مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز نهم ماه میزان برابر با 1 اکتوبر تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
رویداد ها:
اعلام جنگ از سوی بریتانیا در افغانستان/1838 میلادی
جنرال لارد اکاند بریتانیایی در چنین روزی فرمان جنگ در افغانستان را صادر نمود. سربازان بریتانیایی از چنی قبل از طریق مرز های شرق و جنوب شرقی، وارد افغانستان شده بودند که این موضوع خشم افغانها را بر انگیخته و مقاومت غازیان افغان را سبب شده بود.
وفات امیر عبدالرحمن خان/1901
امیر عبدالرحمن‌خان، سومین پسر امیر محمدافضل‌خان، نواسه امیر دوست‌محمدخان، امیر افغانستان (۱۸۸۰–۱۹۰۱) از دودمان بارکزی که در سال ۱۸۴۰ متولد شد. وی در زمان زمامداری پدرش بحیث فرماندار قطغن و بدخشان ایفای وظیفه می‌کرد. وی بر ضد کاکایش امیر شیرعلی‌خان برخاست و پس از شکست به بخارا فرار نمود.
در سال ۱۸۶۶ به افغانستان بازگشت و شیر علی خان را شکست داده، پدرش محمد افضل خان را بر تخت سلطنت نشاند. پس از سه سال شیر علی خان بار دوم قدرت را بدست گرفت وی پا به فرار نهاد. پس از وفات شیر علی در سال ۱۸۸۰ زمام امور کشور را در دست گرفت. در دوران سلطنت وی بعضی از سرحدات کشور به شمول خط دیورند در سال ۱۸۹۳ نشانی شد. پس از چندی بر ضد کافرستان (نورستان امروزی که در آنزمان مسلمان نبودند) لشکر کشی نمود و آنها را جبرا بهدین اسلام وادشت. نسل‌کشی هزاره‌ها یا اقدام به نابودی یک طایفه از ساکنان بومی افغانستان، جنبه منفی این امیر دانسته می‌شود. وی در سال ۱۹۰۱ در باغ بالای کابل درگذشت و در آن شهر دفن گردید.
اعلام خودکشی محمد هاشم میوند وال در زندان از طریق رادیو کابل/1352
محمدهاشم میوندوال در مراحل اول ماموریت خویش «پردیس» تخلص می‌کرد. او پسر حاجی عبدالحلیم در قوم دینار خیل و از باشندگان مقرغزنی بود. اما مردم غزنی می گویند که: “میوندوال اصلن از سمرقند بود. پدرش را بگفتهٔ بزرگان منطقه، ملای ازبک میگفتند. همه مردم شمال را در اکثراً در جنوب کشور ازبک می گفتند- صرفنظر از اصلیت قومی شان. او توان خرید خانه در شهر غزنی را نداشت. مجبور شد به ملایی در مقر رو آورد. پدر میوندوال زن غزنیچی داشت که او هم تاجیک بود.”
در لیسه‌های غازی و حبیبیه آموزش دیده‌است پس از فراغت از صنف دوازدهم در سال ۱۳۲۱ در ریاست مستقل مطبوعات مقرر و بزودی به حیث مدیر جریده انیس مقرر گردید. بعداً به حیث مدیر مسئول جریده اتفاق اسلام هرات توظیف گردید؛ و در سال ۱۹۴۵ به حیث مدیر عمومی اداره دائرةالمعارف در مرکز ریاست مستقل مطبوعات تقرر یافت. در همان سال بحیث معاون ریاست مستقل مطبوعات تقرر یافت. پس از کوتاه مدتی بحیث مشاور مطبوعاتی اعلیحضرت محمد ظاهر شاه ارتقا یافت و یکسال بعد مجددآ بحیث رئیس مستقل مطبوعات توظیف شد.
سپس بحیث معین سیاسی در وزارت خارجه و بعدآ بحیث سفیر کبیر و نماینده فوق‌العاده دولت افغانستان در دولت اسلامی پاکستان تعین گردید؛ و بعد از مدتی بحیث سفیر کبیر و نماینده فوق‌العاده افغانستان در لندن و از آنجا بحیث سفیر کبیر و نماینده فوق‌العاده دولت افغانستان در ایالات متحده امریکا مقرر شد. پس از مدتی مجددآ بحیث سفیر و نماینده فوق‌العاده افغانستان در جمهوری اسلامی پاکستان مقرر گردید.
در سال ۱۹۶۴ در حکومت دوره انتقالی دکتور محمد یوسف بحیث وزیر مطبوعات مقرر گردید. در سال ۱۹۶۵ وقتیکه داکتر محمد یوسف از کرسی صدارت استعفا داد، جناب میوندوال در هفتم عقرب۱۳۴۴ موظف به تشکیل کابینه گردید.
در ماه اکتوبر ۱۹۶۷ از عهده صدارت استعفا داده و جهت درمان به خارج رفت. در سال ۱۹۶۹ در انتخابات دوره سیزدهم شورای ملی خود را کاندید نمود ولی موفق نگردید.
او بنیان‌گذار جنبش جمعیت دموکرات مترقی در افغانستان است. مرامنامهٔ این حزب در ماه اگست ۱۹۶۶ در رادیو افغانستان اعلان گردید. این مرامنامه براساس سوسیال دموکراسی تیپ غربی بنا نهاده شده‌بود.
رقیب اصلی وی حزب دموکراتیک خلق پنداشته می‌شد. جریده را که این حزب منتشر می‌نمود بنام مساوات یاد می‌شد.
وی خواهان پادشاهی مشروطه، سوسیالیسم، ملی‌گرایی و مردم‌سالاری بود. او خواسته‌های خود را در تحت اداره حکومت شاهی مشروطه می‌خواست پیاده نماید. نظام را که او می‌خواست باید سازگار با قوانین و مقررات دین مبین اسلامداشته باشد.
شعار میوندوال پدید آوردن یک انقلاب فرهنگی بود و این انقلاب بر پایه عقیده مترقی و دموکرات (دموکرات مترقی) باید استوار می‌بود. پس از روی کار آمدن جمهوریت در افغانستان، از سوی سردار محمد داود دستگیر و چندی بعد خبر مرگ وی در زندان از طریق رادیو افغانستان اعلام شد.
330 پیش از میلاد – آغاز نبرد گوگامل بين آریانا و يونان و انقراض سلسله هخامنشيان
در زمان خشايارشا هخامنشي، لشكركشي بزرگي عليه يونانيان انجام گرفت كه در نهايت به شكست خشايارشا انجاميد. اين درگيريهاي پراكنده تا زمان اسكندر مقدوني ادامه داشت. در اولين روز اكتوبر سال 331 قبل از ميلاد و در زمان پادشاهي داريوش سوم، دو سپاه آریانا و يونان به سركردگي اسكندر مقدوني در نزديكي شهر موصل در محلي به نام گوگاملْ رودرروي هم قرار گرفتند كه در ابتدا تلفات بسياري بر يونانيها وارد آمد. ولي پس از درگيري داريوش سوم و اسكندر مقدوني، سپاه آریانا كه تصور ميكرد داريوش كشته شده است فرار نمودند و ميدان را براي اسكندر خالي گذاشتند. از طرف ديگر، داريوش سوم نيز كه در نبرد تن به تن با اسكندر زخمي شده بود، پس از تنها شدن در برابر يورش دشمن به وحشت افتاده و متواري شد. در نتيجه بخشهايى از لشكر آریانا نيز كه به پيروزي، دست يافته بودند عقب نشستند و شكست سپاه آریانا قطعيت يافت. برخي مورخين، تلفاتِ آریانا در اين جنگ را تا 90 هزار نفر ذكر كرده اند. اسكندر پس از اين فتح بزرگ به سوي بابِل رفت و سراسر بين النهرين را تسخير كرد. با تصرف ديگر نقاط آریانا توسط سپاهيان اسكندر مقدوني، پايتخت دولت هخامنشيان، به نام تخت جمشيد در نزديكي شيراز نيز مورد تهاجم قرار گرفت. در اين حال، اسكندر به تخت جمشيد حمله برد و غنائم آن را تصرف كرد و شهر را به آتش كشيد. داريوش پس از شكست گوگامل و سقوط پايتخت درصدد تهيه سپاهي تازه بود كه توسط دو سردار خيانتكار خود زخمي شد و به همان زخم درگذشت. با مرگ داريوش، حكومت 230 ساله هخامنشيان فروپاشيد و سلسله سلوكيان و سپس اشكانيان جاي آن را گرفت.
نبرد گوگامل
243 پيش از ميلاد – شکست بطلميوس سوم از پارسيان
يکم اكتوبر سال 243 پيش از ميلاد بطلميوس سوم از دودمان بطلميوسيان (جانشينان اسكندر در مصر) عقب نشيني از شوش را آغاز كرد. وي چندماه پيش از اين، در زماني كه سران حكومت سلوكيان (جانشينان اسكندر در آریا زمين) در شمال خاوري آریانا زير ضربات اشكانيان قرار داشتند، تصميم به تصرف قسمتي از قلمرو آنان گرفت و با سپاهي از اسكندريه از راه دريا وارد غزه شد و پس از تصرف مناطق غرب فرات و بابل از دجله گذشت و شوش را متصرف شد، اما در شرق اين منطقه از نيروهاي محلي حكام ايراني شهرهاي پارس شكست خورد، به شوش بازگشت و تصميم به تخليه مناطق اشغالي گرفت و عازم مصر شد.
بطلميوس سوم
در«تاريخ عمومي عهد باستان يا قرون قديم» از لشكر كشي بطلميوس سوم به عنوان «درگيري بازماندگان اسكندر با يكديگر در دوران افول» ياد شده است.
1946 – روزي که 9 تن از سران دولت حزب نازي آلمان به مرگ محکوم شدند
يك روز پس از جنايتكار جنگي شناخته شدن 22 از سران آلمان نازي (سران دولت حزب ناسيونال سوسياليست)، يکم اكتوبر 1946 محكمه نظامي مربوط كه در نورنبرگNuremberg تشكيل جلسه داده بود 9 تن از آنان را به مرگ محكوم ساخت.
اين محکومان به مرگ 16 اکتبر (15 روز بعد) به دار آويخته شدند، تنها هرمان گورينگ ـ مرد شماره 2 آلمان نازي پس از هيتلر ـ پيش از اعدام شدن، در سلول زندان خودکشي کرده بود. تريبونال نظامي حکم خودرا درباره گورينگ با لحني سخت انشاء کرده بود و اورا جنگ طلب شماره 2 (پس از هيتلر) و عامل قلع و قمع يهوديان خوانده بود.
سران نازي در آخرين جلسه تريبونال نظامي فاتحان جنگ جهاني دوم در نورنبرگ
1949 – مائو تسه‌تونگ که «ارتش آزادی‌بخش خلق» زیر نظر او، بیشتر نواحی سرزمین اصلی چین را در دست گرفته بود، در پکن، جمهوری خلق چین را پایه‌گذاری کرد.
مائو تسه‌تونگ
1962 – شورش خونين برضد پذيرفتنه شدن يك سياهپوست به دانشگاه مي سي سي پي آمريكا!
يكم اكتبر 1962 (46 پيش از اينكه باراك اوباما ـ يك سياهپوست از جانب حزب دمكرات نامزد احراز مقام رياست جمهوري آمريكا در انتخابات نوامبر 2008 شود و اين مقام را به دست آورد) اعلام شد كه در شورش دانشگاه دولتي «مي سي سي پي» واقع در شهر آكسفورد آمريكا دو تن كشته و دست كم 75 نفر ديگر مجروح شده بودند.
James Meredith در 29 سالگي و در 74 سالگي
اين شورش به عنوان اعتراض به پذيرش يك سياهپوست به نام «جيمز مرديتJames Meredith» به اين دانشگاه برپا شده بود. شورش بعدا به خيابانهاي شهر گسترش يافت و جان اف كندي رئيس جمهور وقت آمريكا براي جلوگيري از كشتار سياهان، گارد ملي ايالت مي سي سي پي را فعّال ساخت و به شهر آكسفورد فرستاد و ضمن يك پيام راديو ـ تلويزيوني از آمريكاييان خواست كه از تبعيض نژادي دست بردارند. شورش دانشكاه «مي سي سي پي» از سي ام سپتامبر 1962 شدت يافته و خونين شده بود.
جيمز مرديت متولد 1933 که از فعالان تامين حقوق مدني سياهپوستان بود بکار قلم مشغول و يک نويسنده است.
زادروزها
۲۰۸ – زادروز الکساندر سوروس امپراتور روم از سال ۲۲۲ تا ۲۳۵ (میلادی)
۱۶۸۵ – زادروز کارل ششم، امپراتور مقدس روم، پادشاه بوهم، مجارستان، کرواسی و آرشیدوک اتریش
کارل ششم
۱۷۵۴ – زادروز پاول یکم امپراتور روسیه
۱۹۱۲ – زادروز لف نیکلایویچ گومی‌لی‌یوف تاریخدان و شاعر روس
لف نیکلایویچ گومی‌لی‌یوف
۱۹۲۴ – زادروز جیمی کارتر سی و نهمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، برندهٔ جایزه صلح نوبل سال ۲۰۰۲
۱۹۳۵ – زادروز جولی اندروز بازیگر، خواننده و نویسندهٔ انگلیسی، برندهٔ جایزه اسکار
جیمی کارتر
۱۹۹۲ – زادروز موزونه چاریوا بوکسور زن اهل تاجیکستان، نخستین زن مدال آور تاجیکستان در المپیک
۱۳۲۱ – زادروز امیتاب بچن، بازیگر، تهیه کننده، خواننده و مجری هندی
امیتاب بچن
۱۳۳۰ – زادروز استینگ، خوانندهٔ انگلیسی
۱۳۵۱ – زادروز سونگ ایل گوک بازیگر کره‌ای سینما، تلویزیون و تیاتر
سونگ ایل گوک
درگذشت‌ها
۱۴۰۴ – درگذشت بونیفاس نهم از پاپ‌های کلیسای کاتولیک روم
۱۶۸۴ – درگذشت پی‌یر کورنی تراژدی‌نویس فرانسوی
پی‌یر کورنی
۱۹۱۱ – درگذشت ویلهلم دیلتای مورخ، جامعه‌شناس، روان‌شناس و فیلسوف آلمانی، از بنیان‌گذاران جامعه‌شناسی تفهمی
۱۹۷۲ – درگذشت لوئیس لیکی دیرین‌شناس، باستان‌شناس و مردم‌شناس بریتانیایی-کنیایی
ویلهلم دیلتای
۲۰۰۷ – درگذشت آل ارتر دوندهٔ آمریکایی
۲۰۱۲ – درگذشت اریک هابسبام تاریخدان و نویسندهٔ بریتانیایی
آل ارتر
۲۰۱۳ – درگذشت تام کلنسی نویسندهٔ آمریکایی داستانهای جاسوسی و فنون نظامی مربوط به دوران جنگ سرد و پیامدهای پس از آن
*****
