چگونه از تخریب یک کفتر خان ارزشمند در هندوان انجیل جلوگیری به عمل آمد

ن.شته نوراحمد کریمی

تعدادی از افراد با بیل و کلنگ ، به جان آبده شکوهمندی در شرق ولسوالی انجیل افتاده بودند که با گذشت بیش از یک و نیم قرن از اعمار آن، نشانه های زیبای صنعت معماری خشتی هرات با ترکیبی از خشت خام و پخته همچنان در وجودش هویدا بود.
این بنای تاریخی که یکی از چند کفتر خان بجا مانده در ولایت هرات به شمار می آید، در اولین روز های ماه عقرب سال 1397 با تلاش پرسونل مدیریت عمومی حفظ و ترمیم آبدات تاریخی ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت هرات، از تخریب نجات یافت.
صاحب فعلی باغ قدیمی مولاداد خان واقع در قریه هندوان ولسوالی انجیل که به جهت توسعه ساحه زراعتی باغ، کمر به نابودی این آبده شکوهمند بسته بود، اگرچه خود هیچگاه متوجه قدامت، شکوه و زیبایی این آبده تاریخی نشده بود، اما بودند انسان های فرهنگ دوست و رسالتمندی که با مشاهده اولین ضربات بیل و کلنگ بر بدنه این کفتر خان، در صد اطلاع رسانی به موقع به مسئولان بر آمدند و با تخریب آن مخالفت کردند.
بدین ترتیب  یکی از زیباترین کفتر خان های به جا مانده از قرون گذشته است که در اواسط قرن نوزدهم میلادی حدود 150 سال پیش ساخته شده و معماری زیبای آن به سبک خشت کاری های قدیم هرات است، برای فعلاً از گزند تخریب مصئون ماند. صاحب اولی این باغ که کفتر خان هندوان در آن موقعیت دارد، از خوانین بزرگ منطقه به شمار می آمده است.
باید گفت، کفتر خان ها به عنوان آبده های تاریخی و شکوهمند این سرزمین به شمار می آیند که عمری به درازای بیش از دوازده قرن دارند.
ساخت این کفتر خان ها از دیرباز برای استفاده از گوشت و کود کبوتران معمول بود و حتی کتابهایی در مورد این حیوان مفید و پُرثمر، تالیف شده‌است، که از آن جمله می‌توان به کتاب تمائم الحمائم، تألیف محی الدین بن عبدالطاهر اشاره نمود.
بر اساس تاریخ ابن کثاب معتبر (جلد۱۲، صفحه۴۱۱)، رسم کفتر بازی در قرن چهارم و پنجم معمول بود و چون کفتربازها برای مردم ایجاد مزاحمت می‌کردند، گاهی از طرف فرمانروایان دستور جلوگیری از آنان داده می‌شد؛ چنانکه مقتدی عباسی (نیمه دوم قرن پنجم)، از کفتربازی در ممالک اسلامی منع نمود و همین مقتدی عباسی بود که دستور داد، کفتر خان ها را نیز خراب کنند، زیرا این برج‌ها مُشرف بر خانه‌های مردم بود.
کفترخان یا  کبوتر خانه به جهت آشیانه گزینی پرنده‌ها به خصوص کبوترها ساخته و دلیل عمده اعمار این بناها نیز جمع‌آوری مدفوع پرندگان جهت استفاده در زراعت، دباغی، چرم‌سازی و ساخت باروت بوده است.

از ویژگی های اصلی کفتر خان هندوان می توان به ارتفاع بلند، تزئینات و خشت کاری های انجام شده آن اشاره کرد که آن را در فهرست بزرگترین و زیباترین کفتر خان های این ولایت قرار داده است. شکل این کفتر خان، مربع شکل  و چهار ضلعی کامل است که باعث می شود تا کبوتران بتوانند از هر چهار سمت به درون آن راه پیدا کنند.
نمای بیرونی کفتر خان خود از ویژگیهای خاصی برخوردار است و درنهایت ظرافت به وسیله ی خشت کاری انجام شده است.
نکته ی  جالبی که در مورد کفتر خان هندوان و سایر کفتر خان های این ولایت وجود دارد این است که این کفتر خان ها در زمان های گذشته همچون سایر بنا های تاریخی دیگر  بدون هیچ ابزار خاص و پیشرفته ای و کاملا با دست ساخته شده اند، با این وجود بعد از مشاهده دقیق روی هر یک از این بناء ها، مشخص می شود که این کفتر خان ها کاملا از یک معماری دقیق و شگفتی برانگیز برخوردار اند و حتی در ساخت گوشه گوشه آن به عواملی مثل نماکاری های زیبا، تناسب و همگونی مناسب در آشیانه های درون کفتر خان ها، ارتفاع کفتر خان ها، پشت و یا رو بودن به آفتاب و موقعیت جغرافیایی آنها هم دقت می شده  است.
متاسفانه در عصر و زمان فعلی، بسیاری از این کفتر خان ها تخریب شده و از بین رفته اند، با این حال در گوشه و کنار این ولایت هنوز هم تعداد زیادی از آنها به چشم می خورد که با کمک مردم ، مدیریت محترم حفظ و ترمیم آبادات تاریخی ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات و سایر مسئولان خدمتگذار این سرزمین ، می توان از این میراث های ارزشمند، نگهداری کرد.