مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز بیست ونهم ماه جوزا سال هجری شمسی ، برابراست با 19 ماه جون تقویم میلادی . رویدادهای مهمی که در طول تاریخ ، درچنین روزی ، به وقوع پیوسته از این قرارند:
***
قتل گوهر شاد بیگم/ 1457 میلادی
گوهر شاد بیگم این زن نیکوکار پس از سن ۸۰ سالگی در ۱۹ جون ۱۴۵۷ م در جریان قیام میرزا ابوالقاسم بابر در دوره سلطنت سلطان ابوسعید٬ به دسیسهٔ جمعی از امرا و مشاوران سلطان ابوسعید به دستور آن پادشاه در شهر هرات کشته شد و در کنار قبر فرزندش شاهزاده بایسنقرمیرزا و همسرش سلطان شاهرخ تیموری در مجموعه مدرسه و مسجد گوهرشاد هرات به خاک سپرده شد که آرامگاه او هنوز باقی است.
مهدعلیا٬ ملکه گوهرشاد بیگم معروف به گوهرشاد آغا از اشراف زنان هرات و از نامداران و سیاستمداران دوره تیموریان است. او زنی بسیار نیکوکار، ثروتمند، ادب دوست، هنرپرور، باوقار، خردمند، بااحتیاط و باسیاست بود.
گوهرشادبیگم همسر سلطان شاهرخ تیموری بود که پس از پدرش امیر تیمور، به مدت ۴۳ سال بر مناطق وسیعی از ایران و افغانستان حکمرانی کرد و توسط او درسال ۱۴۰۵ م پایتخت تیموریان از سمرقند به هرات منتقل شد.
درگذشت سیدال سخندان، شاعر و نویسنده توانای کشور/1351 شمسی
سیدال سخندان شاعر و سخنور توانا و مبارز افغانستان بود. او از جمله اعضای جمعيت دمکراتیک نوین (شعله‌ی جاوید) و فرد نترس و جسور بود که در مقابل دولت ظاهر شاهی ایستادگی می‌کرد. زمانی که وی در دانشگاه (پوهنتون) کابل سخنرانی می‌کرد تمام دانشجویان و استادان گرد وی جمع می‌شدند و ساعت‌ها به‌سخنان او گوش فرا می‌دادند. سخنرانی سیدال دانشجویان و استادان را مجذوب می‌کرد و کسی بود که در دانشگاه بیشترین دانشجویان هوادار وی شده بودند. او سرانجام، توسط هواداران اخوان‌المسلمین در پی یک زد و خورد بین دانشجویان چپی و اسلامی در صحن دانشگاه کابل کشته شد.
درگذشت مولوی یونس خالص، از رهبران جهادی افغانستان/1385
مولوی یونس خالص حدود سال ۱۲۹۸ خورشیدی در روستای قاضیان گندمگ ولسوالی خوگیانی در ولایت ننگرهار به دنیا آمد. تحصیلات خود را در مدارس دینی گذرانده و از آن دوران با برهان‌الدین ربانی آشنایی داشت. خالص به قبیله خوگیانی قوم پشتون تعلق داشته و نفوذ زیادی در منطقه ننگرهار داشت و نیروهای وابسته به او بیشتر بخش‌های ولایات ننگرهار و پکتیا را در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۹۰ در اختیار خود داشتند.
خالص در سال ۱۳۵۲ پس از کودتای داوود خان علیه حکومت ظاهرشاه به پاکستان گریخت و در همین زمان به جنبش اخوان‌المسلمین پیوست و همراه با گلبدین حکمتیار حزب اسلامی افغانستان را تأسیس کرده اما کمی بعد در ماه جدی ۱۳۵۸ از رئیس خود جدا شده و حزب خود را با همان نام حزب اسلامی افغانستان پایه گذاشت.
مولوی یونس خالص در سال ۱۹۸۸ به همراه عده دیگری از رهبران مجاهدین سفری به مقر سازمان ملل متحد در آمریکا داشت و با رونالد ریگان، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، نیز دیدار کرده بود. وی همچنین زمانی از نویسندگان نشریه «پیام حق» از نشریات وزارت عدلیه آنزمان افغانستان بود.
یونس خالص پس از سقوط حکومت کمونیستی و به قدرت رسیدن مجاهدین به کابل نرفت و در ننگرهار که بیشتر آن تحت کنترل نیروهای او بود، باقی ماند. خالص پس از قیام طالبان به آنان پیوست و پس از سقوط حکومت طالبان، علیه نیروهای آمریکایی در افغانستان اعلام جهاد کرده و در مخفیگاه زندگی می‌کرد. وی در ۲۹ ماه جوزا ۱۳۸۵ در اثر بیماری در محل نا معلومی درگذشت .
گروگانگیری اتباع کوریای جنوبی در افغانستان/1385
طالبان ۲۳ شهروند کره ای را که برای تبلیغات مذهبی و کمک در شفاخانه ها به افغانستان آمده بودند به گروگان گرفتند.
گروگان گیری در افغانستان بی سابقه نیست. گروه های مسلح رقیب در سال های ۱۳۷۱- ۱۳۷۴ در گوشه و کنار کابل و شهرهای عمده دیگر، افراد نظامی و غیرنظامیانی را که ظن آن می رفت با گروه رقیب رابطه دارند، به گروگان می گرفتند و آنان را به هدف “تبادله” اسرای جنگی نزد خود نگه می داشتند.
در آن سال ها، اگرچه ده ها تن از گروگانان در نتیجه “معامله”، از سوی گروه های مسلح رقیب آزادی خود را باز یافتند اما صدها تن از گروگانها ناپدید شدند که تاکنون اطلاع چندانی از سرنوشت آنان در دست نیست.
این نوع گروگان گیری ها، به خصوص بازداشت غیرنظامیان، پس از تسلط طالبان بر کابل و بخش اعظم افغانستان در سال ۱۳۷۵ نیز به اشکال مختلفی ادامه یافت که انگیزه سیاسی این گروگان گیری ها چندان پر رنگ نبود و بیشتر شکل اخاذی و آزار و اذیت را به خود می گرفت.
نخستین اندازه گیری محیط زمین توسط اراتوستنس
در چنین روزی در سال 240 پیش از میلاد ، اراتوستنس ، دانشمند یونانی تبار عهد باستان ، که رئیس کتابخانه اسکندریه بود ، اندازه گیری محیط زمین را بر پایه علم هندسه به پایان برد. وی در اسكندریه مصر و در لحظه ای كه خورشید در اوج بود (ظهر) فاصله آن را بر اساس احتساب زاویه بر آورد كرد.
عددی که او استخراج کرده بود 38616 کیلومتر بود که بسیار نزدیک به اندازه واقعی آن (40000 کیلومتر) می باشد .
اراتوستنس كه درسال 267 پیش از میلاد در سیرن واقع در شمال آفریقا (لیبی امروز) به دنیا آمده بود 72 سال عمر كرد. وی نخستین ریاضیدان و فضا شناسی است كه به اندازه گیری محیط زمین پرداخته بود.
او با محاسبات خود، زمان نسبتا دقیق وقوع رویدادهای مهم تاریخ قرون قدیم را به دست آورده بود كه در قرون معاصر پس از تطبیق با تقویم میلادی تازه اعلام شده اند.
در این میان بیراه نیست که اعدادی را که ابوریحان بیرونی برای اندازه گیری شعاع زمین بدست آورده بود را با هم مرور نماییم . ابوریحان با استفاده از فرمول خاص خود ،شعاع زمین را 6340 کیلومتر بدست آورده . اعدادی که امروزه محاسبه شده بسیار نزدیک به ارقام ابوریحان است :
” شعاع زمین 6371 كیلومتر ، شعاع قطبی 6357 كیلومتر و شعاع استوایی آن 6378 كیلومتر”
***
تولد بلیز پاسکا
در چنین روزی در سال 1623 میلادی ، بلیز پاسکال فیلسوف و ریاضی دان مشهور فرانسوی در کلرمون فرانسه به دنیا آمد . وی علاوه بر ریاضیات در حوزه های فیزیک و فلسفه نیز صاحب رای و اندیشه بود .
بلیز پاسکال که کم وبیش با نیوتون همزمان بود، برای تنظیم ضریبهای بسط دوجمله ای، مثلثی درست کرد که امروز به “مثلث حسابی پاسکال” مشهور است. طرح این مثلث برای نخستین بار در سال 1665 میلادی در “رساله مربوط به مثلث حسابی “چاپ شد. ضمن اینکه اولین ماشین حساب مکانیکی در سال 1642 توسط بلیز پاسکال اختراع شد .
او که یک ریاضی دان ، فیزیک دان و سخنران بلیع مذهبی بود … از انبوه استعداد های خدادادی خود شرمناک می نمود . گفته اند که آن چه او را از کشف حسابان بسیار خرد باز داشت ، جهت گیری ذهنی بسیار سخت آن بوده است .
بخش ابعاد شخصیتی و یافته های این مرد بزرگ همواره هاله ای از اسرار قرار داشته اند ، چنان که وی خود درباره کشف های خود می نویسد : ” در کنار هستی من گردابی است که شما آن را نمی بینید . من هر آن چه را که می خواهم از درون آن بیرون می آورم و به این گونه است که موفق به حل مسائل بزرگ می شوم . ”
او در 19 آگوست سال 1662 در سن سی ونه سالگی از دنیا رفت .
***
شکست چین در جنگ تریاک
در سال 1841 میلادی ، چین در جنگ تریاک از انگلستان شکست خورد . دلیل جنگ تریاک این بود که انگلیسی‌ها می‌خواستند ماده مخدر تریاک را به کشور چین وارد کنند و آن را بفروشند که این کار با درگیری با چینی‌ها روبرو شد. این جنگ که سپس جنگ تریاک نام گرفت ، دو سال به طول انجامید اما در پایان جنگ به سود انگلیسی‌ها بود.
با این شكست راه برای و نفوذ و سلطه انگلیس بر سرزمینهای شرقی هموار گشت و دوران استعمار بر اراضی پهناور چین آغاز شد. اما این دوران شروع مبارزات مردم چین علیه دولت انگلیس را در پی گرفت ، بطوریكه مردم این كشور پهناور با تحریم تریاك سالها در مقابل استعمارگران انگلیسی ایستادی كرند. بعدها به موجب معاهده ای كه استعمارگران بر چینی ها تحمیل كردند آنان مجبور شدند پنج بندر مهم خود را برای تجارت تریاك به انگلیسی ها واگذار نمایند. انعقاد این پیمان در حقیقت نفوذ دوباره استعمار را بر این سرزمین وسیع مسجل ساخت .
***
اعدام ماكسیمیلین ، امپراتور اروپایی مكزیك
در چنین روزی در سال 1867 میلادی ماكسیمیلین ، پس از سه سال و اندی كه امپراتور مكزیك بود در این كشور اعدام شد.
وی قبلا همسرش كارلوتا (شارلوت) را به اتریش فرستاده بود تا ضمن در امان ماندن از گزند، تلاش كند سران اروپا برای او كمك بفرستند.
ماكسیمیلین از خانواده هابسبورگ و برادر فرانتس ژوزف امپراتور وقت اتریش بود كه در اثنای جنگ داخلی ایالات متحده به خواست محافظه كاران مكزیك و حمایت ناپلئون سوم امپراتور فرانسه قبول كرد امپراتور مكزیك شود تا در این كشور جمهویخواهان بار دیگر برسركار نیایند و به علاوه، ایالات متحده تعرض دیگری به مكزیك نكند. ایالات متحده قبلا چند ایالت مكزیك از جمله كالیفرنیا را ضمیمه قلمرو خود ساخته بود.
ماكسیمیلین كه برادرش اجازه نداده بود بیش از فرماندهی نیروی دریایی و حكومت ونیز و لمباردیا مقام بالاتری داشته باشد پذیرفت كه به مكزیك برود و امپراتور این كشور شود. ناپلئون سوم یك سپاه فرانسوی را با او به مكزیك فرستاد .
در مكزیك، جمهوریخواهان به رهبری «بنیتو هوارز» با او بنای مخالفت گذاردند و ماكسیمیلین كه به دلیل پرورش اروپایی خود خواست محافظه كاران را برآورده نساخته بود پس از سه سال حكومت در وضعی قرار گرفت كه نه محافظه كاران مكزیك جانب او را داشتند و نه جمهوریخواهان از جنگ با او دست بر می داشتند .
اندكی بعد هم ناپلئون سوم ــ احتمالا تحت فشار ایالات متحده آمریكا كه از جنگ داخلی خود رهایی یافته بود ــ نیروهایش را از مكزیك احضار كرد و طولی نكشید كه ماكسیمیلین از نیروهای مخالف شكست خورد و با دوتن از ژنرالهایش دستگیر و اعدام شد. ماكسیمیلین هنگام اعدام 35 ساله بود.
***
زادروز اسامو دازایی ، نویسنده جاپانی
درچنین روزی در سال 1909 میلادی ، اسامو دازایی ، داستان نویس بلندآوازه جاپانی دیده به جهان گشود .
اسامو در یك خانواده اشرافی و قدیمی ژاپن در جزیره «هنشو» به دنیا آمده بود، ولی با وجود برخورداری از پول و رفاه كامل، در اثنای تحصیل در دانشگاه توكیو به صف كمونیستها پیوسته و نام خود را از «كاناگی» به «اسامو دازایی» تغییر داده بود تا كسی متوجه نشود كه وابسته به یك خانواده ثروتمند است.
او كار نویسندگی را از نوشتن داستانهای كوتاه برای مجله ها آغاز كرد. نخستین داستان او كه به صورت كتاب انتشار یافت درباره تجربه خانوادگی اش بود و سپس دهها داستان دیگر كه همه انعكاس دشواری های بشر است. شاهكار ادبی او داستان «شایو = غروب» است كه در زمینه تاثیر جنگ جهانی دوم بر تغییر بافت اجتماعی ژاپن و از جمله ویرانی دنیای اشراف و ثروتمندان غیر تاجر ژاپنی و به زیر آمدن آنان از تخت عاج و درهم شكستن افاده و تكبر بی معنای آنان است. در این داستان درعین حال مصیبت های یك جنگ با مهارت خاص بازتاب داده شده است.
داستان دیگر او تحت عنوان «خلع از انسانیت» در زمینه بدبختی های پس از جنگ است كه خصلت های خوب یك انسان به خاطر نیاز مادی و روزمره به فراموشی، و زیر پا نهاده می شود و انسانیت تضعیف می گردد.
كتاب «اعتراف» اسامو نوعی اتوبیوگرافی است كه در قالب داستان تنظیم شده و تجربه های خوب و بد خودش را منعكس ساخته تا در ظلمت زندگی پیش پای دیگران را روشن سازد.
آخرین كتاب اسامو كه نیمه تمام ماند «وداع» عنوان دارد كه پس از خودكشی نویسنده، توسط دختر او كه وی نیز یك نویسنده است تكمیل شده است.
اسامو 13 ژوئن سال 1948 همراه با همسرش خود را غرق كرد.
***
استقلال كویت
در چنین روزی در سال 1961 میلادی ، انگلستان به شیخ نشین كویت كه تحت الحمایه اش بود استقلال داد . پس از این رویداد عراق مدعی شد كه كویت پیش از استعمار انگلستان گوشه ای از خاك آن كشور بوده و آن را تصرف خواهد كرد.
امیر نشین کویت در دوم اوت سال 1990 میلادی از سوی عراق تصرف شد که ادامه این اشغال نظامی، چند ماه بعد منجر به لشكركشی آمریکا به منطقه و جنگ با عراق شد.
مسئله کویت از سال 1961 به این سوی، وسیله مناسبی به قدرت های غرب داده است تا به بهانه دفاع از آن و امارت های نسبتا کوچک دیگر که ساکنان خارجی آنها بر بومی ها می چربند و تامین امنیت انتقال نفت آنجا را محل استقرار نیرو قرار دهند، سیاست های خود در منطقه را آسانتر تنظیم و به اجرا درآورند و به مطامع نفتی شان دست یابند.
کویت، كشوری است که در غربی ترین بخش خلیج فارس و در جنوب عراق و شمال عربستان سعودی مستقر است .طول خطوط مرزی این کشور 464 کیلو متر می باشد.کویت اقتصادی کوچک، محدود ولی باز دارد.فروش نفت خام 90 درصد تولید ناخالص داخلی و 75 درصد بودجه دولت را شامل می شود.در این کشور کمتر کسی زیر خط فقر زندگی می کند. کویت خریدار خوبی برای مواد غذائی ،مصالح ساختمانی،سبزیجات و پوشاک کشورهای اطراف می باشد.
***
انقلاب نیكاراگوآ
درچنین روزی در سال 1979 میلادی ، انقلاب نیكاراگوآ پس از یك دوره مبارزه قهر آمیز با دولت دست نشانده آن كشور به پیروزی رسید .
با روی كار آمدن مجدّد سوموزا مستبد سر سپرده آمریكا در نیكاراگوآ اعتراضات سراسری در آغاز شد و چریك های مبارز ساندینیست ها بر مبارزات مسلحانه خود شدت بخشیدند .از آن پس شهرها توسط ساندینیست ها، و با حمایت بی دریغ مردم از نیروهای دولتی ، باز پس گرفته شد؛ و در نهایت انقلاب نیكاراگوآ پیروزی را بدست آورد.
انقلاب ایران و نیکاراگوئه تقریباً همزمان به پیروزی رسید؛ در نیکاراگوئه انقلابیون ساندنیست پس از سال ها کوشش توانستند «سوموزا» رئیس دولت مادام العمر آن کشور را در سال 1979 میلادی به زیر بکشند و نظمی تازه برقرار کنند.در ایران نیز انقلاب اسلامی توانست حکومت شاه را در هم بشکند و در این میان جمهوری اسلامی شکل گرفت.حکومت های شاه و سوموزا هر دو از متحدان نزدیک امریکا بودند؛ یکی در غرب آسیا ودیگری در جنوب امریکا . قابل توجه است كه طی انقلاب نیكاراگوآ حدود چهل هزار تن كشته و بیش از دویست هزار نفر بی خانمان شدند.
جمهوری نیکاراگوآ کشوری است در امریکای مرکزی به پایتختی ماناگوآ. با اینکه نیکاراگوآ از نظر مساحت بزرگ‌ترین کشور آمریکای مرکزی است ولی کم‌جمعیت‌ترین کشور منطقه است. این کشور از شمال با هندوراس و از جنوب با کوستاریکا همسایه است. در ساحل شرقی آن دریای کارائیب و در ساحل غربی آن اقیانوس آرام قرار دارد.
هم اکنون رییس جمهور این کشور دانیل اورتگا است که پیش از این در سال 1979 حکومت ساندیستی را در این کشور تشکیل داده بود .
***
