مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 20 ماه جوزا برابر با 10 جون تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
رویداد ها:
صدر اعظمی سلطان علی کشتمند/1360 شمسی
سلطانعلی کشتمند، سیاست‌مدار مشهور پس از به قدرت رسیدن جکومت خلق و پرچم در افغانستان بود. بعد از کودتای 1357 سلطانعلی کشتمند از معدود اعضای حزب پرچم بود که به عنوان وزیر پلان در کابینه ترکی باقی ماندانتخاب شد. سپس او صدر اعظم (نخست وزیر) افغانستان کشور در دوره حکومت کمونیستی ببرک کارمل بود. با تغییر در صدر حکومت و جانشینی نجیب‌الله به جای کارمل در سال ١٩٨٥، کشتمند پست صدراعظمی‌اش را حفظ کرد و در مجموع به مدت هشت سال در این سمت خدمت کرد.
سلطانعلی کشتمند، فرزند نجف‌علی در سال ۱۳۳۵ (خورشیدی) در چهاردهی کابل در خانواده‌ای دهقان‌زادهٔ هزاره به دنیا آمد. او از سال ۱۹۹۲ (میلادی) تا اکنون به عنوان پناهند در لندن زندگی می‌کند
برگزاری لویه جرگه اضطراری در کشور/1381
لویه جرگه اضطراری کشور با حضور۱۵۵۱ نفر و با ریاست اسماعیل قاسمیار در چنین روزی در شهر کابل برگزار شد و در پایان این کنفرانس ، حامد کرزی به عنوان رئیس دولت انتقالی افغانستان انتخاب شد.
این لویه جرگه بر اساس تصمیم اجلاس بن در سپتامبر ۲۰۰۱، که تحت نظارت سازمان ملل برگزار و منجر به تشکیل دولت موقت در افغانستان شد، برگزار شد. “لویه جرگه اضطراری” برای نخستین بار شاهد سهم ۱۱ درصدی زنان بود و همچنین نخستین بار مردم در انتخاب اعضای آن سهم گرفته گرفتند.
110 – آغاز تهاجم امپراتوري روم به دولت آریانا و پايان صلح پنجاه ساله
دولتهاي آریانا و روم از ديرباز بر سر مسائل گوناگون مرزي، فرهنگي و مذهبي با يكديگر به نزاع برميخاستند و پس از هر مصالحه، باز هم جنگي ديگر به راه ميانداختند. پنجاه سال پس از صلح ميان دو امپراتوري بزرگ آریانا و روم در دهه 60م، به دستور تراژان، امپراتور روم، حمله ارتش اين سرزمين به ارمنستان واقع در شمال غربي آریانا آن روز آغاز شد. و بدين ترتيب از دهم جون سال 110م دوران صلح پنجاه ساله ميان دو طرف به پايان رسيد. بهانه اين حمله ظاهراً بر سر انتخاب فرمانرواي ارمنستان بود كه خسرو پادشاه وقت سلسله اشكانيان معروف به اشك بيست و چهارم، بدون جلب رضايت دولت روم يكي از شاهزادگان اشكاني را به حكومت آنجا تعيين كرد. در اين ميان، هرچند كه پادشاه اشكاني هدايا و سفرايى را نزد امپراتور وقت روم معروف به تراژان فرستاد كه از وقوع جنگ خودداري كند اما امپراتور روم ضمن رد هدايا و پيشنهادات خسرو، اعلام كرد كه دوستي فرمانروايان از كردار معلوم ميشود نه از گفتار. با تهاجم لشكريان روم به ارمنستان، سپاه آریانا پس از دو سال مقاومت، مجبور به عقبنشيني از ارمنستان گرديد. در اين زمان، فرمانرواي ارمنستان به تصور اينكه اگر نزد امپراتور روم برود، او از خلع و قتل وي صرف نظر خواهد كرد. از اين رو، نامههايى مبني بر تسليم بيقيد و شرط براي تراژان فرستاد و خود نيز به اردوي امپراتور روم رفته، تاج خود را به وي اعطا نمود. اما امپراتور روم نه تنها تاج را برنگرداند، بلكه او را از خود راند و دستور قتل وي را صادر كرد. با اين حال، خسرو، پادشاه اشكاني ، با برانگيختن طرفداران آریایی در ارمنستان، آن منطقه را به آریانا ملحق كرد.
تراژان
520 – نامه امپراتور چین باستان به قباد ساسانی
طبق کرونولوژی تاریخ چین باستان، امپراتور وقت چین در سال 520 میلادی نامه ای مفصل و اندرزگونه برای قباد ساسانی شاه وقت آریانا فرستاده بود. محاسبات تقویمی، تاریخ انشاء این نامه را 17 جون آن سال تعیین کرده است. این نامه که متن آن در تاریخ چین آورده شده است توسط هیاتی بریاست یک وزیر پیشین به تیسفون ارسال شده بود و قباد ساسانی آن را پنج ماه بعد و زمانی که خودرا برای سرکوبی شورش گرجی ها آماده می کرد دریافت داشت.
قباد ساسانی
در این پیام، امپراتور چین از کاهش حجم مبادلات تجاری دو کشور که قبلا چشمگیر بود گله کرده بود. امپراتور قول داده بود ـ اگر قباد تقاضا کند ـ به مساعی آریانا در بازداری اقوام آلتائیک و هون از رخنه به قلمرو آریانا (در منطقه فرارود) کمک خواهد کرد.
روایت است که قباد تصميم خود به لشکرکشی به منطقه ساحلی دریای سیاه در قفقاز را با فرستاده امپراتور چین گزاده بود. قباد ژنرال پیروز مهران و ژنرال نرسی را مامور این کار کرده بود که به درگیری با روم انجامید و رومیان شکست خوردند و حاضر به پرداخت غرامت شدند. رومیان محرّک شورش گرجیان بودند.
1924 – ربوده شدن رهبر سوسياليست هاي ايتاليا و قطعه قطعه شدن او!
گياكومو ماتئوتي Giacomo Matteotti رئيس فراكسيون سوسياليستها در پارلمان ايتاليا در پي انتشار کتاب «فاش مي کنم» حاوي انتقاد از روش انتخاباتي حزب فاشيست ايتاليا ازجمله وادارکردن راي دهندگان به نامزدهاي اين حزب و تخريب علني ديگران و تقلب در انتخآبآت سى ام ماه مى 1924، 40 روز بعد (دهم جون اين سآل) در راه خانه اش ربوده شد و جسد قطعه ـ قطعه شده او 66روز بعد در 36 کيلومتري شهر رم به دست آمد.
Giacomo Matteotti
اختلاف نظر ماتئوتي با حزب فاشيست و شخص موسوليني (رهبر اين حزب) از زماني آغاز شده بود كه موسوليني به دفاع از آن دسته از صاحبان صنايع سخن گفته بود كه در كارشان موفق و در پيشرفت ايتاليا و قدرتمند كردن آن موثر بوده اند. ماتئوتي گفته بود كه اين حمايت موسوليني باعث افزون شدن ظلم اين جماعت به كارگران و اسثتمار هرچه بيشتر آنان مي شود.
در پي كشف جسد ماتئوتي که 22 ماه مي 1885 به دنيا آمده بود، سوسياليست ها با برگزاري تظاهرات خواهان بركناري موسوليني شدند، ولي پادشاه وقت ايتاليا قبول نكرد كه موسوليني در آن قتل دست داشته و پيشنهاد بركناري وي را ردّ و متهمان به قتل ماتئوتي ازجمله يک افسر اطلاعاتي را عفو كرد. سوسياليست ها که پس از جنگ جهاني دوم به قدرت رسيده بودند پرونده قتل را بازگشودند و متهمان عفو شده را به دادگاه بردند و به زندان ابد محکوم کردند ولي بر دادگاه ثابت شد که شخص موسوليني از قتل ماتئوتي خبر نداشته بود. ماتئوتي از سوسياليست هايي بود که عقيده دارند که هرگونه تحول و تغيير نظام بايد با راي مردم و از طريق پارلمان باشد. وي با انقلاب و ديکتاتوري پرولتاريا (طبقه کارگر) مخالف بود و مي گفت که اين طبقه تجربه حکومت کردن ندارد و راديکال و کينه توزانه رفتار مي کند و مردم مشتاق ماديگري و بي رحم و مروّت مي شوند.
1967 – جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل
جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل که ضمن آن اسرائیل صحرای سینا، غزه، غرب رود اردن، بیت المقدس شرقی و جولان را تصرف کرده بود، از بيم مداخله شوروي پايان يافت پایان یافت. این جنگ که در آن 9 دولت عربی شرکت کرده بودند بر وخامت مسئله و اسرائیل افزود.
مناسبت ها:
روز جهاني صنايع دستي
با تأسيس سازمان ملل متحد، حفاظت از ميراثهاي فرهنگي بشري به عهده يونسكو يا سازمان تربيتي، علمي و فرهنگي ملل متحد واگذار شد. از سال 1964م با تأسيس شوراي جهاني صنايع دستي به عنوان يكي از ارگانهاي وابسته به يونسكو، صنايع دستي و سنتي در قالب هنر و صنعت به عنوان بخشي از زندگي فرهنگي و حيات اقتصادي ملل، مورد توجه قرار گرفت. تشويق، كمك و راهنمايي صنعت گران دستي و بالا بردن سطح اطلاعات تخصصي و حرفهاي آنها، حفظ و تقويت صنايع دستي و تجلي آن به عنوان ركن عمدهاي از حيات فرهنگي ملتها و نيز ايجاد همبستگي ميان صنعتگران سراسر جهان از جمله اهداف اصلي شوراي جهاني صنايع دستي است. در حال حاضر در اين شورا بيش از 90 كشور عضويت دارند و دبيرخانه آن نيز در آمستردام هلند قرار دارد. مهمترين نتيجهاي كه از تلاشهاي جهاني صنايع دستي حاصل شده است، جلب توجه ملتها به اهميت فوقالعاده صنايعدستي در زندگي فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي ملتها ميباشد. همچنين از طرف اين شورا، روز دهم ژوئن (برابر با 20 خرداد) به عنوان روز جهاني صنايع دستي تعيين شده است.
روز ملي کشور پرتغال
كشور جمهوري پرتغال با 92/135 كيلومتر مربع مساحت در جنوب غربي اروپا، در كنار اقيانوس اطلس و در همسايگي اسپانيا واقع شده است. جمعيت آن در حدود 10 ميليون نفر كه ازنژاد سفيد بوده و كاتوليك مذهب ميباشند. زبان رسمي، پرتغالي و پايتخت آن شهر ليسبون است. واحد پول اين كشور “اسكودو” بود كه بعد از رايج شدن پول واحد اروپايى، يورو، جايگزين آن گرديد. اين منطقه از قديم الايام مسكوني بود و بخشي از آن از قرن هشتم ميلادي تا قرن 16 در اختيار مسلمانان بود. از قرن هفدهم، اين كشور به عنوان يك قدرت برتر دريايى به رقابت با انگستان و هلند پرداخت. از اوائل قرن نوزدهم اين قدرت به ضعف گراييد. حكومت پرتغال تا قبل از 1910 به صورت پادشاهي اداره ميشد ولي در اين سال بر اثر فشار انقلابيون و مبارزه آنان، امانوئل دوم، پادشاه پرتغال استعفا داده و حكومت جمهوري بر روي كار آمد. نظام حكومتي پرتغال، جمهوري چند حزبي با يك مجلس قانون گزاري است. باتوجه به صفر بودن رشد جمعيت در اين كشور پيشبيني ميشود كه جمعيت آن تا سال 2025م تغيير نخواهد كرد. دهم ژوئن، سالروز مرگ دكاموئش شاعر پرتغالي كه در سال 1580م درگذشت، به عنوان روز ملي اين كشور برگزيده شده است.
زادروزها
۱۸۱۹ – زادروز گوستاو کوربه نقاش فرانسوی و رهبر جنبش واقع‌گرایی در نقاشی
۱۸۳۲ – زادروز نیکلاوس اتو مهندس آلمانی ، مخترع اولین موتور بنزینی و اولین موتورهای درون‌سوز و موتور چهار زمانهٔ دو زمانهٔ اتو
گوستاو کوربه
۱۹۱۵ – زادروز سال بلو رمان‌نویس کانادایی
۱۹۲۱ – زادروز شاهزاده فیلیپ، دوک ادینبرا همسر ملکه الیزابت دوم
سال بلو
۱۹۲۲ – زادروز جودی گارلند بازیگر و خواننده آمریکایی
۱۹۵۹ – زادروز کارلو آنچلوتی بازیکن سابق و مربی اهل کشور ایتالیا
جودی گارلند
درگذشت‌ها
۱۵۸۰ – درگذشت لوئیس دکاموئش شاعر پرتغالی
۱۸۳۶ – درگذشت آندره ماری آمپر ریاضیدان، فیزیکدان و مکتشف فرانسوی
لوئیس دکاموئش
۱۹۲۵ – درگذشت آنتونی گادی معمار اسپانیایی
۱۹۴۹ – درگذشت زیگرید اوندست نویسنده نروژی ، برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۲۸
آندره ماری آمپر
۱۹۶۷ – درگذشت اسپنسر تریسی بازیگر آمریکایی
۲۰۰۴ – درگذشت ری چارلز نوازنده آمریکایی پیانو و کیبورد الکتریک و خواننده سبک‌های جاز و ریتم اند بلوز
اسپنسر تریسی
