مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
رویدادهای مهم 14 ماه جوزا مطابق با 4 ماه جون در تقویم میلادی:
• روز جهانی حمایت از كودكان قربانی خشونت
بر افراشته شدن پرچم نظام جمهوریت در افغانستان/1353
محمد داود خان رئیس جمهور افغانستان بیرق جدید را بر فراز قصر ریاست جمهوری برافراشت. این کار پس از گذشت یکسال از به قدرت رسیدن سردار محمد داود خان صورت گرفت. وی با راه اندازی کودتاهی در 26 سرطان 1352 نظام جمهوری در کشور راه اندازی نمود.
• مرگ “آلكسی كلود كلرو” ریاضیدان شهیر فرانسوی (1765 م)
آلكسی كلود كلرو، ریاضیدان فرانسوی در 29 جنوری سال 1713میلادی در شهر پاریس به دنیا آمد. وی از كودكی دارای هوش و استعداد فراوان بود به طوری كه در ده سالگی ریاضیات میخواند و در سیزده سالگی رسالات و مباحثی درباره ریاضی نگاشت. كلرو در شانزده سالگی مقالهای در ریاضیات نوشت كه باعث تعجب بسیار ریاضیدانان گردید. تالیف این رساله، آغاز ترقی علمی او بود كه باعث شد، وی به عضویت آكادمی علوم فرانسه انتخاب شود. كلرو از آن پس به طور جدی به كارهای علمی روی آورد و تحقیقات مثمر ثمری را به نتیجه رساند وی راهی برای تعیین و تثبیت شكل زمین از راه آزمایش به دست آورد كه نیروی گرانش یا جاذبه زمین را در نقاط مختلف با اندازهگیری زمانِ نوسان آونگ اندازهگیری كرد. كلرو همچنین در باب حركات ماه نیز تحقیقات جالبی به عمل آورد. وی تاثیرات كشش جاذبه سیاره زهره بر زمین را نیز حساب كرد و آن را با نیروی جاذبه و كشش ماه مقایسه نمود. آنگاه از تلفیق این نظر با نتایج تحقیقاتی یكی از دانشمندان هم عصر خود، نخستین رقم نسبتاً صحیح را برای جرم سیاره زهره و ماه را به دست آورد. پیروزی بزرگی كه نصیب كلرو شد، محاسبه تاثیر جاذبه سیاره مشتری و زحل بر ستارگان دنبالهدار بود و پس از محاسبات طولانی، چنین نتیجه گرفت كه هر دو سیاره عظیم زحل و مشتری، باعث كندی حركت ستارگان دنبالهدار میشوند. آلكسی كلود كلرو سرانجام در 4 جون 1765میلادی در 52 سالگی درگذشت.
• تولد “ناتانیل هاثوِرن” نویسنده برجسته امریكایی (1804م)
ناتانیل هاثورن، داستاننویس امریكایى در 4 جون سال 1804میلادی در ایالت نیوانگلند امریكا به دنیا آمد. وی در كودكی یتیم شد و به گوشهنشینی و انزوا روی آورد. با این حال، تمام وقت خود را مصروف مطالعه ادبیات و پرورش قدرت خلاقه در خود نمود. هاثورن از آن پس، در طی سالهای متمادی، در مجلات و روزنامههای امریكایى گاهی با نام و زمانی بدون نام، داستانها و آثار خود را منتشر میكرد. وی تا 46 سالگی همانگونه كه خود درباره خویشتن گفته است، گمنامترین مرد ادبی امریكا به شمار میرفت، اما در آن سال با انتشار كتاب نامه ارغوانی و داغ ننگ، شهرت فراوانی كسب كرد. هاثورن همچنین پس از انتشار كتاب ربالنوع مرمرین كشتزار، بیش از پیش بر شهرت خود افزود. وی با توجه به محیط زندگی و روحیه مذهبی حاكم بر آن، در داستانهای كوتاهش به مساله گناه و مقولاتی چون نخوت و خودبینی پرداخت. این مسئله در كتاب‌های هاثورن نیز تجلی یافته و در اغلب آنها، مبحث گناه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است به نحوی كه به عنوان عالم علم اخلاق شناخته شده است. وی دربیش از یكصد داستان كوتاه و چهار رمان بزرگ خود، دو نكته را مدنظر داشته و تلاش نموده به بهترین صورت به آنها شكل بخشد: اول آنكه تیزبینی و قدرت توصیف را تقویت نموده و از نیروی تخیل و القائات شاعرانه و تمثیلات، بهره گرفته است. دوم آنكه در نهایت استادی، مسائل و عناصر اخلاق را در همه مظاهر زندگی مطرح نموده و برجسته میسازد. هاثورن افكار و عقاید اجتماع خود را در آثارش با سبكی انتقادآمیز منعكس میسازد و مدار غالب آثار او، بر گرد مبارزه با تعصبهای مذهبی میچرخد. وقوع جنگهای داخلی امریكا و بیماری طولانی او، وی را در سالهای آخر عمر از هر نوع فعالیت ادبی باز داشت. بااین حال هاثورن قبل از مرگ، كلیه آثار خود شامل داستانها، نامههای خصوصی و یادداشتهای سفر و… را چاپ و منتشر كرد. او به خاطر نوع داستانها و كمیت آنها، از بزرگترین نویسندگان زمان خود به شمار میرفت. ناتانیل هاثورن، سرانجام در 19 می 1864میلادی در 60 سالگی درگذشت.
• مرگ “پیر لوئیس” شاعر و داستاننویس فرانسوی (1925 م)
پيِر لوئیس، ادیب و نویسنده فرانسوی در دهم دسامبر 1870میلادی در بلژیك به دنیا آمد. وی پس از طی تحصیلات متوسطه، برای ادامه تحصیل در رشته فلسفه به پاریس رفت و پس از آشنایى با ادبای آن شهر، مجله ادبی لاكونك را بنیان نهاد. لوئیس از همین زمان نخستین اشعارش را در این مجله منتشر كرد كه مورد تحسین قرار گرفت. وی در سالهای بعد آثار متعدد دیگری به نگارش درآورد كه با به نمایش درآمدن برخی از آنها، شهرت فراوانی نصیب لوئیس نمود. پیر لوئیس مدتی نیز به كارهای تحقیق و تفسیر متون پرداخت كه بعضی از آنها را منتشر كرد و بعضی را در نامههایی برای دوستان فرستاد. وی در اشعار خود، درخشانترین رنگ و جلای نوشتههای مكاتب زمان را جمع كرده و توجه به زیبایی و قالب را در درجه اول اهمیت قرار داده است. پيِر لوئیس ده سال آخر عمر را در عُزلت گذراند و سرانجام در چهارم جون 1925میلادی، در 55 سالگی درگذشت.
• تشكیل اولین دولت سوسیالیستی در فرانسه به ریاست “لئون بلوم” (1936 م)
نظریه سوسیالیسم گرچه در نیمه اول قرن نوزدهم توسط كارل ماركسفیلسوف و نظریهپرداز آلمانی تشریح گردید و طرفدارانی پیدا كرد، با این حال نظریهپردازان دیگری در فرانسه، نقشههایى برای ایجاد جوامع اشتراكی تهیه كرده بودند. در نهایت نیم قرن پس از مرگ ماركس، در پی پیروزی جبهه خلق فرانسه در انتخابات ماه مه سال 1936میلادی در فرانسه، اولین دولت سوسیالیست این كشور در چهارم جون آن سال شكل گرفت. در این زمان، لئون بلوم، سیاستمدار و نویسنده فرانسوی، نخستین دولت خود را كه متشكل از سوسیالیستها، رادیكال سوسیالیستها و كمونیستها بود تشكیل داد و قوانینی را در جهت اصلاح اوضاع كارگری تصویب كرد. علاوه بر آن، بلوم دست به اصلاحات اقتصادی و اجتماعی بسیاری زد كه به سبب مخالفت گروههای رقیب و مخالفِ دولت ناكام ماند. بلوم در بعد سیاسی نیز به تفاهم با هیتلر امیدوار بود و در مذاكرات خود با مقامات آلمان، بر پیشنهاد دوستی و نزدیكی دو كشور تاكید نمود. با این حال، پس از شروع جنگ جهانی دوم و سقوط فرانسه، لئون بلوم توسط یك دولت دست نشانده آلمان دستگیر و تا پایان جنگ در زندان آلمانها به سر برد.
• تصرف “رُم” پایتخت ایتالیا توسط ارتش متفقین در جریان جنگ جهانی دوم (1944 م)
پس از آنكه بنیتو موسولینی رهبری حزب فاشیست ایتالیا و پس از آن، نخستوزیری این كشور را برعهده گرفت، فرمانروای مطلق العنان ایتالیا شد و پادشاه این كشور، درتمام مدت حكومت او، تنها یك نقش تشریفاتی برعهده داشت. با آغاز جنگ جهانی دوم و اتحاد ایتالیا با آلمان، نیروهای دو كشور در جنگهای شمال افریقا در كنار یكدیگر با متفقین جنگیدند. نیروهای متفقین پس از بیرون راندن سربازان آلمان و ایتالیا از شمال افریقا، در تابستان سال 1944میلادی، به ایتالیا حملهور شدند. مقاومت نیروهای ایتالیایى در برابر متفقین دیری نپایید و شهر رم پایتخت این كشور در چهارم جون 1944میلادی به تصرف متفقین درآمد. در این حال، فرماندهان نظامی ایتالیا كه شكست خود را در جنگ حتمی میدانستند، پادشاه ایتالیا را به بركناری و بازداشت موسولینی تشویق كردند. با بركناری موسولینی از قدرت، ایتالیا از اتحاد با آلمان دست برداشت و همراه با متفقین به جنگ آلمان شتافت. این مسئله، شكست وسقوط حتمی آلمان را به دنبال آورد.
• روز استقلال كشور “تونگا” از استعمار انگلستان (1970 م)
جزایر تونگا با 750 كیلومتر مربع وسعت در مركز قاره اقیانوسیه در اقیانوس كبیر و در جنوب جزایر ساموآ و شرق جزایر فیجی واقع شده‌اند. تونگا متشكل از 169 جزیره آتشفشانی و مرجانی است كه 36 جزیره آن، قابل سكونت میباشد. جمعیت تونگا 100 هزار نفر و از نژاد تونگایى (پُلی نزی) و اكثراً پروتستان و دارای زبان رسمی تونگایى و انگلیسی میباشند. پایتخت این كشور، نوكوآلوفا و دارای واحد پول پاآنگا است. جزایر تونگا به تدریج در قرن هفدهم توسط هلندیان كشف شد و در سال 1862میلادی، در آن حكومت سلطنتی مشروطه برقرار گردید. تونگا در سال 1900میلادی با حفظ رژیم مشروطه، تحت الحمایه انگلستان شد و سرانجام در سال 1970میلادی به استقلال رسید. روز 4 حون به مناسبت تولد پادشاه این كشور، به عنوان روز ملی تونگا نامگذاری شده است.
وفات آیت الله خمینی رهبر حمهوری اسلامی ایران/1368
آیت الله خمینی در سال 1281 شمسی در خمین ایران به دنیا آمد. او در ضدیت با حکومت محمد رضا شاه پهلوی قرار داشت. از همین رو در سال 1343 به تركیه و سپس عراق تبعید شد. این تبعید بیش از 14 سال به طول انجامید. خمینی كه از خارج از كشور حوادث ایران را تعقیب مینمود و انقلاب را هدایت میكرد، بر اثر پایداری مردم، سرانجام در 12 ماه دلو سال 57 وارد ایران شده و پس از چند روز، در 22 ماه دلو همان سال به پیروزی رسید. سرانجام آیت الله خمینی در روز چهاردهم ماه جوزا سال 1368شمسی دیده از جهان فروبست.
• وقوع حادثه كشتار دانشجویان چینی در میدان “تیان آن من” پكن (1989 م)
در سال 1986میلادی دانشجویان ایالت شانگ‌های چین، طی راهپیمایى و تظاهرات آرام خود، خواهان آزادی مطبوعات و دگرگونیهای سیاسی شدند كه این تظاهرات، با عكسالعمل شدید نیروهای امنیتی روبرو شد و سركوب گردید. در پی این حادثه، هویائو بانگ، دبیر كل حزب كمونیست چین، به اتهام حمایت از تظاهركنندگان و ترویج عقاید غربی از كار بركنار شد. در مارچ 1989میلادی تبّتیها دست به تظاهرات زدند و علیه فشارهای فرهنگی و محدودیتهای مذهبی قیام نمودند و حقوق سیاسی بیشتری درخواست كردند. این تظاهرات نیز با واكنش مسلحانه پلیس روبرو شد و در طی آن عده زیادی دستگیر و اعدام شدند. در اپریل 1989میلادی همزمان با مرگ هویائوبانگ، هزاران تن از دانشجویان چینی در میدان “تیان آن مَن” كه به معنی صلح آسمانی است، گرد آمده و خواستار فضای باز سیاسی، توقف ارتشاء و فساد اداری، آزادیهای اجتماعی و سیاسی، دگرگونی در حزب كمونیست و كاهش قدرت این حزب، افزایش قدرت مجلس و انتخابی بودن نمایندگان آن شدند. علیرغم هشدار دولت، تظاهرات دانشجویان چندین روز ادامه یافت. به دنبال اجتماع چند روزه دانشجویان، صدها هزار كارگر و شهروند پكنی به پشتیبانی از دانشجویان و خواستههای آنان به پا خاستند و مسیر خیابانها و راهها و معابر را بستند تا از حمله پلیس به دانشجویان جلوگیری كنند. عین همین تظاهرات در دیگر شهرهای مهم چین نیز به وجود آمد تا اینكه در روز چهارم جون 1989میلادی حمله شدید و كوبنده نیروهای امنیتی علیه تظاهركنندگان آغاز گردید. در نهایت، با كشته شدن صدها تن و بر جای ماندن هزاران زخمی، تظاهرات سركوب شد و رهبر شورشیان و مهرههای اصلی تظاهرات دستگیر و محاكمه شدند. مقابله شدید دولت چین با دانشجویان و كشتار آنها، بهانه لازم را به دست دولتهای غربی داد تا با تبلیغات گسترده علیه پكن و متهم كردن این دولت به نقض حقوق بشر، چین را تحت فشار قرار دهند.
