مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 28 ماه ثور برابر با 18 مِی تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان بوده است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
رویداد ها:
خروج اولین سربازان شوروی سابق از افغانستان/1367
با عبور کاروان سربازان شوروی از پل دریای آمو سلسله خروج نیروهای آن کشور از افغانستان آغاز یافت. این نیزو ها در تاریخ ۶ جدی ۱۳۵۸ وارد افغانستان شدند و حضور شان قریب ده سال به طول انجامید. ورود نیرو های شوروی به افغانستان سبب تشکیل جبهات مقاومت از سوی مردم مجاهد افغانستان شد و به جهاد مسلحانه علیه متجاوزین بدل گردید. مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز طی صدور قطع نامه‌ای با ۱۰۴ رای موافق در مقابل ۱۸ رای، نسبت به تهاجم شوروی به افغانستان اعتراض نمود. همچنین وزرای خارجه ۳۴ کشور اسلامی با صدور بیانیه‌ای که در آن شوروی به عنوان مقصر و مهاجم در اشغال شناخته شده بود، خواستار “خروج سریع و بدون قید و شرط نیروهای اشغالگر”از کشور مسلمان افغانستان شدند.
اسارت امیر محمد اسماعیل به دست طالبان/1376
امیر اسماعیل خان در شهر فاریاب در شمال افغانستان، بر اساس یک سلسله معاملات پنهان سیاسی میان شبه نظامیان ازبک به رهبری جنرال عبدالملک با نیرو های طالبان که بخاطر پیوستن جنرال ملک به طالبان، در جریان بود، در چنین روزی به همراه جمعی از همر زمانش به دست طالبان اسیر شد. طالبان به مدت سه سال امیر محمد اسماعیل خان را در اسارت داشتند.
وی در سال 1379 خورشیدی از زندان سرپوزه قندهار از چنگ طالبان فرار کرد و به همراه یکی از سربازان طالبان که به او در فرار از زندان کمک کرده بود، وارد ایران شد.
امیر محمد اسماعیل بعد از فرار از زندان بار دیگر با پیوستن به ائتلاف شمال که ائتلافی از گروهای مخالف طالبان در کشور بود، با تشکیل جبهه دیگری، به مناطق مرکزی و شمال افغانستان رفت و تا زمان فروپاشی طالبان، به عملیات نظامی ادامه داد تا سرانجام با فروپاشی طالبان، در ماه عقرب ۱۳۸۰، دوباره وارد هرات شد.
1048 – زادروز حکیم عمر خيام نيشابوري
مورخان تاريخ عمومي (جهان) با تطبيق تقويمها، هجدم ماه مي سال 1048 ميلادي (28 ماه ثور) را روز تولد حكيم عُمَر خيام (غياث الدين ابوالفتح عمر ابن ابراهيم نيشابوري) رياضي دان، فيلسوف و اديب بزرگ فارسی دری زیان نوشته اند .
تقويم هجري خورشيدي كه مورد استفاده فارسی زبانان است، ششم مارچ 1079 ميلادي توسط حكيم عمر خيام تكميل شد كه به تقويم جلالي معروف گرديده است، زيرا كه در زمان حكومت جلال الدين ملكشاه تنظيم شده بود. اين تقويم دقيق تر از تقويم ميلادي است، زيرا كه عدم دقت آن هر 3770 سال يك روز است و تقويم ميلادي هر3330 سال.
تصوير خيام
عمر خيام كه به نوشته كتب تاريخ عمومي، چهارم دسامبر سال 1131 وفات يافت نه تنها يك رياضي دان و فضا شناس بزرگ بود بلكه در فلسفه، طب و شعر نيز شهرت جهاني دارد و رباعيات او در سال 1839 توسط «ادوارد فيتزجرالد» به انگليسي ترجمه شده و انگليسي زبانان از همين طريق با مضامين رباعيات خيام آشنا شده اند. اين رباعيات با حاشيه نويسي فيتز جرالد هنوز هر سال به زبان انگليسي تجديد چاپ مي شود. آثار ديگر خيام از جمله «نوروزنامه» و «رساله در وجود» معروفند.
وي در طول حيات خود چند سفر تحقيقاتي به هرات، سمرقند و بخارا كرده بود. خيام بر خلاف همدوره اش خواجه نظام الملك، به كار ديواني (دولتي) علاقه زياد نداشت، باوجود اين، دعوت شاه وقت را براي ساختن رصدخانه ري پذيرفته بود. برخي از روزشمارنگاران فرنگي ولادت خيّام را 18 مي سال 1044 ميلادي و وفات اورا در سال 1124 ذكر كرده اند كه ظاهرا ماخذ آنان تقويم هاي ميلادي قديم بوده است.
آرامگاه خيام در نيشابور
1389 – تخريب توس، زادگاه فردوسي بزرگ به دست پسر تيمور لنگ
تخريب شهر توس به دست ميران شاه پسر اميرتيمور (تيمور لَنگ) را 18 مي سال 1389 ميلادي گزارش كرده اند. ميران شاه توس ـ زادگاه و مدفن فردوسي بزرگ را چنان ويران ساخت كه از آن جز ويرانه اي برجاي باقي نماند، و چون مسير رودخانه هارا هم به سوي مشهد تغيير داده بود، توس ديگر به آن صورت آباد نشد. لكن، نام اين شهر باستاني همه جا در كنار اسم فردوسي، ميهندوست بزرگ كه 25 ماه ثور، روز بزرگداشت اوست، زنده مانده است.
تصوير مجسمه تازه فردوسي
فردوسي که يک دهقان زاده بود در سال 977 ميلادي به دنيا آمد و بسال 1010 درگذشت. فردوسي با مشاهده تلاش هاي سامانيان به زنده کردن زبان پارسي و فرهنگ آریایی بود که به انديشه تدوين شاهنامه (تاريخ) افتاد که تاريخ منظوم آریانا است. اهميت کار او در اين است که بدون چشمداشت اين کار بزرگ را به انجام رسانيد.
ميران شاه توس
1804 – سناي فرانسه ناپلئون را امپراتور فرانسه اعلام کرد.
1830 – آغاز عمليات استعماري ارتش فرانسه براي اشغال الجزاير
كشورهاي استعماري طي سدههاي گذشته سعي داشتند تا به هر طريقي با تصرف نواحي گوناگون جهان، حضور خود را بر اين نقاط تحميل كنند و به مستعمرات خود بيفزايند. در اين ميان، فرانسه از پيشگامان استعماردر قاره اروپا بود كه به دنبال بهانهاي بود تا به كشور الجزاير در شمال قاره افريقا يورش برد. در نهايت در 18 مه 1830م پادشاه مستبد فرانسه به بهانه آن كه فرمانرواي الجزاير، سه سال پيش از آن، براي وصول هفت ميليون فرانك طلب اين كشور از فرانسه، پاريس را تهديد كرده بود، دستور حمله به الجزاير را صادر كرد. اما بر خلاف تصور دولتمردان فرانسه، مردم الجزاير در مقابل حمله به كشورشان به شدت مقاومت كردند و حتي پس از اشغال اين كشور توسط سربازان فرانسوي، امير عبدالقادر الجزايري، سالها با آنها مبارزه كرد. با اين وصف، به دليل برتري تجهيزات فرانسويان، آنان پس از كشتار مردم و سركوب مقاومت آزاديخواهان الجزاير، بر اين كشور مسلط شدند. اگر چه استعمارگران فرانسوي پس از تسلط بر الجزاير، به غارت منابع اين كشور پرداختند، اما سرانجام مبارزات مردم منجر به استقلال الجزاير در سال 1962م گرديد.
1897 – داستان معروف «دراکولا» نوشته برام ستوکر نويسنده ايرلندي انتشار يافت.
1953 – شکستن ديوار صوت
هجدهم ماه مي 1953 بانو «ژاکلين کوچران» خلبان نيروي هوايي آمريکاي با يک جت جنگنده از نوع اف – 86 ديوار صوت را شکست و با سرعت ساعتي 652 مايل و سه دهم مايل (1050 کيلومتر) پرواز کرد که در آن زمان رکورد تازه اي بود.
ژاکلين کوچران
اين پرواز در آسمان کاليفرنيا انجام شد.
ژاکلين در آن زمان 43 ساله بود. وي که در 1910 به دنيا آمده بود در 70 سالگي در سال 1980 درگذشت.
1974 – هند نخستين بمب اتمي خود را آزمايش كرد و ششمين عضو باشگاه دارندگان اسلحه اتمي شد.
1980 – كوه هلن مقدس (Mount St. Helens) در ايالت واشنگتن آمريكا دست به آتشفشاني زد، 57 نفر را كشت و سه ميليارد دالر زيان وارد ساخت.
Mount St. Helens
1997 – فروپاشي رژيم ديكتاتوري “موبوتو سه سه سكو” در كنگو
ژنرال ژوزف موبوتو معروف به موبوتو سهسه سكو، رئيس ستاد ارتش كنگو بود، ولي در 25 نوامبر 1965م طي كودتايى، زمام امور را به دست گرفت. وي پس از آن، با اتخاذ روشي خودكامه، از اختيارات مجلس كنگو كاست و با حذف پست نخستوزيري، كليه اختيارات كشور را در دست خود گرفت. موبوتو ضمن تغيير نام كنگو به زئير، به تقليد از چين، نوعي انقلاب فرهنگي به راه انداخت و در جريان اين انقلاب كه آن را بازگشت به خويشتن ناميد، اقدامات مضحك و مبتذلي انجام داد. اين مسئله باعث شد تا جريان غربگرايى، بار ديگر به عنوان يك انديشه مترقي توسط او به كشور باز گردد. برقراري روابط با رژيم صهيونيستي، حمايت از شورشيان آنگولا، برگزاري انتخابات تحت فشارهاي بينالمللي، سركوبي اعتراضات مردمي و دانشجويى از اقداماتي بود كه در زمان حكومت سهسهسكو انجام شد.
موبوتو سهسه سكو
در اوايل دهه 1990م با پديدار شدن نشانههاي تغيير اوضاع در صحنه بينالمللي و وقوع تحول در كشورهاي ديكتاتوري، اعتراضات و تظاهرات داخلي بر ضد موبوتو در شهرهاي مختلف زئير شكل گرفت كه خواهان كنارهگيري او از قدرت و تشكيل يك كنفرانس ملي براي بررسي و تدوين قانون اساسي جديد بودند. از سوي ديگر، موبوتو كه با اعتراضات عمومي مواجه شده بود بحث حكومت دموكراتيك و تبديل حكومت به نظام چند حزبي را مطرح كرد و حتي يكي از رهبران مخالفان را به نخست وزيري منصوب نمود. اما اين اعمال نه تنها از اعتراضات نكاست بلكه تعداد زيادي از مردم در جريان اين درگيريها كشته و زخمي شدند. در سالهاي 1996 و 1997م مذاكرات جهت حل مناقشه بين لوران كابيلا رهبر مخالفان و موبوتو سهسه سكو انجام شد كه بدون نتيجه پايان يافت. ادامه زد و خورد بين شورشيان و نيروهاي دولتي سرانجام به شكست سهسه سكو و فرار او به مراكش در شانزدهم مه 1997م انجاميد. در نهايت، نيروهاي مخالف وارد پايتخت شدند و دو روز بعد در هجده مه 1997م، حكومت سي و دو ساله ديكتاتوري موبوتو سه سه سكو سقوط كرد. با فروپاشي دولت موبوتو، لوران كابيلا رهبر شورشيان به رياست جمهوري كنگو رسيد و دور تازهاي از حوادث اين كشور آغاز شد.
2009 – با شکست شورشی های ببرهای تامیل مقابل قوای دولتی سریلانکا ۲۶ سال جنگ داخلی این کشور به پایان رسید.
مناسبت ها:
روز جهاني گنجينه و ميراث فرهنگي (روز جهاني موزیم)
گسترش موزههاي دنيا و همكاري همه جانبه علمي، فرهنگي و صنعتي بين آنها در جهت دستيابي به اهداف فرهنگي، از طريق هماهنگ ساختن اقدامات بين المللي و تدوين برنامه هايي مؤثر است كه داراي خطوط اساسي همكاري مشترك و دوجانبه بين مردم و موزهها در سطح جهاني باشد. بر اساس همين اعتقاد در جلسه مجمع عمومي كميته بينالمللي موزیم ها در سال 1977م در مسكو، روز 18 می (برابر با 28 ماه ثور) به عنوان روز جهاني موزیم اعلام شد و از آن سال به بعد در اين روز در همه كشورهاي عضو، مراسمي به اجرا درميآيد. از اهداف مهم اين مجمع، گسترش موزیم ها در سراسر جهان، همكاري همهجانبه موزیم ها در جهت رسيدن به اهداف فرهنگي، جلوگيري از نابودي فرهنگ بومي هر كشور و ايجاد مانع در برابر فرهنگهاي بيگانه است. همچنين هدف از تشكيل مكاني به نام موزه، نگهداري آثار گذشتگان و انتقال آنها به نسلهاي آينده، ايجاد و تقويت تفاهم ميان ملل و اقوام، شناخت و نمايش سهم اقوام و ملل در فرهنگ و تمدن جهاني و پيشگيري از انهدام فرهنگ بومي و جلوگيري از هجوم فرهنگهاي نامأنوس ميباشد.
زادروزها
۱۰۴۸ – زادروز عمر خیام، ریاضی‌دان، فیلسوف و شاعر فارسی دری زبان
۱۸۶۸ – زادروز نیکلای دوم واپسین تزار روسیه، پادشاه لهستان و گرانددوک فنلاند
نیکلای دوم
۱۸۷۲ – زادروز برتراند راسل ریاضی‌دان، فیلسوف و نویسندهٔ انگلیسی
۱۸۸۳ – زادروز والتر گروپیوس معمار برجستهٔ آلمانی و بنیان‌گذار مدرسهٔ مشهور باوهاوس
برتراند راسل
۱۹۲۰ – زادروز ژان پل دوم رهبر کلیسای کاتولیک و حاکم واتیکان
۱۸۷۶ – زادروز هرمان مولر، صدراعظم آلمان.
هرمان مولر
۱۸۹۷ – زادروز فرانک کاپرا، کارگردان، تهیه‌کننده و نویسنده آمریکایی.
۱۹۱۲ – زادروز ریچارد بروکس، کارگردان، تهیه‌کننده و نویسنده آمریکایی.
مایکل کرتو
۱۹۵۷ – زادروز مایکل کرتو، موسیقیدان رومانیایی و ایجاد کننده پروژهٔ انیگما.
درگذشت‌ها
۱۷۹۹ – درگذشت پی‌یر بومارشه نمایش‌نامه‌نویس، مخترع، موسیقیدان، دیپلمات، سرمایه گذار و انقلابی قرن هجدهم میلادی فرانسوی-آمریکایی
۱۷۳۳ – درگذشت گئورگ بوم، نوازنده ارگ و آهنگساز آلمانی.
گئورگ بوم
۱۹۰۹ – درگذشت ایساک آلبنیس آهنگساز و نوازنده پیانو اهل اسپانیا
۱۹۱۱ – درگذشت گوستاو مالر رهبر ارکستر و آهنگساز برجسته دوره رمانتیک پسین
چارلز لاورن
۱۹۲۲ – درگذشت چارلز لاورن زیست‌شناس فرانسوی ، برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی سال ۱۹۰۷
۱۹۹۳ – درگذشت هاینریش آلبرتز، سیاستمدار آلمانی
پی‌یر-ژیل دوژن
۲۰۰۷ – درگذشت پی‌یر-ژیل دوژن فیزیک‌دان فرانسوی ، برنده جایزه فیزیک نوبل سال
