امروز 4 ماه جوزا برابر با 25 مِی تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع میپردازیم.
اعدام ملای لنگ و همقطارانش/1304
حکم اعدام بالای ملای لنگ و ملا عبدالرشید با ۲۵ نفر از رهبران همدست شان در کابل به مرحله اجرا گذاشته شد و گلوله باران شدند.
ملا عبدالله مشهور به ملای لنگ در خوست علیه امیر امانالله خان شورید. اما این شورش به شکست انجامید و در چنین روزی رهبران آن قیام ه شمول ملا لنگ از طرف افراد وفادار به امانالله خان دستگیر شدند.
با سرکوبی شورش عشایرجنوب به رهبری ملای لنگ توسط قوای دولتی برهبری جنرال محمد ولی خان ، وی و ملا عبدالرشید دستگیرو درمحکمه نظامی کابل محکوم به مرگ شدند و محکوم به مرگ شدند.
سایر رویدادها:
311 پيش از ميلاد – هنر آریایی در خودی کردن فاتحان و حفظ فرهنگ ملی
جنرال «سلوكوس» جانشين اسكندر در متصرفات آسيايي او، 25 ماه مي سال 311 پيش از ميلاد ساختن شهري را در كناره غربي رود دجله (عراق امروز) آغاز كرد كه پنج سال بعد تكميل شد و سلوكيه نام گرفت و دستگاه حكومتي اش به آنجا انتقال يافت. اشکانيان بعدا تيسفون را در سوي ديگر دجله ساختند و پايتخت قراردادند و ده قرن بعد، بغداد که یک روستا در نزديكي همين دو شهر بود به صورت شهری بزرگ درآمد و پایتخت (دارالخلافه) عباسیان شد.
سلوكوس اول با هدف جلب قلوب آریایی ها نسبت به خود، در همان سال (311 پيش از ميلاد) با «آپاما» دختر فرمانروای بلخ ازدواج كرد.
1940 – نبرد «دونکرک» و فرار 338 هزار نظامي انگليسي و فرانسوي
نبرد دونکرک Dunkirk بيست و پنجم می 1940 آغاز شد که تا چهارم ژوئن اين سال ادامه داشت. باقیمانده نیروهای فرانسه و بلژيک و نظامیان انگلیسی که به کمک آنان فرستاده شده بودند هنگام عقب نشینی از برابر آلمانی ها و فرار به انگلستان، در بندر دونکرک فرانسه و مناطق ساحلي اطراف آن به دام ارتش دوم آلمان و پانزرهای Panzer (تيپ هاي زرهي) این کشور به فرماندهی ژنرال فون روندشتدت G. von Rundstedt و ژنرال فون کلايست P. von Kleist افتادند، محاصره شدند و در اين منطقه نبردي مرگبار روي داد که به شکست نیروهای فرانسوی و انگلیسی محاصره شده انجامید. دستور تخليه شکست خوردگان 26 مي صادر و مار تخليه از 27 مي آغاز و تا پايان روز 4 ژوئن به مدت 9 روز ادامه داشت. هیتلر برای دادن فرصت فرار به این نیروها سه روز آتش بس داده بود که معلوم نیست چرا از آن استفاده نشد.
در نبرد دونکرک از 400 هزار نظامی فرانسوی و انگلیسی نزديک به سی هزار نفرشان کشته و 34 هزار تن دیگر اسیر شدند. همچنین 177 هواپیمای انگلیسی سرنگون و شش ناوشکن و دویست ناوچه این کشور غرق شدند. نبرد دونکرک پیروزی بزرگی برای هیتلر بود. اگر وی به شوروی تعرض نکرده بود پیروز جنگ بود و جهان، امروز وضعیت دیگری داشت.
در نبرد دونکرک نزدیک به سی هزار انگلیسی و فرانسوی و متحدین این دو کشور کشته و 34 هزار تن دیگر اسیر و 338 هزار و 226 تن دیگر با 860 کشتی و قایق تخلیه شدند. عملیات نجات این نظامیان بی سابقه بود. نظامیان فراری خودرا به دریا می زدند و تا گردن به زیر آب می رفتند تا به کشتی و یا قایق برسند. در جریان تخلیه بیش از 200 ناوچه، کشتی و قایق ازجمله 9 ناوشکن انگلیسی و فرانسوی غرق شدند و به 19 ناوشکن دیگر آسیب وارد آمد. انگلیسی ها همچنین 177 هواپیما از دست دادند. نیروهای شکست خورده دو هزار و 472 توپ، 65 هزار خودرو ازجمله تانک و موتوسیکلت و 500 هزار تُن مهمات برجای گذاردند و فرار کردند. 198 هزار و 229 هزار تن از تخلیه شدگان انگلیسی و 139 هزار و 997 تن فرانسوی و بلزیکی و … بودند. چرچیل در پارلمان انگلستان شکست در دونکرک را یک فاجعه و تخلیه نظامیان را یک معجزه خوانده و گفته بود که نباید فریب آرامش 20 ساله پس از جنگ جهانی اول را می خوردیم، آلمان را دست کم می گرفتیم و برای جنگ احتمالی دیگر آماده نمی شدیم، همه جنگها قابل پیش بینی نیستند و برخی در پی یک شکست و اشتباه سیاسی آغاز می شوند، باید همیشه آماده بود.
نبرد دونکرک پیروزی بزرگی برای هیتلر بود. اگر وی به شوروی تعرض نکرده بود پیروز جنگ بود و جهان، امروز وضعیت دیگری داشت.
1946 – روز ملی اردن ـ چگونگي تاسيس اين کشور
دو ماه پس از امضای قرارداد لندن، 25 می 1946 مجلس «امارت ماوراء اردن» این سرزمین را کشور هاشمی اردن و عبدالله بن حسین را پادشاه آن اعلام کرد که روز ملی اردن است. عبدالله بن حسین از این روز به بعد ملک عبدالله خطاب شد. وی که 20 ژانويه 1951 در بیت المقدس به دست یک فلسطینی کشته شد از سالها پیش از پادشاه شدن، ریاست امارت «ماوراء اردن» را به دست داشت. عبدالله متولد مکه در 1882 که در استانبول تحصيل کرده بود مدتي نماينده مکه در مجلس عثماني بود. پدر او امیرحسین که شریف مکه (و امير حجاز) بود در طول جنگ جهانی اول به انگلیسی ها در شکست دادن عثمانی کمک کرده بود. سرزمینی که امروز اردن خوانده می شود پیش از سال 1917 یک ایالت عثمانی وابسته به سوریه بود. انگلیسی ها که اردن را تاسيس و قيمومت آن را با دريافت مصوبه جامعه ملل از سال 1921 به دست داشتند از 15 می 1923 رياست خاندان هاشمي را كه از حجاز بودند و تحت فشار سعودي ها به اردن مهاجرت کرده بودند بر ماوراء اردن که عنوان «امارت» داشت برسميت شناخته بودند.
اردن که زماني هم قطعه اي از امپراتوري ايران بود 89 هزار کيلومتر مربع وسعت و اينک (سال 2012) شش ميليون و پانصد هزار تن جمعيت دارد. در جريان نخستين جنگ اعراب و اسرائيل (جنگ سال 1948) ارتش اردن غرب رود اردن و بيت المقدس را تصرف کرد و چهار ـ پنج دهه در کنترل داشت.
1963 – تشكيل سازمان وحدت افريقا
به دنبال تشكيل كنفرانس تاريخي سازمان وحدت كشورهاي افريقايى در آديس آبابا پايتخت اتيوپي در بيستم مه 1963م، اين سازمان در 25 مه آن سال شكل گرفت و به تدريج تمامي كشورهاي استعمارزده اين قاره به عضويت آن درآمدند. بنيانگذاران سازمان وحدت افريقا، جمال عبدالناصر، قوام نكرومه و احمد سُكوتوره رؤساي جمهوري وقت مصر، غنا و گينه بودند. اين سازمان تلاشهاي خود را جهت ايجاد يكپارچگي ميان كشورهاي افريقايى، حل و فصل اختلافات اين كشورها، دفاع از حق حاكميت كشورهاي عضو و آزادي سرزمينهاي تحت استعمار افريقا متمركز كرده است. منشور سازمان كشورهاي افريقايى كه با حضور 30 كشور اين قاره در اتيوپي به امضا رسيد در حال حاضر مورد تأييد 53 كشور، چندين سازمان و جبهه آزادي بخش افريقايي است و همگي عضو اين سازمان ميباشند. مقر سازمان وحدت افريقا در كشور اتيوپي ميباشد و اجلاس سران، هرسال در يكي از كشورهاي عضو برگزار ميشود. سازمان وحدت افريقا در سال 2002م باتحت پوشش قراردادن اكثريت مطلق كشورهاي اين قاره، به اتحاديه افريقا تغيير نام داد.
1985 – يك توفان دريايي 11 هزار تن را در بنگلادش كشت. در همين روز در سال 1941 توفان دريايي ديگري درهمين منطقه در دلتاي رود گنگ باعث مرگ 5 هزارتن شده بود.
2011 – اپرا وینفری تهیه کننده، بازیگر، مجری و خیرخواه آمریکایی به برنامه شو اپرا پایان بخشید.
زادروزها
۱۸۰۳ – زادروز رالف والدو امرسون فیلسوف و نویسنده آمریکایی
۱۸۸۷ – زادروز پادره پیو کشیش کاتولیک ، قدیس ایتالیایی
۱۸۸۹ – زادروز ایگور سیکورسکی طراح هواپیما و عامل اصلی توسعه و تکامل بالگردها اهل اوکراین
۱۹۳۹ – زادروز ایان مککلن بازیگر انگلیسی
۱۹۶۳ – زادروز مایک مایرز بازیگر کانادایی
۱۹۶۵ – زادروز یحیی جامه رئیسجمهور گامبیا
۱۹۳۸ – زادروز ریموند کارور، نویسندهٔ داستانهای کوتاه و شاعر آمریکایی.
درگذشتها
1382 شمسی- وفات مولانا عبدالواحد فقیری ، از علمای برجسته ولایت هرات
۹۹۲ – درگذشت میشکو اول لهستان نخستین شاه و موسس کشور مستقل لهستان
۱۲۶۱ – درگذشت الکساندر چهارم از پاپ های کلیسای کاتولیک رم
۱۶۸۱ – درگذشت پدرو کالدرون نمایشنامهنویس و شاعر عصر طلایی اسپانیولی
۱۹۵۴ – درگذشت رابرت کاپا عکاس انسانگرا و ضدجنگ و فتوژورنالیست مجارستانی
۱۹۸۳ – درگذشت محمد ادریس سنوسی اولین و تنها پادشاه لیبی از سال ۱۹۵۱ تا ۱۹۶۱
۱۸۰۵ – درگذشت ویلیام پیلی، فیلسوف مسیحی بریتانیایی.
۲۰۱۴ – درگذشت وویچخ یاروزلسکی سیاستمدار و نخستین رئیسجمهور لهستان