستي در ميان آنان و قحط الرجال شدند دامنه نفوذ خود را در ايران گسترش دادند كه نزديك بود در زمان نخست وزیری وثوق الدوله استقلال خود را هم از دست بدهد و ….1940 – عقبنشيني نيروهاي متفقين از بندر دونْكِرْك فرانسه
همزمان با پيشروي نيروهاي آلمان نازي و تصرف كشورهاي همسايه، خطوط دفاعي فرانسه در برابر آلمان در هم شكسته شد و 335 هزار نفر از قواي فرانسه و انگليس در بندر دونكرْكْ به محاصره مهاجمان درآمدند. با ادامه هجوم آلمان به طرف شمال، بندر دونكرْكْ، آخرين گريزگاه نيروهاي محاصره شده نيز در خطر سقوط قرار گرفت و از روز 27 مه 1940م، عمليات تخليه نيروهاي انگليس و فرانسه آغاز شد. در اين عمليات، 774 كشتي جنگي متفقين براي نجات حدود 350 هزار سرباز انگليسي، فرانسوي و بلژيكي شركت كردند. اما در اثر حملات هوايي و محاصره بندر دونكرك توسط ارتش آلمان نازي، نزديك به 50 هزار نفر از نيروهاي متفقين كشته و 400 كشتي جنگي آنها نيز نابود شد. در نهايت، پس از شكست نيروهاي متفق در فرانسه، اين كشور نيز به طور كامل به اشغال آلمان در آمد.
1940 – تصرف كشور بلژيك توسط ارتش آلمان نازي در جريان جنگ جهاني دوم
چند ماه پس از آغاز جنگ جهاني دوم، هيتلر تصميم گرفت تا فرانسه را به تصرف خود درآورد. از اينرو به جاي حمله مستقيم به خطوط دفاعي فرانسه در طول مرزهاي آلمان، حمله به خاك فرانسه از طريق مرزهاي بلژيك را در پيش گرفت. به همين جهت، نيروهاي آلمان در سحرگاه دهم مه 1940م، هر سه كشور كوچك بلژيك، هلند و لوكزامبورگ را مورد حمله قرار دادند. اين امر باعث واكنش سريع نيروهاي انگلستان شد و به مقابله در برابر آلمان پرداختند. اما اين مقاومت چندان ديري نپاييد و در نهايت، مردم بلژيك پس از 18 روز مقاومت در برابر هجوم ارتش آلمان، به فرمان پادشاه بلژيك، جنگ را متوقف كردند و بلژيك در 27 مه 1940م به دست آلمان افتاد. اين تصميم باعث نارضايتي مردم بلژيك و در نهايت بركناري رسمي پادشاه اين كشور از سلطنت در سال 1951م شد.
نازی ها در بلژیک
1991 – روز ملي و استقلال “آذربايجان” از اتحاد جماهير شوروي سابق
سرزمين آذربايجان به يكي از جمهوري هاي مستقل شوروي تبديل گشت. در اواخر دهه 1980، فعاليتهاي استقلال طلبانه در اين جمهوري و نيز منطقه ي ارمني نشينِ قرهباغ شدت يافت. جمهوري آذربايجان در 30 اوت 1991 در حالي استقلال خود را رسماً اعلام كرد كه با همسايه ي خود، ارمنستان، بر سر منطقه ي قره باغ به شدت اختلاف و درگيري داشت كه هنوز نيز ادامه دارد. جمهوري آذربايجان در غرب آسيا و در كناره ي درياي خزر، 86/600 هزار كيلومتر مربع مساحت دارد و با كشورهاي ايران، ارمنستان، گرجستان و روسيه همسايه است. جمعيت آذربايجان نزديك به 8 ميليون نفر ميباشد كه اكثريت مسلمان بوده و به زبان تركي صحبت ميكنند، پيشبيني جمعيت آذربايجان تا سال 2025 بيش از 9 ميليون نفر ميباشد. پايتخت آذربايجان باكو و واحد پول آن منات ميباشد. مردم آذربايجان مليت آذري داشته و سفيدپوست هستند. گنجه، سومقاييت و مينگه چوير از شهرهاي مهم آن هستند. نظام سياسي حاكم بر آذربايجان جمهوري فدرال ميباشد. آذربايجان داراي دو روز ملي ميباشد يكي 28 مه روز اعلام جمهوري در آذربايجان و ديگري 30 اوت روز استقلال آن كه روزهاي ملي آذربايجان نام گرفته اند.
1998 – اولين آزمايش هسته اي پاكستان
در 28 مه 1998م اولين آزمايشهاي هستهاي پاكستان، دو هفته پس از آزمايشهاي هستهاي هند، همسايه و رقيب پاكستان انجام شد. به اين ترتيب مسابقه تسليحاتي اين دو دشمن ديرينه به سطح سلاحهاي هستهاي گسترش يافت. آزمايشهاي هستهاي پاكستان، خشم كشورهاي غربي را برانگيخت و امريكا و اروپا، پاكستان را تحريم اقتصادي كردند. با اين حال پاكستان تا كنون درخواست اين كشورها را براي پيوستن به كنوانسيون منع توليد و تكثير سلاحهاي هستهاي نپذيرفته است.
زادروزها
۱۵۲۴ – زادروز سلیم دوم یازدهمین سلطان امپراتوری عثمانی
۱۷۵۹ – زادروز ویلیام پیت جوان‌تر جوان‌ترین نخست‌وزیر تاریخ بریتانیا
ویلیام پیت جوان‌تر
۱۹۰۸ – زادروز یان فلمینگ نویسنده انگلیسی و خالق شخصیت مشهور جیمز باند
۱۹۱۲ – زادروز پاتریک وایت نویسنده اهل کشور استرالیا ، برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۷۳
یان فلمینگ
۱۹۵۸ – زادروز لورا چینچیلا رئیس جمهور کاستاریکا
کایلی مینوگ
۱۹۶۸ – زادروز کایلی مینوگ خواننده پاپ ، ترانه‌سرا و هنرپیشه استرالیایی ، خواهر دنی مینوگ
درگذشت‌ها
۱۷۸۷ – درگذشت لئوپلد موتزارت موسیقیدان آلمانی
۱۸۴۹ – درگذشت آن برونته شاعر و نویسنده انگلیسی
لئوپلد موتزارت
۱۹۳۷ – درگذشت آلفرد آدلر روانشناس اتریشی
۱۹۷۲ – درگذشت ادوارد هشتم پادشاه بریتانیای کبیر
آن برونته
۲۰۰۳ – درگذشت ایلیا پریگوژین شیمی فیزیکدان روسی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۷۷
ایلیا پریگوژین
