مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
1533 – قتل امپراتور اينكاها و از بین رفتن این امپراتوری کهن
29 آگوست 1533 ميلادي «فرانسيسكو پيزارو» كه از سوي دولت اسپانيا ماموريت تصرف اراضي امريكاي جنوبي و انتقال طلاي آنجا را به اسپانيا داشت پس از دستگيري كردن آتاهوالپا Atahualpa امپراتور اينكاها و گرفتن خزانه طلاي او كه اسپانيا را ثروتمند كرد وي را برخلاف وعده اي كه داده بود به قتل رساند.
آتاهوالپا
پيزارو با 150 سرباز از جمله 62 سوار و دو توپ عازم شهر كوسكو Cusco پايتخت امپراتوري اينكا (واقع در کشور پرو Peru) شده بود. حال آن كه اين امپراتوري دهها هزار سرباز داشت، ولي فاقد دو چيز بود، يكي دروغ گفتن و ديگري اسلحه آتشين. پيزارو پس از رسيدن به كوسكو؛ بر فراز تپه اي مستقر شد و دو توپ خود را زير شاخه هاي بريده شده درخت پنهان كرد و از امپراتور خواست كه با هم مذاكره كنند و پيام داد كه اين مذاكره درباره تشويق قوم اينكا به مسيحي شدن است و قصد تصرف جايي را ندارد، زيرا نيروهاي او كم و خسته راه هستند. امپراتور فريب خورد و با هفت هزار تن از سربازان خود و سران كشورش به ديدار پيزارو رفت. هنگامي كه اين عده به تيررس توپها رسيدند زير آتش قرار گرفتند. بيشتر اين عده كشته شدند و امپراتور اسير شد. پيزارو قول داد كه اگر مخزن طلايش را به او نشان دهد آزاد خواهد شد كه فريب خورد و چنين كرد. پيزارو پس از تصاحب طلاها دستور داد كه امپراتور را گردن زدند و مردم اينكا كه از آتش توپ و تفنگ و ديدن سوار نظام و سرباز زره پوشيده ترسيده بودند تسليم شدند و سرزمين و استقلال و آزادي خود را از دست دادند. باستان شناسان كه سرگرم بيرون آوردن اشياء، ساختمانها و مردگان اينكاها از دل خاك هستند از پيشرفت تمدن آنان متعجب شده اند. اين قوم مردگان خود را پس از موميايي كردن دفن مي كرد.
1831 – القای الکترومغناطیسی توسط مایکل فارادی شیمیدان انگلیسی، کشف شد.
مایکل فارادی
1842 – جنگ انگلستان و چين معروف به جنگ تَریاک
29 آگوست 1842 جنگ چين و انگلستان معروف به «جنگ اول ترياک» با امضاي قرارداد نانژينگ پايان يافت. اين جنگ به پيروزي انگلستان و از دست رفتن هنگ كنگ چين و بازشدن درهاي چين به روي بازرگانان انگليسي انجاميد. طبق اين قرارداد، دولت چين پذيرفت كه بنادر چين ـ از كانتون تا شانگهاي ـ به روي كشتي هاي قدرت هاي بزرگ باز باشد و تعرفه هاي گمركي تجار انگليسي ثابت بماند، انگليسي ها از حق محاكمه كنسولي برخوردار باشند و دولت چين بابت غرامت جنگ 21 ميليون اونس نقره به دولت انگلستان بدهد. اين قرارداد در عرشه ناو انگليسي «كورن واليس» در آبهاي نانژينگ امضا شد. انگلستان سالها بود كه ترياك محصول هند را به چين صادر مي كرد و چينيان با مصرف اين ترياك ارزان معتاد شده بودند. سالها بعد، دسته اي از چينيان ميهندوست با تشويق دولت چين به كشتي هاي باري انگلستان حمله بردند و صندوقهاي ترياك را به دريا ريختند كه اين امر بهانه جنگي شد كه مورخان بر آن نام جنگ اول ترياك نهاده اند. به اين مناسبت نگاه كوتاهي به تاريخچه ترياك بيافكنيم:
بوته ترياك به دليل سازش با هر آب و زميني از قديم الايام در اطراف درياي مديترانه به صورت خود رو به دست مي آمد و به علت داشتن گلهاي زيبا، به تدريج به دست انسان كشت شد. نخست مصريان قديم، سپس ساكنان آسياي صغير (تركيه) و آنگاه يونانيان و بعد از آنها روميان با اين ماده (بوته ترياك و شيره آن) آشنا شدند. بقراط كه آن را Opium مي ناميد براي درمان بيماريها آن را تجويز مي كرد. در كتابخانه ي “آجر نبشته” آشور بانيپال (2700 سال پيش) از آن به عنوان داروي مسكن نام برده شده است. اسكندر مقدوني آن را با خود از يونان به ايران آورد تا در صورت بيمار شدن سربازانش به آنها بخوراند و سپس آن را در شرق افغانستان (آن زمان آريانا يعني سرزمين آرين ها خوانده مي شد) كشت كرد. عربها كه در گسترش آن در آسياي جنوبي سهيم هستند، آن را داروي رفع سردرد مي پنداشتند. رازي نخستين شيميداني بود كه هزار سال پيش خواص شيميائي ترياك را شناخت و آن را افيون Afiyun (واژه شكسته شده Opium) خواند. سپس ابن سينا در آزمايشگاه خود در اصفهان روي اين ماده تجربه فراوان كرد و به اعتياد آور بودن آن پي برد و توصيه كرد كه فقط براي رفع تسكين درد، درمان اسهال و اسهال خوني و چشم درد به طور موقت و مقطوع از آن استفاده شود. احتمالا از همين زمان اين ماده ترياك Teriac (داروي مسكن) خوانده شده است. در آن زمان براي رفع تسكين درد شيره آن را به مقدار كم با عسل مي خوردند. مصرف ترياك به ميزان محدود بود زيرا خوردن زياد آن باعث مرگ مي شد. مغولها و تيموريان (تاتارها) اولين قومي بودند كه از ترياك به عنوان ماده مخدر استفاده كردند. آنها اين ماده را به سربازان خود مي خوراندند تا در ميدان جنگ از كشتن و كشته شدن نهراسند و فرار نكنند. استفاده از ترياك به عنوان ماده مخدر از قرن شانزدهم به تدريج معمول شد. انگليسي ها پس از تصرف هند و دست يافتن به مزارع خشخاش اين كشور به تجارت ترياك به كشورهاي ديگر مخصوصا چين دست زدند كه به دو جنگ معروف به ترياك در قرن 19 انجاميد. احتمالا تشويق ايرانيان به كشيدن ترياك مربوط به همين دوره است. در قرن 20، علي رغم ممنوعيت اين ماده از سوي جامعه ملل (سابق) و سازمان ملل كشت ترياك در چند نقطه از جمله افغانستان و مثلث طلايي، و مصرف آن و مشتقاتش از جمله هروئين ادامه دارد.
تصويري كه در نيمه قرن 19 از جنك ترياك انگلستان و چين ترسيم كرده اند
1949 – آزمايشِ پنهانی اولين بمب هسته اي اتحاد جماهير شوروی
چهار سال پس از بمباران هستهاي هيروشيما و ناكازاكي توسط امريكا، با آزمايش نخستين بمب هستهاي شوروي در 29 اوت 1949م، سلاح هستهاي از انحصار امريكا خارج شد و ميان امريكا و شوروي توازني به وجود آمد كه توازن وحشت نام گرفت. در اين وضعيت، هر طرف به دليل هراس از حمله اتميِ طرف ديگر، از به كارگيري سلاح هستهاي خودداري ميكرد. از آن پس امريكا و شوروي به جنگ تبليغاتي عليه يكديگر روي آوردند كه ميانِ دو بلوك شرق و غرب ادامه داشت. اگر چه با اضمحلال اتحاد جماهير شوروي، تهديد سلاح هستهاي كاهش يافت اما هنوز اين تهديد به ويژه از جانب دولتهايي همچون امريكا و رژيم صهيونيستي، عليه كشورهاي مستقل و مخالف با سياستهاي توسعه طلبانه آنها، ادامه دارد.
2005 – توفان کاترینا و ايجاد ويراني سنگين در آمریکا
29 آگوست 2005 توفان دریایی کاترینا که 23 آگوست در دریای کاراییب به وجود آمده و آبهای گرم خلیج مکزیک بر شدّت آن افزوده بود به شهر بندری نیو ارلینز (نیو ارلئان = نول ارلئان) رسید و تا هشتاد درصد آن را به زیر آب فرو بُرد. با وجود تخلیه شهر و مناطق شمالي خليج مکزيک پیش از رسیدن توفان، در اين مناطق جمعا 1836 تن کشته و 110میلیارد دلار زیان وارد آمد.
نيو ارلئان که در 1718 به دست فرانسویان و با معماری فرانسه ساخته شده است در آگوست 2005 یک میلیون و پانصد هزار تَن جمعیت داشت که این جمعیت به کمتر از یک سوم رسید و در سال 2011 کمی بیش از چهارصد هزار تَن بود. دولت فرانسه در سال 1803 نیو ارلئان و همه متصرفات خود در ایالات متحده امروز را به دولت واشینگتن فروخت ولی فرهنگ فرانسوی و نام های فرانسوی شهرها تا حدی در آنجا باقی مانده است.
نیوارلئان زادگاه موسیقی «جاز = جَز» است. ویران شدن بخشي از نیوارلئان در عین حال موارد متعدد از قصور و ضعف های اداری را آشگار ساخت ازجمله در ساخت دیواره ها و موج شکن های رود «می سی سی پی» که از آن شهر می گذرد.
در همين روز در سال 2012 یک توفان دريايي دیگر به نام آيزک که به همان صورت در کارائيب ايجاد و در خليج مکزيک شدت يافته است به سواحل جنوبي ايالات متحده ازجمله شهر بندري نيوارلئان رسيده بود که زیان وارده از آن چشمگیر نبود.
زادروزها
۱۶۳۲ – زادروز جان لاک فیلسوف انگلیسی
۱۷۸۰ – زادروز ژان اگوست دومینیک انگر نقاش نئوکلاسیسیم
جان لاک
۱۸۶۲ – زادروز موریس مترلینک نویسنده، شاعر و فیلسوف بلژیکی، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۱۱
۱۹۱۵ – زادروز اینگرید برگمن هنرپیشهٔ سوئدی، برندهٔ سه جایزه اسکار
موریس مترلینک
۱۹۳۶ – زادروز جان مک‌کین سیاست‌مدار آمریکایی، سناتور کنونی ایالت آریزونا
۱۹۵۸ – زادروز مایکل جکسون موسیقی‌دان و هنرمند مشهور آمریکایی
مایکل جکسون
۱۹۹۳ – زادروز لیام پین خوانندهٔ عضو گروه وان دایرکشن
درگذشت‌ها
۱۵۳۳ – درگذشت آتاهوالپا سیزدهمین و آخرین امپراتور اینکا در آمریکای جنوبی
۱۷۹۹ – درگذشت پیوس ششم از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم
اینگرید برگمن
۱۹۸۲ – درگذشت اینگرید برگمن هنرپیشهٔ سوئدی، برندهٔ سه جایزه اسکار
۱۹۸۷ – درگذشت لی ماروین بازیگر آمریکایی، برندهٔ جایزه اسکار
لی ماروین
*****
