حکاکی روی فلز

حکاکی را هنری ظریف بر روی آهن توصیف کرده اند.
این هنر و صنعت همیشه در کشور ما به روش های سنتی انجام داده می شود.
هنر حکاکی بر روی فلزات مختلف از قبیل مس، نقره، برنج، طلا و یا مخلوطی از طلا و فلزات دیگر قابل انجام دادن است.

یکی از صنایع دستی زیبای هراتیان حکاکی روی فلز نام دارد. در این هنر – صنعت همانطور که از نام آن پیداست، طرحها، نقوش و نوشته ها به وسیله ابزار مخصوص حکاکی فلز از سطح فلز برداشته می شود و به وسیله این خراش ها و شیارها، نقوش مشخص می شوند. حکاکی ممکن است بر روی فلزاتی نظیر مس، فولاد، استیل و… انجام شود.

از استادان هنر حکاکی که امروزه این صنعت را بر روی فلز انجام می دهند، یکی هم استاد سیف الدین کاکر، نقاش و مجسمه ساز توانای هراتی است .  او در کنار سایر فعالیت های هنری که تا کنون انجام داده است، تصویر رئیس جمهور ترکمنستان را با مهارت فراوان بر روی فلز مسی حک نمود که در مراسم افتتاحیه پروژه تاپی در افغانستان، در نمایشگاهی که به همین مناسبت در هرات راه اندازی شده بود، به نمایش گذاشته شد.

هنرمندان ممکن است جهت جلوه بیشتر کار بعد از اتمام کار سطح فلز را به وسیله دوده سیاه کنند که بعد از پاک کردن دوده، شیارها که از دوده پر شده اند، محل حکاکی را به خوبی نشان دهند. روش دیگر آن است که سطح فلز را قبل از حکاکی با فلزی به رنگ دیگر آبکاری نمایند که در این صورت پس از حکاکی خطوط به رنگ فلز اصلی دیده می شود.

حکاکی روی فلز به روش سنتی به امکانات و تجهیزات سطح بالا و گران قیمتی نیازی ندارد. چه بسا بسیاری از هنرمندان در کنار شغل دیگری به انجام این هنر می پردازند. تنها وسایل مورد نیاز برای انجام این کار شامل : کنده چوب یا همان میزکار که معمولا از تنه درخت درست می شود. اندازه آن باید به نحوی باشد که برای انجام کار مناسب باشد.

وسایل و ابزار قلمزنی

الف : انواع قلم ها : قلم پرداز – قلم نیم رو – قلم گر سواد – قلم گر سوم – قلم بادومی و قلم های بدون آج مانند : قلم سنبه – قلم گیری – قلم نیم بر کلفت – قلم نیم رو – قلم یک رو – قلم دو رو – قلم بادومی – قلم ناخنی – قلم خوشه – قلم کف تخت مربع – قلم تخت مستطیل – قلم تیزبر مشبک کاری و قلم تیزبر

ب : چکش قل مزنی

ج : پرگار

د : تسمه خط کشی

برای این کار  اول پشت فلزی را که می خواهند حکاکی بر روی آن انجام دهند، با قیر می پوشانند، این کار باعث می شود که از چین و چروک خوردن و موج برداشتن آن فلز که توسط چکش کاری بوجود می آید، جلوگیری شود.
بعد از انجام قیر پوشی، طرحی را که برای آن فلز انتخاب کرده اند، بر روی آن فلز کشیده و به وسیله ابزار مخصوصی به نام نیم بر روی فلز را شروع به برداشتن می کنند.

در بعضی اوقات، بسته به سلیقه استاد کار،  نقشها را به وسیله نقره و یا طلا تزئین می کنند.

حکاکی مدرن
حکاکی مدرن ایجاد طرح و نقش بروی فلزات، کاشی، چوب و موارد دیگر است. این کار با ایجاد برجستگی و فرو رفتگی با کمک ابزار فلزی که می تواند مغار پیچ گوشتی یا چاقو نیز باشد، انجام می شود.

حكاكي روي مس:

یکی از صنایع دستی زیبا، حکاکی روی فلز نام دارد. در این هنر – صنعت همانطور که از نام آن پیداست، طرحها، نقوش و نوشته ها به وسیله ابزار مخصوص حکاکی فلز از سطح فلز برداشته می شود و به وسیله این خراش ها و شیارها، نقوش مشخص می شوند. حکاکی ممکن است بر روی فلزاتی نظیر مس، فولاد، استیل و… انجام شود.

هنرمندان ممکن است جهت جلوه بیشتر کار بعد از اتمام کار، سطح فلز را به وسیله دوده سیاه کنند که بعد از پاک کردن دوده، شیارها که از دوده پر شده اند محل حکاکی را به خوبی نشان دهند. روش دیگر آن است که سطح فلز را قبل از حکاکی با فلزی به رنگ دیگر آبکاری نمایند که در این صورت پس از حکاکی خطوط به رنگ فلز اصلی دیده می شود.

بزرگترین رویداد در ایجاد تحولات صنعتی، تجاری، سیاسی و اجتماعی در عصر باستان که راه گشای پیدایش تمدنهای بزرگ و ظهور امپراتوری ها گردید، کشف فلز بود. این کشف به طور تقریبا همزمان در منطقه آريانا اتفاق افتاد.

در حال حاضر بزرگترین معدن مس آسیا، در ولایت لوگر افغانستان موقعیت دارد.

در حدود نیمه هزاره پنجم قبل از میلاد صنعتگران آريايي فلز مس را در قالبهای روباز، ریخته گری می کردند و ابزارها و ادوات متعدد مانند چکش، تبر، کلنگ، سوزن و انواع سنجاق و… را می ساختند. سپس تولیدات سیر تکاملی و تزیینی به خود گرفت.

حکاکی روی فلز به روش سنتی به امکانات و تجهیزات سطح بالا و گران قیمتی نیازی ندارد چه بسا بسیاری از هنرمندان در کنار شغل دیگری به انجام این هنر می پردازند. تنها وسایل مورد نیاز برای انجام این کار شامل : کنده چوب یا همان میزکار که معمولا از تنه درخت درست می شود، اندازه آن باید به نحوی باشد که برای انجام کار مناسب باشد.