قيام خوتين حوت هرات

محقق: جنرال ظاهر عظیمی

در  آستانه ي چهل و يكمين سالگشت قيام خونين هرات و ولايت هاي همجوار آن مي باشيم .

به اين بهانه  مي خواهم نگاه كوتا و تحقيقي به آن داشته باشم ، در اين مقال كوشش شده به منابع مجاهدين و طرفداران شان  مراجعه نشود  ، تا بتوان يك نگاه بي طرفانه به قيام ، ابعاد گونه گون و تاثير گزاري آن به تحولات ورخداد هاي  بعدي به ويژه تجاوز ارتش سرخ به كشور ما ( ١٣٥٨ ) داشته باشيم .

بعد  از كودتاي هفت ثور ١٣٥٧ قيامهاي مردمي عليه  زمامداران  حزب دموكراتيك خلق در گوشه ، گوشه ي كشور آغاز شد  .

اقاي فرهنگ مورخ نام آشناي كشور مي نويسند :

<< اولين قيام عليه دولت وقت در فلوكي فلور دره پيچ بتاريخ ٣٠ جولاي ١٩٧٨  صورت گرفت . ( ١ )

هر چند بعضي منابع ١١ ميزان ١٣٥٧ را نيز گفته اند . ( ٢ )

قيامهاي مردمي در دره پيچ ، زمينداور قندهار ، كامديش ،  چنداول ، دره صوف ، كنر و ديگر نقاط كشور به مثابه  انسانهاي كه به باور شان  زير ستم قرار گرفته اند ، عليه توهين  ، تحفير و بخاطر حفظ ارزشهاي  ديني ، كرامت  انساني وهمچنين  نگهباني از بيرق كشور به عنوان سمبل هويت و وحدت ملي صورت گرفت  ، هر كدام آن جايگاه ، تاثير گزاري و اهميت آن فابل بحث  وتحمل  مي باشد

اما قيام  حوت هرات  نسبت  گستردگي آن در سطح ولايت هاي همجوار شامل : هرات  ، بادغيس ، غور ، وبخش هاي  از ولايت هاي فراه  ، نيمروز  ، فارياب وهلمند  . سقوط بعضي مراكز نظامي در ولايات ها به ويژه سقوط كامل فرقه ( ١٧ ) هرات

وگونه هاي  اثر گذار   ، نظامي  ، سياسي  ، تبليغاتي و به ويژه  وسعت  تلفات  بسيار سنگين مردم  بي دفاع ، دولت وقت ومتحد آن ( اتحاد شوروي سابق ) را در بد ترين  وضعيت  قرار  داد

بم بارد هاي  مردم بي دفاع وقيام كنده گان توسط طيارات  روسي كه از بيرون از مرز هاي كشور مي آمدند انعكاس بسيار گسترده ي در افكار عمومي جهان سازمانهاي بشري و ملل متحد از خود بجاي گذاشت .

مارشال گرومف مي نويسد :

 <<  در ٢٣ مارچ قلعه نو  در ٢٥ مارچ بالا مرغاب  ودر ٣٠ مارچ بعضي ولسوالي هاي فارياب به فيام  كننده گان پيوستند >>  ( ٣ )

همين منبع مي نويسد :

« مارشال ديمتري اوستينوف وزير دفاع وقت اتحاد شوري سابق به  فرقه  كوماندوي ارتش سرخ احضارات درجه يك داد بود . >>

جورج ارني در كتابش ( افغانستان گذرگاه كشور گشايان ) مي گويد <<  منظره بسيار شوم قيام هرت از نظر شوروي ها همان اشنراك ارتش محلي در ان جنگ بود »  ( ٤ )

مكامله  تلفوني نور محمد تركي با كاسگين  صدر اعظم شوروي  وقت ، نسبت طولاني بودن وطرح مسايل مهم  وتاثير گزار ، در رابطه به قيام  هرات  كه در اين گفتگو صورت گرفته وطي بحث چندين مرتبه تقاضاي  كسيل نيروي انساني  به افغانستان مي شود اين گفتگو به خاطر اهميتش در بيشتر منابع تحقيقي  در رابطه  به افغنستان امده است . نور محمد تركي خطاب به گاسگين مي گويد << ما خواهش ميكنيم به ما كمك هاي عملي ونيروي انساني وتجهيزاتي نماييد >>

ك س << بايد در اين باره  رايزني كنيم >>

ن ت << تا شما مشورت كنيد هرات سقوط خواهد كرد >>

ك س  : << ديدگاه شما در باره نبليغات چيست ؟ >>

ن ت : << بايد كمك هاي تبليغاتي وعملي باهم باشد من پيشنهاد ميكنم شما روي تانك ها علايم افغانستان بزنيد هيچ كس چيزي نخواهد دانست نيروها بايد از جانب تورغندي وكابل به هرات سوق شوند >>

اين مصاحبه  طولاني است كه بار ها به تغيير  جملات تقاضاي  وود ارتش سرخ  را به  افغانستان  عنوان شده است  ( ٥

  از پاسخ هاي صدر اعظم شوروي اين  سوال مطرح مي شود  كه چرا  ؟ مسكو در ان زمان  به خاطر اعزام نيرو به افغانستان پاسخ  مثبت  به كابل نداد

روسها در ان زمان دو نكراني عمده داشتند يا  بكويه  ديگر در بين  دو انتخاب  بسيار سرنوشت  ساز  گير مانده بودند

١ _ پيمان سالت دو  و توافق نامه ديتانت  ( سالت  ٢ پيمان محدود ساختن سلاحهاي هسته ي بين ايالت متحده امريكا وشوري وقت ) براي  مسكو  مهم تر از ان بود كه با اعزام نيرو به افغانستان  اين پيمان را به خطر بياندازد وهمچنين  ديتانت  يا توافق نامه يلسنكي  كه درعرصه  تنش زداي وتوسعه روابط شرق  و غرب وجود داشت  ، در واقع مسكو نمي خواست كه  بهاني بدست  غرب به ويژه ايلات متحده امريكا بدهد .

 اما  موقعكه شوروي تصميم كرفت نيرو به افغا نيتان بفرستد در واقع قبل  از تجاوز  به افغانستان هلميت اشميت  صدر اعظم  المان غربي  در ماه دسامبر ١٩٧٩اعلان كرد كه حسب فيصله ناتو ( ٤٦٤ ) پروند موشك  كروز و ( ١٠٨ ) موشك  پر شنگ دو  به خاك المان مستقر مي شود كه عملا  سالت دو به عنوان مانع  ورود ارتش سرخ برداشته شد

در اين راستا كناب ديپلماسي امريكاه در قرن بيست به قلم شوليزينگر مورخ   شناخته شده امريكا  مفصل  وتوام با مدارك  توزيع داده شده است.

٢ _ امنيت مرز هاي جنوب  از اهميت بسيار وبسيار مهمي براي مسكو بر خور دار بود ، چونكه در جنوب تنها حلقه مطمعن  افغانستان بود .

در جنوب   تركيه  عصو پيمان  ناتو  ايران با شعار  نه غربي ونه شرقي  ومتهم  به حمايت   قبام كنندگان هرات وعزام نيرو به افغانستان ، چين  از مخالفين جدي  مسكو لذا افغانستان در جنوب بسيار مهم  تلقي مي شد

پرو فيسر قاري اف نويسنده  دها كتاب در عرصه امنيت در صفحه  ٢٢ كتابش بنام افغانستان پس از باز گشت سپاهيان شوروي مي نويسد :

« نخست اينكه براي اتحاد شوروي تامين امنيت جنوب كشور اهمت بزركي داشت با توجه به نگهداري  گروهاي بزرك ارتشي در محور هاي باختر وخاور براي كشور ما سودمند نبود

مساعي همانندي  را در محور جنوب داشته باشيم  امريكا تلاش داشت مارا به محاصره بكشاند افغانستان در  محراق توجه امريكا بود. »

از بحث خارج نشويم

مارشال گرومف كه هنگام  تجاوز ارتش سرخ به  صفت ريس اركان  فرقه پنج  به رتبه دگروال تحت امر  جنرال اشتالين  از مرز تور غندي واود مملكت ما شد ودر ٢٦ دلو به عنوان مارشال وفرمانده  عمومي  ارتش سرخ  از كشور  خارج  شد و در كل  مدت  شش سال در افغانستان  خدمت كرد از مجموع كناب ( ٢٣٠ ) صفحه ي اش كه از جمله  منابع موثق گفته مي شود  تقريبا پنجاه  صفحه ان را به برسي قيام هرات ، تا ثير  آن بر رخداد هاي بعدي  وتصاميم مسكو اختصاص داده است

همين منبع مي نويسد ، لئونيد بژنف صدر هيات شوري گفت:

« فيصله ميكنيم كه رفيق تركي فردا  بيست مارچ  (١٩٧٩ ) به مسكو بيايد و رفقا  كاسگين  ، گرو ميكو ( وزير خارجه ) و  اوستينوف گفتگو ها را به پيش ببرند .»

در همين  راستا  راوديم زگلادين معاون اداره بين الملل كنيته مركزي  حزب كمونست  مي گويد :

«  قيام هرات بكي از سه از شهر مهم افغانستان در مارچ  ١٩٧٩ نقطه عطف جريان مخالفت هاي مردمي مي باشد كه سر انجام به اشغال روسها منحر شد ، در اين قيام  بيش از چهل مشاور روسي وصد ها دولتي كشته شدند اين قيام از حمايت  مردمي به ويژه شيعيان بر خوردار بود »( ٦ )

ايد ياد آور شوم كه دراين قيام  بحث مذهبي اصلن  وجود نداشت دولت  تلاش  داشت  كه حمايت خارجي را در اين  قيام به خاطر مساعد ساختن ديد گاه روسها به مداخله  مستقيم و  همچنين ايجاد تنش هاي مذهبي در كشور ايجاد كند

چنانچه نور محمد تركي در گفتگويش با كاسگين  ادعاي حضور چهار هزار تن ايراني را نيز مي كند

من در آن زمان  به قطعه ٢٤٢ پراشوت بودم  اين اولين  قطعه بود كه تحت قوماندني جكرن سيد خان  وارد هرات شد ، هنكام سوق قطعه موضوع حضور ايراني ها در هرات به  خاطر تحريك افكار منسوبين  با آب وتاب مطرح  شد ولي در جريان جنك  نه يك ايراني دستكير ونه يك  كشته  در بين  هزارن نفر تلفات  بجاي مانده  ،،ديده شد.

جنرال نبي عظيمي  معاون وقت وزارت دفاع افغانستان  مي نويسد :

<< شورشها در گوشه وكنار كشور به وقوع  پيوست كه مهم ترين انها از لحاظ كميت وكيفيت با ابعاد وسعت خويش  كه داراي اهميت سياسي ونظامي بود ، قيام حوت مردم هرات است  >> وي اصافه مي كند << در اين قيام علت عمده مخالفت مردم و اهالي با پرو گرامهاي  اصلاحات ارضي ، بر نامه سواد آموزي وخود سري ها وعياشي هاي والي هرات بود >> ( ٧ )

اشاره كوناه  در اين مورد داشته  باشم ، براي نسل امروز ما  بسيار  عجيب  وقابل  توجه خواهد بود . طبق فرمان  شوراي انقلاب تمام  زمين ها بابد تو زيع  مي شد ، اما  مالك زمين بايد جبراً هنگام توزيع مي  آمد وشعار مي داد : مر گ بر فئودالزم ،

زنده باد پرولتاريا  ، مرگ بر اخوان الشياطين  و هورا هورا هورا

يا بچه جوان  شهري  كمي هم شيگ به  روستا ها ميرفت  درب منزل  يك  دهاتي با افكار سنتي  ، پرسان  مي كرد  فاميل تان  چند نفر است ؟ چند تن مرد و چند نفر زن مي باشند ، بعد از گرفتن معلومات امر كرده ميگفت انهاي كه سواد ندارند  به اين ادرس مراجع كنند ( براي زنان ادرس جداگانه ) امدن  زنان  و دختران  حتمي است ، در ان  زمان  اين روش با توجه  به همان  تفكر  يعني  آتش زدن  به گاز  .

بيشتر ا چهل سال  از آن زمان مي گذرد هنوز من نفهميدم  كه چنين  بر خودي  وچنين  شعار هاي براي تحكيم  حاكميت چه ؟ منافعه  داشته است !!؟؟

بفول جنرال نبي عظيمي  غير از تنفر  انزجار  وقيام مي تانست چه پي امدي  داشته  باشد

اقاي حسن  شرق صدر اعظم  داكتر نجيب الله قيام هرات را  چنين به تاريخ مي  سپارد:

<< شديد ترين و پر آوازه  ترين جنگ هاي سال ١٣٥٧ جنگ مشهور و فيام  مسلحانه ٢٤ حوت  ١٣٥٧مردم  سلحشور ، شجاع ، ودلير هرات بشمار مي ايد كه بيش از ٢٥ هزار اهالي آنجا كشته  شدند ، با تخريب وسيع  و  دامنه داري توسط بم باران بي امان مبادرت  و هجوم رفقاي مسلح حزبي با تانك و توپ هاي سنگين قسمتي از  شهر و  اطراف هرات را  به ويرانه وماتم  خانه  مبدل كردند >> ( ٨ )

در رابطه  با  قيام  خونين حوت هرات  دهها  كتاب  و صد ها مقاله  ، مطلب ، خاطرات و مصاحبه وجود دارد كه اغلبا تو سط  طرفداران  جهاد نوشته شده است و خود  نيز  در اين رابطه  جزوه نوشته ام ، اما  به خاطر  يك  تحليل  وتحقيق بي طرفانه كاملا  به  منابع  دولت  وقت  ، روس ها  واشخاص بيطرف  اتكا كرده ام ،

ورنه  از بيرحمي  كشتار  ويراني  انقدر اسناد و جود  دارد كه مثنوي  هفتاد …. از جمله  گور هاي دست جمعي  پوليگون انداخت شمال  فرقه هرات كه اثار بجاي مانده  نشان ميدهد  هزاران زن ، مرد ، پير و اطفال در اين جا به گونه ي دست جمعي بشهادت رسبده اند

روح  شهدا شاد ياد شان گرامي

ختم

١  – افغانستان  در پنج قرن اخير ص 117

٢  – اردو و سياست  ………………ص  183

٣  – ارتش سرخ در افغانستان   ….ص  51