مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 21 ماه میزان برابر با 13 اکتوبر تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
رویداد ها:
گلوله باری ارگ شاهی از سوی نیرو های سردار محمد نادر خان/1308 شمسی
نیرو های سردار محمد نادر خان که در کوه های اطراف شهر کابل سنگر گرفته بودند، مقر فرمانده ای حبیب الله کلکانی را گلوله باران کردند. بدین تریتب حبیب الله کلکانی با امضای توافق نامه ای تسلیم نیرو های محمد نادر خان شد. اما محمد نادر خان بعد از تصرف کامل کابل، خلاف توافقنامه رفتار نمود.
اعدام امیر حبیب الله کلکانی/1308
امیر حبیب‌الله خان که خود را «خادم دین رسول‌الله» می‌گفت، بر اصلاحات غربگرایانه امان‌الله خط بطلان کشید. قوانین مصوب به ویژه قانون اساسی را ملغی ساخت و مالیات و عوارض را غیرشرعی خواند و همه را برچید. در آغاز کار بیشتر مردم به امید ادارهٔ بهتر و اسلامی‌تر کشور از حبیب‌الله به خوبی استقبال کردند؛ اما مشکلات اقتصادی و امنیتی کشور به تدریج باعث آشفتگی اوضاع شد.
در این وقت ژنرال محمد نادرخان، وزیر جنگ پیشین که از وزیر مختاری در فرانسه استعفا کرده بود و در شهر نیس زندگی می‌کرد، به کمک برادرانش، گویا پس از مذاکره با انگلستان در هند، قصد کابل کرد و سرانجام به کمک قبایل مخصوصاً افراد دو قبیلهٔ جاجی و وزیری در ۲۱ میزان ۱۳۰۸ خود را به آنجا رسانید و شهر را در اختیار گرفت. با آنکه حبیب‌الله و یارانش را به شرط تسلیم وعدهٔ عفو داده بودند، اما به دستور نادرخان همه به دار آویخته شدند، از همین جهت است که نادر شاه را غدار می‌گویند.
وفات جلیل احمد دل آهنگ؛ آواز خوان خوشنام هراتی/1397
جلیل احمد دل آهنگ، آواز خوان بی بدیل و نوازنده خوش ذوق آرمونیه، روز شنبه بیست و یکم ماه میزان ۱۳۹۷ خورشیدی حین بازگشت به کشور، بر اثر سکته قلبی درگذشت. وی چندی قبل سفری کوتاه به جمهوری اسلامی ایران داشت و حین بازگشت در نزدیکی های مرز با افغانستان، دچار عارضه قلبی شد و دیده از جهان فروبست.
این چهره شناحته شده موسیقی سنتی کشور در اواسط دهه سی خورشیدی در ولایت هرات به دنیا آمد. سال ها در عرصه موسیقی در نزد استادانی چون استاد سرآهنگ و استاد موسی قاسمی به آموزش مبادرت ورزید و سپس در کنار استاد امیر محمد عزیزی، علی احمد دل آهنگ ، ستاد گدا محمد و دیگران به فعالیت های هنری و اجرای موسیقی سنتی پرداخت.
نقیب آروین شاعر و روزنامه نگار کشور در صفحه فیسبوکش از وی به عنوان هنرمند مردمی که همواره درکنار مردم هرات بوده است، یاد کرده است.
سمیع احمد وفا آمر رادیو تلویزیون هرات نیز در فیسبوکش ضمن تسلیت به همه هنرمندان و هنردوستان، آقای دل آهنگ را انسانی خوش مشرب، مهربان، صادق، خوش کلام و خوش برخورد توصیف نموده است.
مرحوم جلیل احمد دل آهنگ بعد از وفات برادرش علی احمد دل آهنگ -۱۳۷۷- که موسس گروه هنری دل آهنگ بود، به تداوم فعالیت های مبادرت ورزید و گروه هنری دل آهنگ را به نحوه شایسته ای مدیریت نمود.
وی از اعضای فعال اتحادیه موسیقی هرات می آمد و در ادامه سایر فعالیت های هنری خویش، همکار دیگر هنرمندان موسیقی سنتی هرات در تاسیس گروه موسیقی سنتی جام در اویل دهه نود خورشیدی بود.
جلیل احمد دل آهنگ به همراه دیگر هنرمندان صاحب سبک این شهر و دیار، زحمات بی دریغی برای موسیقی سنتی کشید و شاگردانی را هم تربیت کرد که امروز راه او را ادامه می دهند.
گفتنی است، فرزندان جلیل احمد دل آهنگ نیز در نوازندگی رباب، دوتار و طبله بلدیت کامل داشته و وی را در اجرای برنامه های هنری همراهی می کردند.
54 – كلاديوس به دست همسرش مسموم شد
كلاديوس claudius امپراتور روم كه جزاير غرب اروپا را به نام پسرش بريتانيكوس «بريتانيا» نام نهاد 13 اكتبر سال 54 ميلادي پس از خوردن غذاي قارچ درگذشت و ناپسري او «نرون» بر جايش تكيه زد. تعمدي بودن مرگ كلاديوس كه بريتانيا را به طور كامل ضميمه قلمرو روم كرده بود به درستي روشن نيست. به احتمال زياد زنش «آگريپينا agrippina» كه مادر نرون از شوهري ديگر بود او را پيش از اين كه بريتانيكوس را به عنوان جانشين خود به سناي روم معرفي كند با خوراندن قارچ سمي مسموم كرده بود. نرون پس از امپراتور شدن مادرش را اعدام كرد تا اين معامله را با او نكند!.
کلاديوس
اگريپينا
1774 – كشف “كلر” توسط “كاردينال ويلهْلْم شيل” دانشمند سوئدي
کلر (از واژه یونانی χλωρος به معنی زرد مایل به سبز) را Carl Wilhelm Scheele در سال ۱۷۷۴ کشف نمود و اشتباهاً تصور کرد این عنصر حاوی اکسیژن است. Humphry Davy در سال ۱۸۱۰ نام کلر را برای این ماده انتخاب کرد و اصرار داشت که این ماده در واقع یک عنصر است.
كاردينال ويلهْلْم شيل
كلر عنصر شيمايي با عدد اتمي ۱۷ است كه به صورت Cl نوشته مي شود اين عنصر در گروه ۱۷(هالوژن ها) جدول تناوبي قرار دارد چون يون كلر قسمتي از نمك و تركيبات ديگر است به وفور در طبيعت يافت مي شود و كاربرد فراواني در زندگي بشر دارد.كلر در فرم عنصري خود(Cl2) تحت شرايط استاندارد ،كلريد(oxidant) قوي است كه براي سفيد سازي پارچه ها و به عنوان ضد عفوني كننده به عنوان يك عامل مهم در صنعت كاربرد دارد.گاز کلر زرد مایل به سبز است، دو و نیم مرتبه از هوا سنگین تر، دارای بوی بسیار بد و خفه کننده و بسیار سمی است. این عنصر عاملی اکسید کننده، سفیدکننده و گندزدا می‌باشد. کلر به‌عنوان بخشی از نمکهای طعام و ترکیبات دیگر به مقدار زیادی در طبیعت و لزوماً در بیشتر جانداران وجود دارد. كلر به عنوان ماده ضد عفوني كننده رايج در استخرهاي شنا براي تميزي و بهداشت آن ها مورد استفاده قرار مي گيرد، گاهي در اتمسفر فوقاني تركيبات كلرداري مانند كلرفلوئوركربن وجود دارند كه در تخريب لايه اوزون موثرند.
1792 – جورج واشنگتن کلنگ ساختن کاخ سفيد را در محل فعلي آن بر زمين زد. اين کاخ پس از تکميل ساختمان، از سال 1818 مورد استفاده سران فدراسيون آمريکا (ايالات متحده) قرار گرفت. تا سال 1901، اين کاخ «ساختمان قوه مجريه» نام داشت که از 12 اکتبر اين سال طبق بخشنامه تئودور روزولت به «کاخ سفيد» تغيير نام يافت.
اولین تصویری که از کاخ سفید ثبت شده است
1972 – يك طیاره مسافربر حامل اعضاي يك تيم ورزشي در كوههاي آند سقوط كرد، بيشتر سرنشينان آن زنده ماندند ولي به علت تاخير در رسيدن كمك، از گرسنگي مجبور شدند گوشت مردگان را بخورند و اين ماجرا سوژه چند كتاب و فيلم سينمايي شده و روانشناسان برپايه آن نظرات خود را تكميل كرده اند.
2008 – پيوند هر دو دست برای نخستین بار
اعلام پيروزي دو جرّاح آلماني (Dr.Christoph Hoehnke و Dr. Edgar Biemer) در هشتم اكتبور 2008 در پيوند دست، چهار دهه پس از پيوند قلب، صفحه ديگري بر تاريخ دانش پزشكي افزود. اين دو جراح در ژوئيه 2008 با 15 ساعت عمل، دو دست تازه در بدن يك كشاورز 54 ساله آلماني پيوند زدند كه پس از دو ماه و 13 روز، هشتم اكتبر 2008 در مصاحبه مطبوعاتي آنان حضور يافته و هر دو دست پيوندي خود را بكار انداخت. وي كه «كارل مركKarl Merk» نام دارد گفت كه شش سال پيش هنگام برداشت محصول در منطقه «باواريا» با ماشين كومباين، هر دو دستش از شانه قطع شد.
دو جراح كه دست هاي فردي ديگر را در بدن كارل پيوند زده اند گفتند كه دو سال طول خواهد كشيد تا دست هاي تازه كارل بمانند دستهاي خودش هركاري را انجام دهند. اين نخستين بار در جهان بوده است كه هر دو دست يك فرد پيوند زده شده اند. در عکس زير کارل مرک با دستهاي پيوندي اش ديده مي شود. در يکي از تصاوير، وي ميان دو جراح (دکترکريستوف در سمت راست و دکتر ادگار در سمت چپ) نشسته است:
زادروزها
۱۹۲۵ – زادروز مارگارت تاچر نخست وزیر پادشاهی متحده بریتانیا و ایرلند شمالی بین سال‌های ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۰ میلادی
۱۹۲۷ – زادروز تورگوت اوزال هشتمین رئیس جمهور ترکیه
مارگارت تاچر
۱۹۳۴ – زادروز نانا موسکوری خوانندهٔ یونانی
۱۹۷۱ – زادروز ساشا بارون کوهن بازیگر سینما، نویسنده، کمدین و دوبلور بریتانیایی
ساشا بارون کوهن
۱۹۷۷ – زادروز آنتونیو دی ناتاله فوتبالیست ایتالیایی
۱۹۷۹ – زادروز وس براون فوتبالیست انگلیسی
نانا موسکوری
درگذشت‌ها
۵۴ – درگذشت کلودیوس چهارمین امپراتور روم
۱۸۱۵ – درگذشت ژواکیم مورات شوالیهٔ فرانسوی، شوهر خواهر ناپلئون بناپارت
ژواکیم مورات
۱۸۲۵ – درگذشت ماکسیمیلیان یوزف پادشاه بایرن از سال ۱۸۰۶ تا زمان مرگش
۱۹۷۹ – درگذشت غلامحسین مصاحب، ریاضیدان و دانشنامه‌نویس ایرانی «پدر ریاضیات جدید» در ایران
۲۰۰۳ – درگذشت برترام برکهاوس فیزیکدان کانادایی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۹۴ به همراه کلیفورد گلنوود شال
برترام برکهاوس
*****
