بهار سبز در عشق آباد

بر اساس سفرنامه نوراحمد کریمی ( برگرفته از شماره 101 ماهنامه دوربین )
اواخر ماه حوت و یک روز مانده به شروع سال 1395 خورشیدی، زمینه سفر به کشوری مهیا شد که به حسن همجواری معروف است و دولتمردان آن به سیاست بیطرفی خویش در جهان می بالند.
بلی! ترکمنستان. کشوری که مبداء روشنایی برق ولایات هرات و بادغیس به شمار می آید و تحقق پروژه های بزرگ پایپ لاین گاز تاپی و خط آهن ترکمنستان ، افغانستان و تاجیکستان، به مدد همکاری آن در راه است.
كار خروج و مهر شدن پاسپورت تیم هفت نفره ما در بندر تورغندی تنها چند دقیقه انگشت شمار به طول مي انجامد .
آن طرف مرز، رئیس امور خارجه شهر مرو و مسئولین گمرک کشور ترکمنستان، انتظار ما را مي كشند. هیات میزبان ضمن استقبال پرشور ، ساک های مانرا گرفته و در چهار موتر سواری، جا به جا می کنند و بدين سان سفر چهار روزه ما پيش از شروع سال نو، به ترکمنستان آغاز مي شود.
ترکمنستان  با مساحت ۴۸۸٬۱۰۰ کیلومتر مربع، پنجاه و دومین کشور بزرگ جهان بوده و کمی از کشور افغانستان کوچکتر است. ترکمنستان از جنوب با افغانستان و ایران، از شمال با ازبکستان و قزاقستان و از غرب با دریای خزر همسایه و از طریق این دریا با کشورهای جمهوری آذربایجان و روسیه نیز هم سرحد ‌است. بیشتر مردم این کشور از قوم ترکمن هستند و به زبان ترکمنی صحبت می‌کنند.

ترکمنستان در فهرست چهار کشور بزرگ تولیدکننده گاز طبیعی و چهار کشور تولیدکننده نفت در شوروی سابق قرار دارد.
ترکمنستان در ماه عقرب سال ۱۳۷۰ مطابق با سال ۱۹۹۱میلادی  با رأی مردم در همه پرسی استقلال، موجودیت خود را به عنوان یک کشور مستقل اعلام نمود .
رئیس جمهور ترکمنستان و شخص اول این کشور از هنگام استقلال تا سال ۲۰۰۶ میلادی، صفر مراد نیازف بود. رئیس جمهور کنونی کشور »قربان قلی بردی محمداف«  است. سیاست ترکمنستان بیطرفی در مسائل جهانی و منطقه‌ای می باشد.
بعد از پذیرایی مفصلی که به بهانه صرف نان چاشت در داخل گمرک بندر کشکی از ما صورت می گیرد، سوار موتر ها می شویم. مقصد اولي ما شهر تاريخي و زيباي ( مرو ) است، ما براي رسيدن به اين شهر بايد چهار و نیم ساعت را در راه باشیم و قرار است، حوالی ساعت پنج بعد از ظهر به اين شهر برسيم.
بلی! مرو سرزمین تاریخی ترکمنستان و  مرکز امپراطوری سلجوقیان است و جزئی از ولایات بزرگ ترکمنستان امروزی محسوب می شود.
سرانجام پس از پشت سرگذاشتن اراضی سبز و خرم مسیر راه ، به شهر تاریخی مرو
می رسیم.
اماکن تاریخی این شهر همچون قلعه بزرگ دختران ، قلعه مردان و آرامگاه سلطان سنجر سلجوقی در صحرائي كه كوچكترين بلندي را هم مي‌شد از مسافت دور ديد، موقعیت دارند.
در قلعه بزرگ دختران انتظار داشتیم تا با آثار باقي‌مانده از يك بناي قديمي همچون قلعه اختیارالدین هرات برخورد كنیم، اما در كمال حيرت آنچه در مقابل ديدگان ما قرار داشت، تنها چهار ديوار به هم پیوسته در چهار طرف بود كه هر يك از آنها با عرض كمتر از سه تا چهار متر و طولي كمتر از بیست تا سی متر، به گونه خاکی نمایان بودند.
سلجوقيان به سبب سادگي و با دميدن روح غيرت در ميان مسلمانان، موفق شدند سپاه روم شرقي را كه به تعرض بلاد اسلامي پرداخته بودند، عقب بزنند.


مرو در دوره سلجوقيان توسعه و گسترش يافت. اهل علم،‌ فضل و آداب در آن جمع شدند و مدارس بزرگ و نظاميه‌ها در آن تاسيس گرديد.
در زمان سلطان سنجر ده كتابخانه بزرگ عمومي در مرو وجود داشت كه تنها در يكي از آنها دوازده هزار جلد كتاب نگهداري مي‌شد. سلطان سنجر به آباداني شهر و تزئين ابنيه توجه بسيار نمود. گفته شده كه سلطان سنجر پادشاهي دلاور، دادگستر، مقتدر و مهربان بود.
سلطان سنجر در سال 552 هـ. وفات كرد و در مقبره‌اي كه ياد آور شكوه معماري دوره سلجوقي است و آن را در دوران حيات خود ساخته بود، دفن گرديد. آرامگاه سلطان سنجر در جوار مسجد جامع مرو با تزئينات كاشي فيروزه‌اي رنگ بنا شده بود كه امروزه هيچ اثري از آن باقي نمانده است. از تمام مظاهر عظمت مرو كه پيش از حمله مغول وجود داشت، فقط همين آرامگاه و دو قلعه مخروبه باقي مانده است.


هر چند كه اين مقبره باشكوه امروز در كشور تركمنستان قرار دارد، اما با توجه به حكومت سيصد ساله سلجوقيان در افغانستان و تاثير هنر و فرهنگ خراسان زمین در آن كشور حاكي از مشتركات فرهنگي ميان دو كشور اسلامي افغانستان و تركمنستان است.
دیدار از مقبره سلطان سنجر، مرا به ياد مقبره گوهرشاد بیگم در مصلای هرات انداخت. در ذهن خود به مقايسه اين دو آرامگاه پرداختم. به نظرم ‌آمد كه شايد تیموریان با تقليد از مقبره سلطان سنجر، مقبره گوهرشاد بیگم را بنا كرده باشند.
راس ساعت 5:30 بعد از ظهر به وقت ترکمنستان، حرکت ما به جانب میدان هوایی آغاز شد و خیلی زود بعد از گذر از  جاده های کم ازدحام شهر مرو، به میدان هوایی ماری وارد شدیم. میدان هوایی نه چندان بزرگ که ترمینال آن به سبکی دلپذیر بناء شده است.  پرواز با اندک ترین تاخیر انجام پذیرفت.
وقتي طیاره به میدان هوایی عشق آباد نشست، آسمان كاملاً تاريك بود.
در میدان هوایی، جوانی خوش سیما که به زبان دری نیز بلدیت داشت، انتظار ما را می کشید. او با ادای واژه های دلنشین دری که زیبایی خاص در گویش آن موج می زد، آمدن مان را به عشق آباد خوش آمد گفت و به راهنمایی مان پرداخت. از میدان هوایی براي استراحت، مستقيم به محل اقامت خود در هوتل عشق آباد رفتیم و شام مانرا در یک مرکز خرید بنام ( ایمپاش ) خوردیم.
براساس كشفيات باستانشناسي، سكونت در عشق آباد از اواخر سده اول قبل از ميلاد آغاز شده است. در اوايل قرن نوزدهم عشق آباد به شهر تبديل شد.

در سالهاي جنگ جهاني دوم عشق آباد به عنوان شهري در پشت جبهه،  پذيراي موسسات و ادارات شهر هايي نظير مسكو و كيف و غيره گرديد كه از جمله مي توان به دانشگاه دولتي مسكو، استوديوي فلمسازي كيف اشاره نمود. همين امر در توسعه صنعتي و علمي و فرهنگي شهر در سالهاي بعد تأثير به سزايي داشت. در 6 اكتوبر سال 1948 زمين لرزه اي به شدت 9 تا 10 درجه ريشتر در عشق آباد به وقوع پيوست كه در نتيجه آن شهر تقريباً با خاك يكسان شد. از جمله قربانيان اين زمين لرزه خانواده رئيس جمهور اول تركمنستان آقاي صفرمراد نيازف بود. آقاي نيازف در آن زمان كودكي 8 ساله بود و تنها كسي از اعضاي خانواده بود كه از زمين لرزه جان سالم بدر برد . پس از زمين لرزه، شهر به تدريج بازسازي شد. در سالهاي دهه هاي 50 و 60 قرن بيستم ميلادي در  اين شهر آكادمي علوم تركمنستان، پوهنتون دولتي تركمنستان، پوهنحی هاي علمي و تحقيقاتي، تیاترها و موزیم ها تأسيس گرديد. در سالهاي اخير شهر عشق آباد از نظر شهر سازي با شتاب بسيار انکشاف مي يابد و مركز جديد عشق آباد برگرداگرد بناي ياد بود بيطرفي تركمنستان و موزیم ياد بود قربانيان زمين لرزه عشق آباد كه به منار سه پایه معروف است و در سال 1999 ساخته شد، شكل مي گيرد.
صبح بعد از صرف صبحانه، مطابق با اجندایی از پیش تایین شده، آماده حركت به جانب موزیم ملی ترکمنستان شديم. عشق آباد داراي موزیم هاي متعدد است كه معروف ترين آنها موزیم ملي  است.
در طول مسير، خيابانهای های شهر عريض به نظر مي‌آمد و هنوز زنان رفتگر در خيابان ها مشغول به كار بودند. در تركمنستان بر عكس کشور ما افغانستان، زنان تركمن ، خيابانها را جارو مي‌زنند.
در مسیر راه آنچه که بیش از همه نگاه های مانرا به خود جلب می کرد، همانا معماری های زیبایی بود که در دو سوی خیابان ها با فواصل مشخص به مشاهده می رسید. در این میان فضا های سبز و پارک کشی های انجام شده درون شهری نیز، زیبایی خاصی به این شهر بخشیده بودند. و ما محو تماشای این زیبایی های عشق آباد بودیم که موتر وارد محوطه موزیم ملی گردید. ساختمان مجلل و باشکوهی که همچون سایر ساختمان های عشق آباد، با سنگ های سفید مرمرین روکاری شده بود. مقابل این موزیم، بزرگترین پرچم ترکمنستان برافراشته شده بود که از جای جای شهر قابل رویت بود.

میله این پرچم به ارتفاع 133 متر در کتاب رکورد های جهانی گینس ثبت گردیده است. این میله پرچم در سال 2008 میلادی نصب شده ‏است و بر آن پرچم ترکمنستان به اندازه پنج و نیم متر بر 35 متر و به وزن 420 کیلوگرام نیز به اهتزاز درآمده است.

بعد از کمی مکث در فضای بیرونی موزیم، وارد سالون اصلی موزیم شدیم که به شکل مدور اعمار شده بود و پنج پایه مرتفع به نشانه همبستگی پنج قوم بزرگ ترکمنستان، ستون های اصلی آن به شمار می آید.
در موزیم ملي تقريباً انواع صنايع دستي و همچنين اشياء كشف شده در حفاري هاي باستانشناسي در خاك تركمنستان به اضافه آثار هنري غربي و همچنين برخي از هداياي خارجيان به رئيس جمهوري تركمنستان به نمايش گذاشته شده است.
این موزیم در سه منزل اعمار شده است و گنبدی زیبا بالای پنج ستون استوار آن، سقف اصلی موزیم را تشکیل  داده است.
از همان لحظات آغازین ورود به موزیم، نشانه های فراوانی از ارزش گذاری های ترکمنان به میراث های فرهنگی و صنعت قالین بافی را می توان یافت.
نخستین منزل این موزیم به تاریخ معاصر و صنعت فرش ترکمنستان تعلق دارد.
باورد به این سالون، موضوعات مهمی از قبیل جشن نوروز، صنعت قالین بافی ترکمنان، زندگی روستایی و عشایری ساکنان آن سرزمین، طرز پوشاک و صنایع دستی ساکنان آن به طرز باشکوهی نماد سازی شده است.
در همین طبقه از موزیم در کنار به نمایش گذاشتن انواع و اقسام فرش های مرغوب ابریشمی، بزرگترین فرش ترکمنی دستباف جهان نیز  به مساحت 301 متر مربع و به وزن 1200 کیلوگرام  به نمایش گذاشته شده است. ناگفته نماند که این فرش در کتاب رکورد های گینس ثبت شده است.
منزل دوم این موزیم به تاریخ و افتخارات گذشته ترکمنستان تعلق دارد. در این طبقه اشياء كشف شده در حفاري هاي باستانشناسي در خاك تركمنستان در ویترین های کوچک و بزرگ گذاشته شده است.
در این سالون مراحل مختلفی از زندگی انسان ها در سرزمین ترکمنستان با نماد سازی های مختلف  به تصویر کشیده شده است. از دوره سنگ گرفته تا به دوره های شهر نشینی ترکمن ها.
و سرانجام سومین طبقه از موزیم به اسناد و مدارک مهم حکومتی و همچنان اجرای فعالیت های تحقیقاتی تعلق دارد. در این طبقه مهمترین قرارداد های حکومتی ، مدال ها و تحایف سایر کشور ها به رئیس جمهور ترکمنستان به نمایش در آمده است. ضمن اینکه سالون های فراخ و مجهزی نیز برای اجرای فعالیت های تحقیقاتی وجود دارد.
در کل موزیم ملی ترکمنستان محل گردشگری جالبی است.
حوالی ساعت  یک بعد از ظهر، موزیم ملی را به مقصد صرف نهار و ادای نماز و استراحت روزانه ترک گفته و دوباره به هوتل بازگشتیم.
در بعد از ظهر همان روز برای ادامه دادن به بازدید مان از اماکن دیدنی عشق آباد، راهی مرکز شهر شدیم . در این یکی دو شبی که در ترکمنستان به سر می بردیم، شاهد هیچگونه ازدحامی نبودیم. تا به حال شهری به این خلوتی در هنگام روز ندیده بودیم . خیابانهای وسیع و ساختمان مجلل سنگ کاری شده و پیاده روهای بسیار عریض و تقریبا بدون دوکان
فقط در چند خیابان اصلی، تعدادی سوپر مارکت های بزرگ و چند طبقه ای بنا شده بودند  و یک بازار مواد غذایی و پوشاک فروشی نیز در گوشه ای دیگر از شهر دیده می شد.
در این مجموعه بازار شهر عشق آباد و سوپر مارکت های موجود، همه چیز یافت می شود و مردم برای خرید مایحتاج خود به این مراکز فروش مراجعه می کنند . این بازار ها برای ما خبرنگاران افغان بسیار دیدنی و جالب بود.  مثلا در یک طرف سالون سرپوشیده ، تره بار و در قسمت دیگر آن حبوبات و در جای دیگر شیرینی ، گوشت و حتی نان عرضه می شد.
کسبه کاران ترکمن با خوش رویی تمام به فروش اجناس شان می پرداختند. آنها به محض اینکه متوجه می شدند ما از افغانستان آمده ایم، به گرمی استقبال می کردند..
بعد از خرید مقداری سوغاتی، راهی یکی دیگر از اماکن باشکوه شهر عشق آباد شدیم.
پارک و فرهنگسرای هشت منار در عشق آباد یکی دیگر از اماکن دیدنی شهر عشق آباد است که حوالی عصر به آن جا رسیدیم. در صحن بیرونی این پارک بزرگ مجسمه هایی بزرگ از سلاطین و شخصیت های برجسته تاریخ ترکمنستان وجود دارد .
از سلاطین کوشانی و هخامنشی گرفته تا به سلطان سنجر سلجوقی و هر یک از این تندیس های باشکوه قامتی به طول پنج تا شش متر دارند.
سالون مدور این فرهنگسرا به گونه مدور روی هشت ستون اعمار گردیده است و از اینرو به نام هشت منار معروف است.
این پارک زیبا و دیدنی مقابل خانه فرهنگ کشور ترکمنستان اعمار شده است.
هر یک از مراجعین این پارک با دوربین های دست داشته شان صحنه‌هایی دل انگیز و تماشایی آن را رقم می زدند.
بعد از بیرون شدن از پارک و فرهنگسرای هشت منار در مسیر را به میدانی بزرگ می رسیم که در نزدیکی استدیوم ورزشی و مسیر ورودی میدان هوایی بین‏ المللی عشق‏ آباد احداث شده است.  این میدان که با فواره های منحصر به فرد و پیشرفته‏ ترین تجهیزات کامپیوتری مجهز است، »وغوزخان « نامیده می‏شود و در کتاب رکوردهای گینس به عنوان مجموعه شگفت انگیز فواره‌ای، معماری، مجسمه سازی و چراغانی ثبت شده ‏است. در مرکز این میدان فواره‌ای، مجسمه اوغوزخان (جد ترکمنها) بر روی اسب و در اطراف آن نیز مجسمه شش فرزند وی نصب شده است.
حوالی شام در حالیکه همچنان مشتاق به تماشای زیبایی های شهر عشق آباد بودیم، دوباره راه هوتل مان را در پیش گرفته تا پس از رفع مانده گی و صرف غذا، زیبایی های شبانه شهر عشق آباد را زیر موجی از نور و روشنایی برق به تماشا بنشینیم.
هنگام بازگشت به هوتل، متوجه حضور بیش از حد مهمانان داخلی و خارجی شدیم که برای اشتراک در مراسم جشن نوروز به عشق آباد آمده بودند.
مهمانانی از ولایات مختلف کشور ترکمنستان که برای اجرای برنامه های ویژه روز جشن آمده بودند و مهمانان خارجی که در میان شان تعداد زیادی خبرنگار و هم هنرمندان موسیقی به مشاهده می رسیدند.
وقت زیادی طول نکشید که با بسیاری از ایشان بویژه ترکمن های خونگرم، دوست شدیم. نه ما حرف‌های ترکمنی شان را درست می‌فهمیدیم، نه آنها حرفهای دری ما را؛ ولی همدلی مانرا بهتر از همزبانی یافتیم.
در حالی که ترجمان مان سعی می نمود، تحکیم رابطه نماید، اما خودمان سعی می نمودیم تا مفهوم کلمات شانرا در چهره های خندان شان احساس کنیم.
بعد از یکی دو ساعت ماندن در هوتل و گرفتن عکس های یادگاری با هم، دوباره به مرکز شهر رفتیم تا زیبایی های شبانگاهی شهر عشق آباد را به تماشا بنشینیم.
صبح روز دوشنبه دوم ماه حمل سال روان، عشق آباد را به مقصد محل برگزاری جشن نوروز ترک گفته و با سوار شدن به موتر، به کاروانی از موتر هایی پیوستیم که از چند کیلومتر مانده تا رسیدن به محل برگزاری جشن نوروز، صفی طویل تشکیل داده بودند.
آیین‌های شاد جشن نوروز در ترکمنستان با افروختن آتش نوروز در منطقه خوش آب و هوای « آنو» در 20 کیلومتری عشق‌‏آباد هر سال در 21  ماه مارچ برگزار می‏‌شود که تمامی هزینه‌های این مراسم را دولت این کشور پرداخت می‌کند.

نتیجه تصویری برای جشن نوروز در ترکمنستان
بعد از نیم ساعت موتر سواری، به محل برگزاری جشن نوروز مي رسيم. همه مهمانان در فاصله تقریباً دو صد متری محل جشن، از وسایط نقلیه پیاده شده و بعد از رسیدن اعضای کابینه دولت ترکمنستان، پای پیاده برای رسیدن به محل جشن به راه می افتند.
معاون اول رئیس جمهور، رئیس پارلمان، وزیر اطلاعات و فرهنگ و سایر وزرای بلند پایه دولتی بدون آنکه واهمه ای از حضور در میان مردم داشته باشند، پیش از همه در حرکت بودند و دیگر مهمانان نیز از پشت سرشان می آمدند.
وقتی همه مهمانان در مقابل تاق بزرگی که به شکل رنگین کمان و یا همان کمان رستم ساخته شده بود، رسیدند، برنامه های هنری جشن نوروز با اجرای موسیقی و اتن های ملی هنرمندان کشور ترکمنستان آغاز شد. پس از اجرای چند آهنگ و انجام برنامه های نمادین از سوی هنرمندان، جشن گردی مانرا  آغاز مي كنيم و به ديدار صحنه های نمایشی از کار و تلاش ترکمن ها در زمین های زراعتی و اجرای فعالیت های روزمره زنان و مردان کوچی و مالدار ترکمن می رویم و جلوه های دل انگیز زندگی ساده و بی ریای ترکمن های بادیه نشین را به گونه نمایشی به تماشا می نشینیم. از سیستم آبیاری اراضی گرفته تا خرمن کوبی ، از دامداری گرفته تا پیله وری، از قالین بافی گرفته تا انواع و اقسام صنایع دستی.  خانه هاي چوبی برافراشته شده در دل صحرا و اجرای برنامه نمایش سوارکاران خورد و کلان با اسب ها ، همه و همه تماشایی بودند.
در محل برگزاری جشن نوروز، زنان ترکمن  ، غذاهای محلی خاصی همچون »نوروز کچه« ، »نوروز بامه« و »سمنو« طبخ و آنها را در میان مهمان اشتراک کننده در جشن توزیع می نمودند.
بعد از گشت و گذار یک ساعته و لذت بردن  از اجرای برنامه های نمادین و تماشایی، راهی جایگاه اصلی برای تماشای برنامه های نوروزی شدیم. این برنامه با قرائت پیام تبریکی رئیس جمهور ترکمنستان به مناسبت روز نوروز توسط وزیر اطلاعات و فرهنگ آن کشور رسماً آغاز شد و پس از آن گروه های مختلف هنری به اجرای موسیقی و رقص ملی پرداختند.
ناگفته نماند که در میان این هنرمندان دو گروه هنری از کشور های پاکستان و ایران نیز حضور داشتند که به اجرای آهنگ های شان پرداختند.
حوالی ساعت دو بعد از ظهر همه مهمانان برای صرف غذای چاشت به درون خیمه های زیبای ترکمنی دعوت شدند.
در هر یک از این خیمه ها حدود پانزده نفر جا می گرفت. قبل از اینکه مهمان ها به خیمه ها بیایند، کلیه میز ها با انواع و اقسام میوه های خشک و تازه، نوشیدنی های حلال و شیرینی های متنوع پر شده بودند و دو مهمان دار نیز با ورود مهمانان در هر خیمه به آوردن غذا های گرم از قبیل سوپ، کرایی ، برنج و انواع و اقسام کباب اقدام می نمودند.
پس از ختم مراسم جشن، دوباره سوار سرویس ها مي شويم تا با حضور در هوتل و استراحت کامل در شب، برای بازگشت دوباره به افغانستان آماده شویم.
صبح روز سه شنبه هوتل را به مقصد میدان هوایی عشق آباد ترک می کنیم و پس از 45 دقیقه پرواز در آسمان، به دوستانی می پیوندیم که هنگام ورود به ترکمستان، به استقبال مان آمده بودند.
دوستان ترکمن مان پس از میزبانی نان چاشت در یکی از رستورانت های شهر مرو، با ما همراه شده تا در ناحیه مرزی به بدرقه مان بنشینند.
بدین ترتیب سفر کوتاه اما پر دستآورد مان در سومین روز از شروع سال 1395 خورشیدی به اتمام می رسد و حوالی عصر به دوستانی می پیوندیم که در شهرک بندری تورغندی انتظار بازگشت مانرا می کشند.
بازگشت از سرزمینی که علی رغم داشتن مشترکات فراوان فرهنگی ، از همسایگی هم لذت می بریم. همسایگی که با تجارت های گسترده میان تجار ملی دو کشور، پیوندی ناگسستنی یافته و  عملی شدن قریب الوقوع پروژه تاپی سبب خواهد شد تا محدودیت های مرزی بیش از گذشته بر طرف گردد و ساکنان هر دو کشور با سهولت بیشتر بتوانند به رفت و آمد و دید و بازدید ها از کشور های همدیگر بپردازند.

پایان

درباره admin

مطلب پیشنهادی

تاجران ملی افغانستان

نگاهی به سرگذشت محمد امین خان به قلم مبین مقدمه وقتی به تاریخ تجارت افغانستان …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *