نگاهی به چالش های فرا راه زنان شاغل در هرات 

تحقیق و نگارش:  مرضیه “ابراهیمی « مدیر عمومی آژانس اطلاعاتی باختر هرات »

زنان در ولایت هرات: “چشم چرانی مسولان دولتی در محافل رسمی و ساعات اداری مانع کارمان نخواهد شد”.

ولایت هرات از جمله محدود ولایات در سطح کشور میباشد که با وجود داشتن پیشینه فرهنگی و سابقه کهن حضور زنان در رهبری این ولایت، اهداف تعیین شده وزارت امور زنان مبنی بر مشارکت سی درصدی بانوان در تشکیل وساختار ادارات دولتی را عبور نموده و حتی این رقم به سی وهشت درصد نیز رسیده است.

 اما آیا براستی زنان به ساده گی این جایگاه را بدست آورده اند؟ یا هنوز با دنیایی از مشکلات، دست و پنجه نرم میکنند؟

مبارزه با ناهنجاری های اجتماعی، بی باوری مردان نسبت به زنانی که توانایی کاری شان در اجتماع، خارچشم افراد متعصب شده است، چشم و هم چشمی و رقابت های ناسالم بین عده ای از زنان، بخشی از مشکلات موجوده زنان شاغل در این ولایت میباشد.

امروزه زنان و دختران این دیار توانایی های زنان نامداری چون: گوهرشاد بیگم، مهری هروی، محجوبه هروی و صدها زن پرآوازه دیگر این دیار را الگوی شان قرار داده و برای رسیدن به اهداف متعالی از هیچ گونه سعی و تلاشی فرو گذار نیستند. این تلاش ها در سال های اخیر محدود به جغرافیای هرات و افغانستان نبوده و حتی چندین چهره از بانوان هرات جهانی شده اند.

ماریا بشیر نخستین زن در هرات بود که جایزه شجاعت وزارت امور خارجه امریکا را از میشل اوباما بانوی نخست وقت ایالات متحده امریکا بدست آورد و امسال نیز این موفقیت تکرار شد و رویا سعادت فیلم ساز مطرح و فعال مدنی که اصالتاً از هرات است در کنار ماریا بشیر در بدست آوردن این جایزه قرار گرفت.

تیم دختران رباتیک مبارزات ملی و بین المللی را با موفقیت سپری نمود و در کشور های اروپایی و امریکایی با استقبال مواجه شد.

اما این پیشرفت ها واقعیت زنده گی زنان در ولایت هرات نیست. زیرا در این ولایت آمار های متفاوتی از خشونت رفتاری، فیزیکی و کلامی در برابر زنان نیز وجود دارد.

برخی بانوانی که در ادارات دولتی با اتکا به توانایی های خود بدون وابسته گی به دیگران  مقرر شده و کار میکنند، به این باور هستند که دید مرد سالار و نگاه مملو از تعصب و تبعیض مانع رشد شان میشود و حتی برخی مقامات توانایی زنان را نادیده میگیرند و حضور زنان در اجتماع را حقارت می پندارند.

برخی از این مردان پای را از این هم فراتر می نهند و از زنان تقاضا های نامشروع را مطرح میسازند که این امر حتی انگیزه زنان را کاهش میدهد.

زینب محمودی (نام مستعار) کارمند یک اداره دولتی در ولایت هرات است که بعد از فراغت از دانشگاه با سپری نمودن هفت خوان رستم جذب یک اداره دولتی شده است .

او میگوید :”از ابتدای ماموریتم نگاه های معنی دار همکارانش و حتی آمرش آزار دهنده بود ولی کم کم به آن عادت کرد تا بالاخره روزی آمرش او را به دفترش خواسته و تقاضایی را مطرح کرده که انگار زمین و زمان برسرش فرود آمده است”.

اگرچه زینب آن روز به نیت ترک وظیفه، راهی خانه شده بود ولی مشکلات اقتصادی خانواده و همچنان بدگمانی پدرش سبب شد تا او فردا بار دگر به وظیفه حاضر شود، ولی این بار با سخت گیری ها و بهانه جویی های جدی از سوی آمر بخش آن چنان مواجه شد که حتی اقدام بخود کشی کرد .

در یک مورد که شماری از خبرنگاران در یک ضیافت رسمی دعوت شده بودند، دست کم چهارتن از بانوان خبرنگار از نگاه های هرزه و چشم چرانی های بی مورد چند تن از مقامات دولتی که در این محفل حضور داشتند، شکایت نمودند.

بانو (م- ن) خبرنگاری که در یک رسانه محلی کار میکند میگوید: “چشم چرانی های این مسئولان مانع از صرف طعام برای عده ای از خبرنگاران بانو شد و آنها مجبور شدند محل نشستن شانرا تغییر دهند.

با این همه مسئولان دولتی در هرات از ایجاد کمیسیون جلوگیری از آزار و اذیت زنان در ادارات دولتی خبر میدهند و میگویند: “با افرادی که سبب ایجاد مزاحمت برای بانوان شاغل شوند برخورد جدی صورت می گیرد”.

مونسه حسن زاده معاون امور اجتماعی مقام ولایت و رئیس این کمیسیون میگوید:” شکایات متعددی از طریق این کمیسیون رسیده گی و به کارمندان و مسئولانی که مرتکب آزار و اذیت شده اند برخورد جدی صورت گرفته است”.

معاون امور اجتماعی مقام ولایت علاوه کرد: “اداره محلی هرات برنامه های کوتاه مدت و بلند مدتی را بخاطر کسب تجربه کاری و بلند بردن ظرفیت و جذب کار در سکتور های خصوصی و دولتی برای محصلین فارغ از دانشگاه مساعد نموده است.

با این حال عزیزه کریمی سرپرست ریاست امور زنان در حالیکه مشکلات خانم ها در ادارات دولتی و اجتماع را تائید میکند، ولی از اراده جدی مقامات بخاطر بستر سازی و ایجاد فضای مصئون برای حضور و مشارکت زنان در اجتماع یاد آوری میکند.

وی عامل اصلی مشکلات زنان را ریشه در باور های اجتماعی و دیدگاه های نادرست بعضی از مردم میدانند.

از سوی دیگر و بر بنیاد آمار ارائه شده از سوی مسئولان ریاست کار و امور اجتماعی هرات دوازده هزار زن بیکار با درجات تحصیلی متفاوت ثبت این ریاست هستند و این آمار در حال افزایش است.

عبدالقیوم افغان رئیس کار و امور اجتماعی میگوید: “برنامه‌هایی برای اشتغال‌زایی افراد بیکار و به ویژه زنان روی دست است و با تطبیق این برنامه‌ها تا اندازه جلوی افزایش بیکاری گرفته خواهد شد.”

رئیس کار و امور اجتماعی گفت: “در سال های آینده یک میلیون شغل برای جوانان در بخش های مختلف این کشور فراهم خواهد شد و با تطبیق برنامه ملی کار، بخش اعظمی  این مشکلات حل و جلو مهاجرت جوانان به کشور های خارجی گرفته خواهد شد.

همزمان با این وحیده عزیزی مسئول جندر مقام ولایت، تجربه کاری در استخدام بست های کلیدی و رهبری در ادارات دولتی را شرط اصلی برای استخدام در ادارات دولتی دانسته، میگوید: ” با وجود آنکه اداره محلی هرات برای توانمند سازی زنان برنامه های مختلف ظرفیت سازی را تطبیق نموده تا زنان بتوانند سرپای خود ایستاد شده و بست های بلند را مدیریت کنند، اما موجودیت این پیش شرط برای متقاضیان، مانع حضور و رشد زنان میشود .”

او افزود: “با آنهم از طریق برنامه کار آموزی برای شمار زیادی از زنان زمینه فعالیت غرض کسب تجربه در ادارات مساعد شده است .

این درحالی است که برخی از دختران تحصیل کرده، از نبود فضای مناسب کاری در ولایت هرات شاکی اند.

زرغونه محمدی میگوید: دو سال است که از دانشگاه فارغ گردیده و در مدت این دو سال هرجا که برای وظیفه در خواست داده است، کاری برایش پیدا نشده است.

وی یاد آور گردید: “اصل شایسته سالاری متاسفانه در هرات وجود ندارد و کار به اهل آن سپرده نمی‌شود.”

برخی از بانوان فعال در هرات، افزایش آمار بیکاری به ویژه در بین زنان را نگران کننده می‌خوانند.

سکینه حسینی نماینده مردم در شورای ولایتی هرات گفت: “نصاب تعلیمی معارف مشکل دارد، باید براساس نیازمندی های روز به زنان آموزش کافی داده شود تا زمانیکه به جذب بازار کار میشوند دچار مشکل نگردند.”

 خانم حسینی، برای پایان بخشیدن به معضلات بیکاری در خصوص زنان، دولت را مکلف میداند تا از زنان پشتیبانی کنند .

او علاوه میکند:” بانک‌های خصوصی و دولتی باید به زنان اعتماد کنند در قسمت  قرضه‌ دهی، و هم‌ چنان سرمایه گذاران داخلی باید حمایت شوند، این‌ گونه میتوان به اشتغال زایی بیشتر بانوان در جامعه کمک کرد.

اما درحال حاضر حضور زنان، در سکتور خصوصی هم تعریف چندانی ندارد.

حمیدالله خادم رئیس اتحادیه صنعت گران از ایجاد فرصت های شغلی برای زنان در کنار مردان خبر میدهد و میگوید: “سکتور خصوصی بازوی بالقوه برای اشتغال زایی محسوب میگردد، اما حضور زنان در بخش سکتور خصوصی کمرنگ تر از نهاد های دولتی است”.

آقای خادم بیانکرد: “اکنون بیست و پنج هزار کارگر عادی و کارمند به کته گوری های مختلف در شهرک صنعتی مصروف کار اند و از این میان شش هزار و دوصد و پنجاه تن آنرا زنان شاغل تشکیل میدهند.

در این میان مریم جامی الاحمدی عضو هیئت مدیره اتاق های تجارت  و صنایع از افزایش دانشجویان فارغ دانشگاه ها و نبود ظرفیت جذب این افراد در ادارات دولتی ابراز نگرانی نمود و گفت: “سکتور خصوصی برای جذب فارغین رشته های مختلف تحصیلی زمینه های کار در بخش های بازاریابی، مدیریت و تخنیکی مساعد نموده با آنهم نیاز است تا زمینه کار آفرینی بیشتر و دسترسی زنان جامعه به منابع و نهادهای کمک کننده را فراهم سازد.

خانم جامی همچنان افزود: دولت باید توجه بیشتری را روی زنان تحصیل داشته و سکتور و نهادهای خصوصی را حمایت کند تا ابتکار تولید شغل بیشتری را داشته و زمینه کاری زیادتری را بوجود آورد.

با این همه دیده شود که تا چه حد مشکلات زنان جدی گرفته میشود و یا اینکه آیا زنان موفق خواهند شد تا جایگاهی را که مد نظر دارند، بدست آورند؟

پرسش هایی که دست یافتن به آن مرور زمان پاسخ خواهد گفت.