مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز مصادف است با سی و هشتمین سالروز در گذشت استاد محمد عمر، رباب نواز چیره دست کشور.
استاد محمد عمر در سال 1284 خورشیدی در باغبانکوچه کابل به دنیا آمد. پدرش محمد ابراهیم رباب نواز و طبله نوازی معروف دوران خود بود.
محمد عمر در 9 سالگی با ساز رباب آشنا شد و ابتدا زیر نظر پدرش به آموختن رباب پرداخت و بعدها شاگرد عمویش محمد ایوب شد. وی بعد از مدتی به آواز خوانی روی آورد و در این رشته شاگرد آقا محمد، پدر استاد موسی قاسمی شد.
طبق نوشته عبدالوهاب مددی در کتاب «سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان» کار استاد محمد عمر در هنر آواز خوانی آنقدر بالا گرفت که به شاگردی استاد قاسم افغان رسید و با آغاز به کار رادیو کابل وی همکاری خود را در رشته آواز خوانی و نوازندگی را آغاز کرد:
«سال‌های دهه سی که رادیو کابل هنوز جوان بود و آواز خوانان اندکی در آن آواز خوانی می‌کردند. در آن سال‌ها هنرمندی بنام محمد عمر خان نیز غزلخوانی می‌کرد. او آوازی گیرا و دلنشینی داشت. در آن روزگار هنوز از ثبت آهنگ‌ها روی نوار خبری نبود و آواز خوانان رادیو پشت میکروفون، آهنگ خویش را به صورت مستقیم به گوش شنوندگان می‌رساندند. همین نقیصه باعث آن شد که آهنگی به آواز استاد محمد عمر در آرشی رادیو باقی نماند.»
همکاری با رادیو کابل
هر چند که وی آواز خوان خوبی بود ولی بزودی دریافت که آوازش مثل نوازندگی او قوت ندارد به همین خاطر به یکباره آواز خوانی را رها کرد و فقط رباب نوازی می‌کرد.
در این ایام او یکی از نوازندگان معروف رادیو کابل بود که به صورت تک نوازی و هم همراه با ارکستر رادیو به فعالیت‌های هنری خود ادامه داد.
همزمان با تاسیس رادیو کابل یک دوره صنوف نظری و عملی برای اولین بار در این رادیو بر پا شد که سازهای مختلفی برای هنر جویان آموزش داده می‌شد. استاد محمد عمر هم در این صنوف به عنوان معلم رباب برای هنر جویان در هر هفته چهار روز آموزش می‌داد.
رهبر ارکستر محلی رادیو افغانستان
استاد محمد عمر به عنوان رهبر و آهنگساز ارکستر کلیوالی (محلی) آهنگ های زیادی را برای رادیو ساخت و آنگونه که عبدالوهاب مددی می‌گوید: «آهنگ‌های ثبت شده توسط این ارکستر بخشی از آثار جاودانه موسیقی اصیل کشور ما را در آرشیو موسیقی رادیو افغانستان تشکیل می‌دهند.»
با آنکه اساتید بزرگ موسیقی افغانستان درباره سایر اساتید موسیقی کمتر نظری داده‌اند ولی استاد نت و از میان نوازندگان رادیو به استاد محمد عمر علاقه فراوانی داشت و می‌گفت که «هنر استاد محمد عمر، نمک رادیو است.»
لقب استادی
استاد محمد عمر تا 1328 خورشیدی به «محمد عمر ربابی» معروف بود ولی در همین سال توسط گروهی از بزرگان موسیقی افغانستان مثل: استاد قاسم، استاد غلام حسین، استاد چاچه محمود، استاد معراج الدین و استاد نبی گل از استاد محمد عمر در رشته های مختلف امتحان به عمل آمد و با اتفاق آرا لقب استادی به وی اعطا شد و مقامات فرهنگ و هنر هم نیز بر این داوری صحه گذاشته و استاد محمد عمر وارد مرحله نوینی از زندگی هنری خود شد. و بعدها وی به عنوان برجسته‌ترین رباب نواز افغانستان به «سلطان رباب» معروف شد.
نوآوری در رباب
استاد عمر علاوه بر این که نوازنده برجسته رباب بود، تغییراتی اصلاحی در پرده‌ها و تارهای رباب نیز ایجاد کرد و این ساز را وجهه بین‌المللی داد. و در زمینه نواختن رباب نیز تغییرات اساسی بوجود آورد.
غلام محمد عطایی یکی از شاگردان استاد محمد عمر که بعد از وی برجسته ترین رباب نواز نیز بود در مورد تغییرات صورت گرفته در نواختن رباب توسط استادش گفته است که: «در زمینه نواختن اصطلاحی است به نام «آلاب»، بدین معنی که هنوز که ریتم شروع نشده است، راگی را شکل می‌کنند و یا برایش مقدمه و پیش درآمدی قرار می‌دهند که قبل از استاد محمد عمر، کار آلاب یا شکل دادن در زمینه رباب وجود نداشت و مطرح نبود و ایشان آن را رواج بخشید.»
طبق گفته عطایی این ظرافت کاری ابداعی و هنرمندانه استاد محمد عمر بسیار دلچسب و پر کیفیت واقع شد و همانند نواختن سه تار و سرود در موسیقی هندی، می‌توان راگ را برای شنونده مشخص ساخت.
عطایی در مورد دیگر تغییرات صورت گرفته توسط استادش می‌گوید: «قبل از استاد محمد عمر طرز رباب به اصطلاح خود رباب نوازها «رکب» بود و استاد با تغییراتی که بدان داده بود، «سا» را از «کر» ساخته بود. همچنین سیم یا تار جلو و میانه رباب را که قبلا از روده می‌بستند، ایشان از تار نایلون بسته بود. که در گذشته هم جلو و هم میانه رباب دو تاره بود که خوب سُر(کوک) نمی‌شد، لذا در هنگام نواختن و بخصوص وقتی که نوازنده گرم می‌آمد، تفاوت‌هایی را نمایان می‌ساخت. از این رو استاد، دو تای آنها را حذف کرده و یکی ساخت که اکنون بسیار بهتر، و صاف تر و روشن تر سر می‌شود.»
مرحوم استاد محمد رحیم خشنواز ( رباب نواز معروف هرات )
