مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 23 ماه ثور برابر با 13 مِی تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
رویداد ها:
590 – قتل بزرگمهر؛ وزير معروف و باتدبير خسروانوشيروان
مورخان اروپايي ماه مي سال 590 ميلادي را به دلايل متعدد آغاز پايان كاردودمان ساسانيان نوشته اند كه يكي از اين دلايل؛ كنار گذاشتن، بازداشت و احيانا قتل مديران مجرّب و ايراندوست كشوري و لشكري بود. در اين ماه «بزرگمهر» وزير معروف و باتدبير خسروانوشيروان نيز به دستور خسروپرويز كشته شد و آریایی ها از داشتن يك مدير شايسته، مدبّر، انديشمند و ميهندوست عاري شدند.
يك سال پس از قتل بزرگمهر، خسروپرويز به توصيه دلسوزان آریایی كه اسپهبد بهرام چوبين را ببخشد و اين نابغه نظامي را از دست ندهد اعتناء نكرد و در سال 594 هم نقشه قتل سپهبد بستام (بيستام، امروزه: بَسطام) ساساني را كشيد كه فرار كرد و در غربت درگذشت. در عهد خسروپروير بسياري از جنرالهاي برجسته ساسانی در جنگهاي غير ضروري او كشته و يا قرباني سوء ظن وي شدند و جان باختند. مديران اداري شايسته هم از گزند او در امان نماندند، بنابراين ديگر شخصيتي باقي نمانده بود كه امپراتوري كهنسال ساسانی را با تدبير و نيرو حفظ كند و ظرف چند دهه از هم گسيخت.
بزرگمهر
1857 – بپاخيزي بزرگ هنديان علیه انگلیس ها
دهم ماه مي سال 1857 ، هندياني كه به عنوان نظامي محلي به استخدام انگلستان درآمده بودند پس از پي بردن به نيات اين دولت از استقرار در شبه قاره هند، دست به عصيان و نافرماني زدند، افسران انگليسي خود را كشتند و روز بعد (11 مي) دهلي را تصرف و به امپراتور تيموري هند مهر «بي عرضگي» زدند و او را در كاخش بازداشت كردند. اين هنديان از روز بعد در دهلي و هر نقطه اي را كه آزاد مي كردند، انگليسي ها نابود مي ساختند. آنان در اندك زماني بر سراسر مناطق مركزي، شمالي و شمال شرقي و شمال غربي هند استيلا يافتند و نزديك به يك سال با انگليسي ها كه پي در پي نيروي كمكي مي فرستادند جنگيدند. هنديان به اين قيام كه نخستين بپاخيزي آنان برضد انگليسيهاست افتخار و مباهات مي كنند.
انگليسي ها قبلا به نام تجارت و زير پوشش كمپاني هند شرقي انگلستان گام به هند نهاده بودند كه به تدريج، نخست به نام حفاظت از اموال كمپاني واحد نظامي ايجاد كردند و پس از اين كه قوت گرفتند به كنترل امور اداري و سياسي دست زدند و امپراتور را عروسك دست خود قراردادند و … كه هنديان متوجه نّيت آنان شدند و دست به قيام زدند. كارل ماركس در 30 گزارش مقاله مانند كه از لندن درباره بپاخيزي هنديان نوشته كه در روزنامه آمريكايي «نيويورك ديلي تريبيون» چاپ شده وضعيت اين بپاخيزي و علل آن را شرح داده است. بنابراين، دلايلي را كه مورخان انگليسي نوشته اند از جمله بكاربردن پيه خوك و گاو براي نگهداري (جلوگيري از زنگ زدگي) كارتريج فشنگها دقيق نيست.
مقر انگليسي ها پس از بپاخيزي هنديان به اين صورت درآمد ـ جمجمه ها تا چند سال بر خاك افتاده بود
ملت هند يازدهم مي 2007 به مناسبت يکصد و پنجاهمين سالگرد قيام هنديان برضد انگليسي ها که دهم مي از ميروت آغاز شده و در اندک زمان به لوکنو، کان پور و جهانسي گسترش يافته بود مراسم متعدد برپا داشتند و آن را نخستين قيام عمومي هنديان برضد استعمار انگلستان عنوان دادند که در اين قيام ملت هند، صرف نظر از مذهب و زبان شرکت کرده بودند.
انگليسيها هندياني را که از اطاعت آنان سرپيچي مي کردند، اين چنين به دهانه توپ مي بستند و قطعه قطعه مي کردند
اعدام هندي به دست هندي و به دستور انگليسي ها (معروف به «صاحب»)
2005 – کشتار اندیجان
سرکوب گسترده در میدان اصلی شهر اندیجان واقع در شرق ازبکستان اتفاق افتاد که موجب کشته شدن صدها تن از معترضان شد. دولت کشته شدن نزدیک به ۱۹۰ نفر را تأیید کرده است، اما آمار غیر رسمی از نهادهای حقوق بشری کشته شدن بیش تر از۵۰۰ نفر را تخمین می‌زنند.
2014 – در اثر انفجار در معدن ذغال سنگ سوماً در جنوب غرب ترکیه ۳۰۱ تن کشته شدند.
زادروزها
۱۶۵۵ – زادروز اینوسنت سیزدهم از پاپهای کلیسای کاتولیک رم
۱۷۱۷ – زادروز ماریا ترزا، اتریش فرمانروای اتریش، ملکهٔ مجارستان، کرواسی و بوهم
ماریا ترزا
۱۷۹۲ – زادروز پیوس نهم از پاپهای کلیسای کاتولیک رم
۱۸۵۷ – زادروز رونالد راس زیست‌شناس انگلیسی ،برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و طبی در سال ۱۹۰۲
رونالد راس
۱۹۰۷ – زادروز دافنه دوموریه رمان‌نویس و نمایشنامه‌نویس انگلیسی
۱۹۵۰ – زادروز استیوی واندر آهنگساز و خواننده آمریکایی و یکی از خلاق‌ترین چهره‌های موسیقی عامه‌پسند
استیوی واندر
۱۹۸۶ – زادروز رابرت پتینسون بازیگر، مدل، نوازنده و تهیه کننده انگلیسی
۱۳۶۴ – محسن یگانه خواننده سبک پاپ ایرانی
رابرت پتینسون
درگذشت‌ها
۱۸۳۲ – درگذشت ژرژ کوویه زیست‌شناس فرانسوی و بنیانگذار دیرینشناسی
۱۸۷۸ – درگذشت ژوزف هانری دانشمند و فیزیکدان سرشناس آمریکایی
ژرژ کوویه
۱۹۳۰ – درگذشت فریتیوف نانسن سیاح، دیپلمات سیاسی و دانشمند نروژی و برنده جایزه صلح نوبل سال ۱۹۲۲
۱۹۳۸ – درگذشت شارل ادوارد گیوم فیزیکدان سویسی ،برنده جایزه فیزیک نوبل سال ۱۹۲۰
فریتیوف نانسن
۱۹۶۱ – درگذشت گری کوپر بازیگر سرشناس آمریکایی صاحب دو جایزه اسکار در بخش رقابتی و یک جایزه اسکار افتخاری
گری کوپر
