مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 5 ماه جوزا برابر با 26 مِی تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
بمباران کابل توسط طیارات انگلیس/1298 شمسی
جنگ تل یا جنگ سوم افغان و انگلیس از چهارم ماه می ۱۹۱۹ شروع شد و تا ۲۶ می ۱۹۱۹ ادامه یافت. و سرانجام با ترک مخاصمه طرفین و پیروزی افغانها به پایان رسید. در آخرین روز این جنگ حوالی ساعت شش بجه صبح در حالیکه آفتاب هنوز اشعه طلائی خود را روی فضای نیلگون کابل پخش ننموده بود، اولین طیاره جنگی انگلیسها بنام (هندلی پیک ) به قلمرو هوائی کشورما متعرض و در فضای زیبا شهر کابل نمایان گردید و چهارعدد بمب سبک وزن را در چهار نقطه شهر کابل انداخت. این طیاره از شهر پشاور که از جمله متصرفات هند بریتانوی بود، پرواز نموده بود که (جوار ارگ شاهی تعمیرنغاره خانه، نزدیک محبس عمومی دهمزنگ، غرب فابریکه حربی که درآن زمان بنام ضرابخانه یاد میگردیدو کمند اسپهای خاصه)را بمباردمان نمودند . گرچه خساره از این بمباردمان ناچیز بود واصلا در حساب نمی آمد اما مردم شهر کابل بامشاهده این ماشین جنگی بالدار،سخت متعجب و سراسیمه گردیده بودند. برای اینکه اهالی شهر کابل از این آشفتگی و ترس برایند ، دولت اعلامیه یی را توسط جارچیها اعلان نمود که درآن آمده بود، « مردم مسلمان و با دیانت شهرکابل! دولت قادر است به مقابل چنین پرنده بالدار جواب بدهد. معنویات خود را بلند نگاه داشته و هیچ نوع تشویش را بخود راه ندهید. انشالله دشمن بفضل الهی درین نزدیکی ها به همت مبارزین باشهامت افغان با شکست ننگین مواجه گشته و افغانستان عزیز از یوغ اسارت انگلیسها بکلی آزاد خواهد شد. اگر آواز پرنده بالدار به گوش شما رسید، از خانه های خود خارج نشوید.
سرانجام در این جنگ انگلیسها استقلال سیاسی افغانستان را به رسمیت شناخت و افغانستان از یوغ استعماری انگلستان رهایی یافت. درین جنگ افغانها از سه جبهه بالای انگلیسها حمله کردند ولی در جبهه پکتیا افغانها قلعه‌های زیادی در نواحی تل بدست آوردند. بدین لحاظ جنگ تل نامیده می‌شود.
نیروهای افغان به سرپرستیسردار جهان خان مقاومت سیکها و متحدین آنها را در هند در هم شکستند/1767
شهر مزار شریف بدست طالبان افتاد /1378
رویداد ها:
800 – خسرو انوشيروان و بازي شطرنج
هارون الرشيد خليفه عباسي که در عصر خود ابرمرد شرق بشمار مي آمد در ماه می سال 800 ميلادي ضمن ارسال پيامي به «شارلماني» ابرمرد وقت غرب به وي اطلاع داد كه به ابراهيم بن عقرب حكمران افريقيه (سرزمين هاي مسلمان نشين شمال آفريقا به مركزيت تونس امروز) خود مختاري داده است و در امور داخلي استقلال دارد و از اين پس درباره مسائل محلي (منطقه مديترانه) با او تماس بگيرد. تاريخ انشاء نامه پس از تطبيق تقويم ها و محاسبات تقويمي ديگر، 26 ماه مه تعيين و اعلام شده است.
شارلماني
هارون با اين پيام، يك دستگاه بازي شطرنج با راهنماي استفاده از آن را به عنوان هديه براي شارلماني ارسال داشته بود و ياد آور شده بود كه كسري (خسرو انوشيروان ساساني) اين بازي را كه مبتكر آن هنديان بوده اند به منظور تقويت حافظه و قواي مغزي ايرانيان و تسريع محاسبات رياضي، در قلمرو خود رواج داده و ملت را به انجام اين بازي تشويق كرده و جايزه معين ساخته بود.
با ارسال همين دستگاه، بازي شطرنج در غرب رواج يافت كه «چس Chess» خوانده مي شود.
تصوير هارون الرشيد
1557 – هرات در قلمرو صفویان در آمد
26 ماه می 1557 شاه طهماسب یکم تصميم گرفت که شهر بزرگ هرات، نظر به قدمت و اهمیت، ولیعهدنشین جکومتش باشد که چنین شد. هرات از هنگام حکمروایی کوروش بزرگ، ساتراپ نشین ایالت آریا بود و در کتیبه ها و نیز اوِستا (مجموعه آموزش های زرتشت) به صورت «هرایه و» ذکر شده است. این نام از «هری رود = رود زرین = رود زرد» که از کنار این شهر می گذرد گرفته شده است. در طول تاریخ، هرات ـ کانون ادبیات پارسی دری ـ و بارها پایتخت خراسان قدیم بود. هرات در سال 1857 به تصرف امیر دوست محمد خان در آمد.
شاه طهماسب یکم
1880 – كشف عامل بيماري مالاريا توسط آلفونْسْ لاوْران
شارل لويى آلفونْسْ لاوران، پزشكي فرانسوي بود كه پس از اخذ دكتراي خود، به خدمت نظام درآمد و به الجزاير اعزام شد. وي در آنجا فرصت مناسبي داشت تا درمورد بيماري مالاريا كه همه ساله در بسياري از نقاط جهان، جان انسانهاي زيادي را ميگرفت، تحقيقات كافي و مطالعات لازم به عمل آورد. در نتيجه در 26 مه 1880م به كشف عامل اين بيماري موفق شد. لاوران پي برد كه عامل بيماريزاي مالاريا، از نوع باكتري نبوده، بلكه موجودي تك ياخته از سلسله آغازيان است. اين نخستين بار بود كه موجودي تك سلولي به عنوان عامل مولد يك بيماري شناخته ميشد.
آلفونْسْ لاوران
اين موجودات انگلي توسط پشههايى موسوم به آنوفل وارد بدن و خون ميشوند و بيماري را منتقل ميكنند. پس از انتقال باكتري به بدن و تكثير آنان، شخص در ابتدا دچار لرز ميشود و درنتيجه تركيدن گويْچههاي سرخ پر انگل و پراكنده شدن انگلهاي درون آن در خون، بيماري مالاريا يا تب نو شكل ميگيرد. براي نابودي اين بيماري بايد محل زندگي پشه آنوفل در باتلاقها را خشكانيد و اين پشهها را به وسيله سمپاشي از بين برد. لاوران در سالهاي بعد نيز به مطالعه در باب بيماريهاي مناطق گرمسيري پرداخت و در سال 1907م به سبب تحقيقاتش در باب كشف عامل بيماري مالاريا، به اخذ جايزه نوبل نائل آمد.
1968 – دوگل و اوج دموکراسی
در اين روز در ماه مي 1968 و در پي سه هفته اعتصاب و تظاهرات خياباني كارگران و دانشجويان فرانسه كه مخالف برنامه اصلاحات شارل دوگل رئيس جمهور آن كشوراز جمله تضعيف و يا حذف سناي فرانسه بودند، وي اعلام كرد كه نمي تواند اعتراض چند ده هزار تظاهركننده را نظر قاطبه مردم فرانسه نسبت به برنامه هاي خود بداند و تصميم گرفته است كه براي آگاه شدن از نظر اكثريت مردم، رفراندم برگذار كند. اين رفراندم طبق برنامه انجام شد و اكثريت شركت كنندگان با برنامه هاي اصلاحي دوگل مخالفت كردند. وي از تصميم خود در مورد برنامه اصلاحات عدول نكرد و كنار رفت.
شارل دوگل
فرانسويان گفته بودند كه نمي خواهند قوانين توسط يك مجلس تدوين شود بايد هر دو مجلس باقي بمانند تا روي لوايح و طرحها بررسي بيشتري صورت گيرد و قوانين موضوعه منطقي تر باشند. اقدام دوگل يك عمل دمكراتيك بزرگ بود كه فصلي از تاريخ دمكراسي را تشكيل داده است. دوگل كه پس از كناره گيري همچنان محبوب فرانسويان باقي ماند، در رديف ناپلئون از دوستداران فرانسه بشمار مي رود.
زاد روز ها:
۱۵۶۶ – زادروز محمد سوم چهاردهمین سلطان امپراتوری عثمانی
۱۷۹۹ – زادروز الکساندر پوشکین نویسنده و شاعر بزرگ روسیه
الکساندر پوشکین
۱۹۰۷ – زادروز جان وین بازیگر ، کارگردان و تهیه‌کننده آمریکایی ، برنده جایزه اسکار
۱۹۲۶ – زادروز مایلز دیویس نوازنده ترومپت آمریکایی و یکی از تاثیرگذارترین هنرمندان موسیقی جاز
جان وین
۱۹۶۶ – زادروز هلنا بونهام کارتر بازیگر انگلیسی ، همسر تیم برتون کارگردان معروف هالیوود
۱۹۷۷ – زادروز لوکا تونی فوتبالیست ایتالیایی
مایلز دیویس
درگذشت‌ها
۱۴۲۱ – درگذشت محمد یکم سلطان امپراتوری عثمانی از سال ۱۴۱۳ تا ۱۴۲۱ میلادی
۱۸۸۳ – درگذشت عبدالقادر الجزایری سیاستمدار، صوفی و فرمانده نظامی الجزایری
مارتین هایدگر
۱۹۷۶ – درگذشت مارتین هایدگر فیلسوف آلمانی
۲۰۰۸ – درگذشت سیدنی پولاک سینماگر آمریکایی ، برنده جایزه اسکار
سیدنی پولاک
