مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز دهم دلو مطابق است با سی ام جنوری.
جشن «سده» آریایی ها
دهم ماه دلو مصادف است با جشن سده، آیین هزاران ساله آریایی ها.
در آریانای قدیم از آغاز ماه قوس تا پایان ماه حوت را دوره سرما می‌خواندند که صد روز پس از آغاز این دوره و پنجاه روز مانده به نوروز، «سده» و جشن آتش بود. برخی از پارسیان هند و تاجیکیان «سده» را جشن آدور گفته و هنوز در افغانستان، ایران و آسیای مرکزی، بوته خشک را آدور می‌‌خوانند.
مراسم جشن با هزاران سال پیش تفاوت نکرده است. مردم، هرکس برحسب توان خود، مقداری هیزم اهداء می کند و در زمینی باز آتش برپا می شود و حاضران بر گرد آن به شادی می‌پردازند.
نظامی در توصیف شرکت کنندگان در جشن سده گفته است:
رخ آراسته دست‌ها پرنگار
به شادی دویدند از هر کنار
فردوسی جشن سده را چنین توصیف کند:
… مپندار کاتش (که آتش) پرستان بدند (بودند – کنایه از این که جشن سده را آتش پرستان به وجود نیاورده‌اند)
جشن سده را به هوشنگ پیشدادی نسبت دهند . فردوسی در این زمینه گوید:
به هوشنگ ماند، این «سده» یادگار ـــ بسی باد چون او دگر شهریار
سده را قبلا «سدک» می‌گفتند.
دستگیری ملای لنگ از طرف افراد شاه امان الله/ ۱۳۰۳ شمسی
ملا عبدالله مشهور به ملای لنگ در خوست علیه امیر امان‌الله خان شورید. اما این شورش به شکست انجامید و در چنین روزی رهبران آن قیام ه شمول ملا لنگ از طرف افراد وفادار به امان‌الله خان دستگیر شدند.
با سرکوبی شورش عشایرجنوب به رهبری ملای لنگ توسط قوای دولتی برهبری جنرال محمد ولی خان ، وی و ملا عبدالرشید دستگیر و درمحکمه نظامی کابل محکوم به مرگ شدند و حکم اعدام در ۴ جوزای ۱۳۰۴ بالای ملای لنگ وملا عبدالرشید با ۲۵ نفرازرهبران همدست شان درکابل به مرحله اجرا گذاشته شد و گلوله باران شدند
تدویر لویه جرگه بخاطر بحث روی قانون اساسی: ۱۳۵۵
لویه جرگه به خاطر بحث روی قانون اساسی و انتخاب رئیس جمهور قانونی افغانستان در چنین روزی دایر گردید و محمد داود خان آنرا افتتاح کرد.
با روی کار آمدن جمهوری اول افغانستان در سال ۱۳۵۲ محمد داوود نخستین رییس جمهور افغانستان، در زمستان ۱۳۵۵ جرگه ای را فرا خواند که منظور از آن کسب مشروعیت ملی بود. موضوع آن را تصویب قانون اساسی جدید و انتخاب رییس جمهور تشکیل می داد. ریاست این جرگه را، که در مقر وزارت صحت عامه برگزار شد، محمد داوود به عهده داشت و عزیز الله واصفی نایب رییس آن بود.
اجتماع مردمی تحت نام «لویه جرگه» در مقاطع گوناگون تاریخ معاصر افغانستان برگزار شده است. لویه جرگه ها که از سال ۱۱۶۰ هجری شروع شد، تا به حال در افغانستان ادامه دارد و جایگاه قانونی نیز یافته است.
به قدرت رسیدن هیتلر در آلمان/ ۱۹۳۴ میلادی :
دوره زمامداری آدولف هیتلر ، دیکتاتور نژادپرست آلمانی ، آغاز شد . حزب ناسیونال سوسیالیست که توسط هیتلر تاسیس شد ، در انتخابات سال ۱۹۳۰ ، ۱۰۷ کرسی رایشتاک ( پارلمان آلمان ) را به دست آورد . وی پس از دستیابی به مقام صدراعظمی و سپس ریاست جمهوری آلمان در سال ۱۹۳۴ ، خود را رهبر این کشور نامید و با ایجاد سازمان مخوف امنیتی به نام « اس اس » و تاسیس شکنجه گاههای بزرگ ، مخالفان خود را روانه اردوگاههای کار اجباری کرد . هیتلر میلیونها انسان را قربانی اهداف نژادپرستانه خود کرد . وی با تصرف دالان دانتزیک در پولند در سپتامبر سال ۱۹۳۹ ، آغازگر جنگ جهانی دوم بود که سرانجام به شکست آلمان و متحدین این کشور منتهی شد . هیتلر به دنبال این شکست در سال ۱۹۴۵ خودکشی کرد .
ترور رهبر ملی و مردمی هند/ ۱۹۴۸ میلادی :
موهنداس کرام چاند گاندی ، رهبر ملی و مردمی هند و بنیانگذار استقلال این کشور، توسط یک جوان متعصب هندو ترور شد . گاندی در سال ۱۸۶۹ متولد شد و فارغ التحصیل رشته حقوق از انگلستان بود و مدتی نیز در آفریقای جنوبی ، رهبری هندیان مبارز را به عهده داشت . او به پاس رهبری مردم محروم هند در مبارزه با دولت استعمارگر انگلیس به مهاتما ، یعنی دارای روح بزرگ ، معروف شد . گاندی درسال ۱۹۲۲ میلادی بخاطر طرح شعار یا مرگ یا استقلال ، به شش سال زندان محکوم شد و پس از آزادی ، سیاست مبارزه منفی را علیه استعمارگران انگلیسی در هندوستان رهبری کرد . این عمل گاندی به همراه تلاشهایش برای از بین بردن اختلاف میان هندوها و مسلمانان ، ضربه مهلکی بر پیکر استعمار انگلیس در هند وارد آورد . هند سرانجام در ماه آگوست ۱۹۴۷ به رهبری گاندی استقلال یافت . از آثار به جای مانده از وی می توان به « شرح حال گاندی » به قلم خودش و « داستان تجربیات من از حقیقت » اشاره کرد .
حمله بزرگ ویتنامی ها/ ۱۹۶۸ میلادی :
در جریان جنگ ویتنام ، رزمندگان ویتنام جنوبی ( ویت کنگ ها ) به همراه ارتش ویتنام شمالی ، حمله گسترده‌ای را در سراسر ویتنام جنوبی آغاز کردند . این حمله به علت همزمانی با عید تت و آغاز سال ویتنامی ، به ” حمله عید تت ” مشهور شد. در این تهاجم وسیع که تقریبا” ۵۰ شهر و مرکز مهم ویتنام جنوبی را دربر می گرفت ، حدود ۷۰۰ هزار چریک ویت کنگ و ویتنام شمالی در برابر همین تعداد نیروی امریکایی و ارتش ویتنام جنوبی به نبرد پرداختند . اگر چه این حمله از نظر نظامی موفقیت زیادی برای نیروهای آزادیبخش ویتنام به دنبال نداشت ، اما گستردگی و شدت جنگ و نیز پوشش خبری وسیع آن در سراسر جهان و بویژه در داخل امریکا ، افکار عمومی را بشدت بر ضد امریکا بسیج کرد و افزایش تظاهرات ضد جنگ را در امریکا درپی داشت . دولت امریکا سرانجام در سال ۱۹۷۵ دستور عقب نشینی کامل از ویتنام جنوبی را صادر کرد و ویتنام متحد شد .
