مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
گزارش از مرتضی محمدی
خانقاه شیخ عمو، بنای خشتی‌ای که قدامت تاریخی و تهداب‌گذاری آن به قرن سوم قمری بر می‌گردد. این خانقاه مکانی برای عبادت و ریاضت صوفیان است، که در قریه کازرگاه هرات در سده سوم قمری ساخته شده بود. بیش از یک هزار و صد سال است که سرد و گرم روزگار بر این بنای کوچک اما باارزش گذشته است، اما تاکنون صوفیان در این مکان به عبادت خداوند پرداخته و برای صیقل دادن روح و جان شان از پلیدی‌ها، چهل شبانه‌روز را در چله‌خانه‌های آن ریاضت می‌کشند. این خانقاه ۱۲ حجره و یک مسجد کوچک دارد که روزگاری شیخ‌عمو و خواجه عبدالله انصاری و دیگر بزرگان و خداجویان در آن به عبادت و ریاضت پرداخته و اکنون نیز صوفیان و باشندگان محل برای عبادت به این مکان می‌روند. هرات خانقاه‌های زیادی دارد که اکثرشان در ولسوالی‌ها قرار دارند، اما آمار دقیق از تعداد این خانقاه‌ها برای اداره اطلاعات و فرهنگ هرات وجود ندارد اما به گفته مسئولان فرهنگی این ولایت بیش از ده خانقاه در سطح شهر وجود دارد، که خانقاه شیخ عمو و برخی دیگر خانقاه‌ها از شناخته‌ترین آن است. این بنای خشتی تاریخی و کهن اما در گذر زمان از سوی صوفیان ترمیماتی شده است، اما هیچ‌گونه اقدام اساسی برای مرمت آن صورت نگرفته است. همایون احمدی عضو مسلکی مدیریت آبدات تاریخی هرات می‌گوید در سال گذشته اما ترمیمات ابتدایی از سوی ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات انجام شد، اما در سال جاری این بنای خشتی کهن با حمایت مالی دفتر تیکا و نظارت ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات به صورت اساسی مرمت و بازسازی می‌شود. به گفته وی قرار است کار مرمت و بازسازی خانقاه شیخ عمو تا شش ماه آینده به پایان برسد. این عضو مسلکی اداره اطلاعات و فرهنگ هرات می‌گوید متاسفانه در طی سال‌های گذشته این اداره با کم‌بود بودجه حفظ و مراقبتی مواجه بود که اکثر بناها به حال خود باقی بود، وی اما ابراز خرسندی دارد که در سال‌های اخیر با تخصیص بودجه از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ اقداماتی برای حفظ و مراقبت برخی بناها صورت گرفته است. آقای احمدی همچنین اظهار داشت که در سال جاری نیز وعده‌هایی از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور به این اداره داده شده است که برای سال آینده نیز بودجه‌ای برای حفظ و مراقبت آبده‌های تاریخی این ولایت اختصاص خواهد یافت. آقای احمدی در کنار این اما با ابراز نگرانی از عدم نظارت دولت بر بازسازی‌های سمنتی و غیرمعیاری در طی سالیان گذشته می‌گوید که در اطراف این بنا خانه‌ها و دیواره‌های بلند بتونی به صورت غیراصولی اعمار شده که اصالت و نمای تاریخی آن را از آن گرفته است. وی اما تاکید دارد که تلاش می‌شود تا عمرانات اطراف خانقاه به صورت سنتی انجام شده تا اصالت و ارزش تاریخی آن حفظ گردد. شیخ عمو استاد خواجه عبدالله انصاری، از بزرگان تصوف سده سوم هجری هرات بود که پیر هرات و شاگردان دیگر از علم و دانش وی استفاده‌های زیادی بردند، محل دفن این شیخ بزرگ در دره نور قریه کازرگاه هرات است که مقبره آن در همان محل وجود دارد.
