مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز چهاردهم ماه قوس
رویداد ها:
امضای قرارداد همه جانبه میان نورمحمد تره کی و برژنف/1357
وفات محمد ابراهیم بیک معروف به گاو سوار/۱۳۶۱
محمد ابراهیم خان در چنین روزی سال ۱۳۶۱خورشیدی، در شهر پلخمری درگذشت.
محمد ابراهیم یا ابراهیم بیگ شهرستانی معروف به ابراهیم گاوسوار در ۲۶ ثور ۱۲۹۴ خورشیدی، در دایکندی، افغانستان متولد شد.
محمد ابراهیم رهبر قیام مسلحانه برضد حکومت محمد ظاهرشاه بود در اعتراض به مالیات‌های سنگین که بر هزاره‌ها تحمیل شده‌بود. هنگامی‌که فرمان صدر اعظم محمد هاشم خان برای گرفتن سالانه مالیات روغن به‌طور سرانه از تمام حیوانات و مواشی شیرده مناطق هزاره‌ها صادر شد این اقدام دولت زندگی را برای مردم این منطقه دشوار و غیرقابل تحمل می‌ساخت چون مردم قدرت تحویل مالیات را نداشتند و قسمت زیادی از مردم هزاره مجبور می‌شدند تا در داخل یا به کشورهای همسایه مهاجر و متواری گردند. برای پایان دادن به این وضعیت طاقت‌فرسا محمد ابراهیم خان گاوسوار با پشتیبانی و اشتراک وسیع مردمی قیام علیه حکومت ظاهرشاه کرد و حکومت را مجبور به عقب‌نشینی کرد.
انتخاب حامد کرزی به عنوان رئیس اداره حکومت موقت افغانستان/1380
اجلاس بن برای افغانستان در پنجم دسامبر ۲۰۰۱ اعلام کرد که آقای حامد کرزی حکومت موقت افغانستان را در دست خواهد گرفت او در این هنگام در ارزگان بود.
حامد کرزی در بیست و دوم دسامبر ۲۰۰۱ مراسم سوگند را در حضور چهره‌های جهادی و سیاست مداران افغان در کابل به جا آورد. برهان‌الدین ربانی رئیس جمهوری سابق که پس از طالبان قدرت را در اختیار داشت به آقای کرزی سپرد و این نخستین انتقال قدرت صلح آمیز در تاریخ افغانستان ثبت شد.
او یک سال بعد در لویه جرگه اضطراری که به ایجاد حکومت موقت منتج شد شرکت کرد و رای داد. در این جرگه آقای کرزی به عنوان رئیس حکومت انتقالی معرفی شد.
پس از یک دوره حکومت موقت و حکومت انتقالی آقای کرزی خود را برای نامزدی در نخستین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که در سال ۲۰۰۴ برگزار شد؛ نامزد کرد. او با هفده رقیب به میدان آمد و پیروز انتخابات شد.
رئیس جمهوری افغانستان در دسامبر ۲۰۰۴ رسما به عنوان رئیس جمهوری مراسم تحلیف ادا کرد. آقای کرزی با چالش‌هایی از جمله مبارزه با فساد، تشکیل دولت، تامین وحدت ملی، مبارزه و مصالحه به مخالفان مسلح دولت و تشکیل نیروی امینتی مواجه بوده است.
درگذشت محمد بریالی یکی از فعالان جنبش چپ افغانستان/1385
محمود بریالی یکی از سیاستمداران برجسته ، تحلیلگر سیاسی ، پرتلاش ، پر مطالعه ومبتکر جنبش سیاسی چپ در کشور بود .
وفات استاد عبدالقیوم بیسط ( تیاتر یست نام آشنای افغانستان)/1392
عبدالقیوم بیسد از پیشگامان تئاتر افغانستان پنجشنبه چهاردهم قوس در بستر بیماری در کابل در خانه اش از دنیا رفت.
عبدالقیوم بیسد حدود هفتاد سال قبل، در نمایش معروف “میراث” اثر عبدالرشید لطیفی نمایشنامه نویس افغان، بازی کرد و از او نقل شده که از اینکه به او نقشی در این نمایشنامه داده شده بود، در پوست خود نمی گنجید.
نقش او در این نمایش کوچک بود اما استاد بیسید همین نقش کوچک را طوری بازی کرد که راه خود را در دنیای تئاتر باز کرد.
استاد بیسد در نزدیک به هفتاد سال زندگی هنری اش ۳۰۰ نمایشنامه از آثار نویسندگان مشهور را کارگردانی کرد و در شماری از آنها خود نیز بازی کرد.
او در دانشگاه های کابل و بلخ نمایشنامه نویسی، بازیگری، کارگردانی و فن سخنرانی تدریس می‌کرد و همچنین در سمت های دولتی کار کرده بود.
مرحوم بیسط با مرحوم غوث محمد عسکر زاده ( مدیر اسبق تیاتر هرات)
1804 – توماس جفرسون، برای دومین بار رئیس جمهور امربکا شد
توماس جفرسون انديشمند و دولتمرد آمريكايي پنجم دسامبر سال 1804 ميلادي براي دومين بار به رياست جمهوري ايالات متحده انتخاب شد. به اين مناسبت نگاهي كوتاه به فرضيه او درباره دمكراسي، موسوم به «جفرسونين دمكراسي Jeffersonian Democracy» يا مردمسالاري جفرسوني و بعضي از عقايد ديگر او مي افكنيم.
توماس جفرسون كه اعلاميه استقلال ايالات متحده به قلم اوست و هشت سال بر فدراسيون آمريكا رياست کرد فرضيه دمكراسي خود را با توجه به جمهوري افلاتون، ليبراليسم لاك، مسئوليت اجتماعي راي دهندگان در قبال انتخاب خود (فرضيه باروخ اسپينوزا)، انديشه هاي روشنگران قرون 16، 17، و 18 اروپا و اخلاق مسيحيت تنظيم و بيان داشته است.
او حقوق سياسي ـ اجتماعي برابر مردم، ليبراسم، و مشاركت كامل در دمكراسي را سه عامل اصلي مردمسالاري اعلام داشته است.
جفرسون كه از شاهدان عيني انقلاب فرانسه بود در مورد منتخبان (نماينگان براي هر سطح) تاكيد بر شرايط فرد داشته از جمله تحصيلات و تجربيات، شناخت او از مديريت ها و جامعه، شناخت منافع عمومي و علاقمندي كامل ـ تا حد فداکاري ـ به حفظ و تامين آنها، ترس از اشتباه و خطا كردن در امور عمومي، و بالاخره عزم جزم به خدمت داشتن.
جفرسون بشر را طبيعتا مشتاق به آزاد بودن، استقلال فعاليت داشتن، و برخورداري از شأن و حيثت برابر مي داند كه دشواري هاي يك جامعه با نقض اين عوامل بروز مي كند.
1456 – زلزله شديد ناپل ايتاليا بيش از 35 هزار تن را كشت.
1492 – کریستوفر کلمبوس و همراهان چهارم دسامبر این سال در منطقه کارائیب و میان کوبا و پورتوریکو به جزیره ای بزرگ رسیدند و نام آن را هیسپانیولا (جزیره اسپانیایی) گذاردند که در سفر بعدی مقرّ حکومت اسپانیا بر قاره غربی (آمریکا) شد. این جزیره که بعدا فرانسه بخش غربی آن را متصرف شد به دو کشور دومینیکن و هایتی تقسیم شده است که مردم هایتی به زبان فرانسه و مردم جمهوری دومینیکن به اسپانیایی تکلم می کنند.
1945 – يك طیاره نظامي آمريكا هنگام پرواز بر فراز مثلث برمودا (واقع در شرق فلوريدا) ناپديد شد كه واقعيت اين رويداد كه عنوان «اسكادران گمشده» يافته هنوز در پرده اسرار است.
778 ق – درگذشت سلمان ساوجي غزل گو و قصيده سراي بزرگ
خواجه جمال الدين سلمان بن علاءالدين محمد ساوجي معروف به سلمان ساوجي از بزرگترين شاعران قصيدهسرا و از غزل گويان نيكو سخن قرن هشتم هجري ميباشد. زندگي سلمان بيشتر در دربار امراي آل جلاير (ايلكانيان) و در بغداد كه پايتخت آنان بود، سپري شده است.
مناسبت ها:
روز کشف کشور های هائیتی و دومینیکن
روز ملی کشور تایلند
زادروزها:
1377 – جیان‌ون دومین امپراتور دودمان مینگ.
1443 – ژولیوس دوم یکی از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم.
1782 – مارتین ون بورن هشتمین رییس جمهور ایالات متحده آمریکا (۱۸۴۱-۱۸۳۷) از حزب دموکرات.
۱۸۰۳ – فیودور تیوتجیف شاعر برجسته روس.
1830 – کریستینا روستی شاعر انگلیسی.
1839 – جرج آرمسترانگ کاستر از افسران ارتش ایالات متحدهٔ آمریکا.
1867 – یوزف پیلسودسکی سیاستمدار لهستانی.
1868 – آرنولد زومرفلد فیزیکدان نظری آلمانی.
1872 – هری نلسون پیلزبری شطرنج‌باز بنام آمریکایی.
1890 – فریتس لانگ کارگردان و تهیه کننده و فیلمنامهنویس سرشناس اتریشی-آمریکایی.
1897 – گرشام شوئلم فیلسوف و استاد عرفان کلیمی و پایه گذار نوین مطالعات کابالا.
۱۹۰۱ – والت دیزنی انیماتور برجسته آمریکائی.
۱۹۰۱ – ورنر کارل هایزنبرگ فیزیکدان آلمانی و برندهٔ جایزه نوبل فیزیک و یکی از بنیانگذاران فیزیک کوانتومی.
1902 – استروم ثورموند سناتور سابق عضو حزب دموکرات ایالات متحده آمریکا.
1903 – یوهانس هیسترس خواننده و بازیگر هلندی.
1903 – سیسل فرانک پاول فیزیکدان بریتانیای.
والت دیزنی
1906 – اتو پرمینجر کارگردان و فیلمنامهنویس آمریکایی زاده اتریش-مجارستان.
1907 – لین بیائو وزیر دفاع چین در سالهای پس از انقلاب چین.
1910 – آبراهام پولونسکی کارگردان و فیلمبردار نامزد جایزهٔ اسکار اهل ایالات متحده آمریکا.
1925 – آناستاسیو سوموسا رئیس جمهور نیکاراگوئه.
1927 – بهومیبول آدولیادج پادشاه تایلند.
1932 – شلدون لی گلاشو فیزیکدان مشهور آمریکایی.
1932 – لیتل ریچارد آهنگساز، خواننده، ترانه‌سرا و موزیسین آمریکایی.
1938 – جی‌جی کیل خواننده-ترانه‌سرا و نوازندهٔ گیتار بلوز اهل آمریکا.
1943 – اوا ژولی سیاستمدار و دادرس فرانسوی-نروژی.
1944 – جروئن کرابا بازیگر هلندی.
1946 – خوزه کارراس تنور اسپانیایی کاتالان.
1949 – عبدالله سنوسی از بستکان نزدیک معمر قذافی و رئیس دستگاه امنیتی و اطلاعاتی رهبر سرنگون‌شده لیبی.
1950 – کامرون د لا ایسلا یکی از شناخته ترین فلامینگو سرایان نیمهٔ دوم سده بیستم اسپانیا.
1954 – حنیف قریشی نویسنده، نمایشنامهنویس و کارگردان پاکستانی-انگلیسی.
1962 – پابلو مورالس ورزشکار مرد رشتهٔ شنا اهل کشور ایالات متحده آمریکا.
1968 – لیزا ماری بازیگر و مدل آمریکایی.
1971 – کارل تئودور تسو گوتنبرگ سیاستمدار آلمانی و عضو حزب سوسیال مسیحی آن کشور.
1975 – رونی اسولیوان از بازیکنان و قهرمانان رشته اسنوکر.
1975 – پائولا پاتون بازیگر آمریکایی.
1976 – امی اکر بازیگر امریکایی.
1976 – ریچل کومیسارز شناگر میلادی اهل کشور ایالات متحده آمریکا.
1979 – ماتئو فرراری بازیکن فوتبال و اهل ایتالیا.
1982 – کری هیلسون خواننده و ترانه‌سرای آمریکایی.
1983 – سامانتا لوت وایت از اعضای ارشد گروه الشباب.
1985 – فرانکی میونیز بازیگر، موزیسین و دریور موتر مسابقه.
وفات ها:
۱۵۶۰ – فرانسوای دوم اولین فرزند هانری دوم از دودمان والواها بود که بیش از یک سال سلطنت نکرد و به روایتی توسط مادرش کاترین مدیچی به قتل رسید.
۱۶۵۴ – ژان فرانسوا ساراسن نویسنده قرن هفدهم میلادی اهل فرانسه.
۱۷۹۱ – ولفگانگ آمادئوس موتسارت آهنگساز برجسته اتریشی.
۱۸۷۰ – الکساندر دوما (پدر) رمان نویس و نمایشنامهنویس فرانسوی.
۱۸۹۱ – پدروی دوم دومین و واپسین امپراتور برزیل.
۱۹۲۵ – ولادیسلاو ریمونت رمان‌نویس لهستانی و برندهٔ جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۲۴.
الکساندر دوما
۱۹۲۶ – کلود مونه بنیانگذار نقاشی دریافتگری فرانسوی.
۱۹۷۳ – رابرت واتسون-وات فیزیکدان اسکاتلندی.
۱۹۷۷ – الکساندر واسیلوسکی فرمانده و مارشال نظامی شوروی.
۱۹۹۸ – آلبرت گور، سینیور سناتور سابق عضو حزب دموکرات ایالات متحده آمریکا.
۲۰۰۵ – فریتز فیلیپس موسس شرکت فیلیپس.
۲۰۰۶ – دیوید برونشتین استاد بزرگ شطرنج اهل اوکراین و سپس شوروی.
۲۰۰۷ – کارل هاینز اشتوکهاوزن آهنگساز آلمانی.
۲۰۰۸ – آلکسی ریدیگر رهبر پیشین کلیسای ارتودوکس روسیه.
۲۰۱۲ – دیو بروبک نوازنده پیانو و آهنگساز آمریکایی موسیقی جاز و رهبر گروه چهار نفری دیوبروبک کورتت.
۲۰۱۲ – اسکار نیمایر معمار برزیلی و یکی از طراحان بنای مرکز سازمان ملل در نیویورک.
۲۰۱۳ – نلسون ماندلا از فعالان برجستهٔ مخالف آپارتاید در آفریقای جنوبی، رهبر کنگره ملی آفریقا، و نخستین رئیس جمهور آفریقای جنوبی بود.
نلسون ماندلا
*****
