مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
یکی از دلایلی که تمایل کشورهای منطقه برای تصاحب ارزش‌های فرهنگی افغانستان را افزایش داده، عدم سرمایه‌گذاری حکومت و بی‌مهری در قبال هنرمندان است. میناتوریست‌ها و خوش‌نویسان مدعی هستند که طی دو دهه‌ی اخیر از سوی حکومت در هیچ نمایشگاه و جشنواره در خارج از کشور، شرکت نکرده‌اند.
کشورهای ایران و ترکیه در تلاش ثبت هنر مینیاتور و خوش‌نویسی بهعنوان میراث فرهنگی مشترک دو کشور در فهرست سازمان علمی فرهنگی ملل متحد یا یونسکو هستند. افغانستان اما بهعنوان میراث‌دار بزرگ این دو هنر به کلی نادیده گرفته شده است.
شماری از هنرمندان و فرهنگیان هرات، روز یک‌شنبه، 22 سرطان در حوض تاریخی «چهار سوق»، نشست دادخواهی به راه انداختند. این دادخواهی به میزبانی «انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان» برگزار شده بود. داوود عرفان، مسئول این انستیتوت در هرات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «اگر دولت افغانستان به‌صورت فوری و جدی تا اخیر تابستان، برای ثبت مینیاتوری و خوش‌نویسی در یونسکو اقدام نکند، این هنرها به‌نام ایران و ترکیه ثبت خواهد شد.»
او می‌افزاید که هنرهای مینیاتوری و خوش‌نویسی باید بهعنوان میراث‌های فرهنگی مشترک اسلامی میان کشورهای افغانستان، ایران و ترکیه ثبت شود. او از هنرمندان، فرهنگیان و نمایندگان مردم در شورای ولایتی و مجلس نمایندگان می‌خواهد که با شرکت در دادخواهی‌ها، توجهی حکومت را به ثبت میراث‌های فرهنگی معطوف کنند.
هنر مینیاتوری در دوره تیموریان در هرات به لطف تلاش کمال‌الدین بهزاد، مشهورترین مینیاتوریست منطقه رشد زیادی کرده بود. حتا تاریخ هنر مینیاتوری با نام کمال‌الدین بهزاد گره خورده است و هم اکنون آثار هنری این هنرمند، در برخی از موزیم‌های مشهور جهان وجود دارد.
همچنین در دوره تیموریان، خط نستعلیق اسلامی در هرات به پایه‌ی اکمال رسیده و خط نستعلیق شکسته نیز ابداع شد. میر علی هروی، شفیعا هروی و میر عبدالرحمان هروی از مهم‌ترین خوش‌نویسان هرات شمرده می‌شوند.
معترضان می‌گویند، مینیاتور و خوش‌نویسی هنر مشترک کشورهای اسلامی است و نباید تنها به نام ایران و ترکیه ثبت یونسکو شود.
«هرات مهد خط نستعلیق و شکسته است»
عبدالجلیل توانا، یکی از مشهورترین خوش‌نویسان هرات است. او چهار دهه می‌شود که در بخش نوشتن خطوط نستعلیق، کوفی و ثلث مصروف است. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «هرات مهد خط نستعلیق و شکسته است. شفیعا هروی، ابداع‌گر خط شکسته است. ما خطوط کوفی داریم که مختص به مکتب هرات است و خارج از هرات هیچ‌کس کار کرده نمی‌تواند.»
او از حکومت گلایه می‌کند که هیچ کاری برای ثبت مینیاتوری و خوش‌نویسی در سازمان یونسکو انجام نداده است: «حکومت ما خواب است و نمی‌بیند که ایران و ترکیه تلاش می‌کنند که مینیاتوری و خوش‌نویسی را به‌نام خود ثبت یونسکو کنند. این کشورها نباید خطوط نستعلیق و شکسته را به‌نام خود ثبت کنند و این دو خط مخصوص مکتب هرات است.»
او هشدار می‌دهد که با ثبت خوش‌نویسی به‌نام ایران و ترکیه در یونسکو، از شمار علاقه‌مندان این هنر نیز کاسته خواهد شد و یا شاید روزی فرا برسد که خوش‌نویسی افغانستان، به باد فراموشی سپرده شود.
بسیاری‌ها دوره تیموریان در هرات را اوج هنرهای مینیاتوری و خوش‌نویسی می‌پندارند. آگاهان فرهنگی بدین باورند که پس از فروپاشی دوره تیموریان، مکاتب اصفهان، شیراز، تبریز، ترکیه، بخارا و هند نیز متأثر از مکتب هرات شدند.
نیک‌محمد مستمند غوری، خوش‌نویس به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که اگر هنرمندان از مکتب هرات به کشورهای همجوار مهاجرت نمی‌کردند، مکاتب هنری رشد نمی‌کرد.
انتقاد بر ناتوانی وزارت اطلاعات و فرهنگ
یکی از دلایلی که تمایل کشورهای منطقه برای تصاحب ارزش‌های فرهنگی افغانستان را افزایش داده، عدم سرمایه‌گذاری حکومت و بی‌مهری در قبال هنرمندان است. مینیاتوریست‌ها و خوش‌نویسان مدعی هستند که طی دو دهه‌ی اخیر از سوی حکومت در هیچ نمایشگاه و جشنواره در خارج از کشور، شرکت نکرده‌اند. آنان می‌گویند که در سایه‌ی نبود حمایت حکومت از هنرمندان، کشورهای منطقه حریص‌تر برای حذف هویت افغانستان از میراث فرهنگی شده‌اند.
فرهنگیان و هنرمندان هرات، وزارت اطلاعات و فرهنگ را به بی‌پروایی و ناتوانی در راستای ثبت میراث‌های فرهنگی در یونسکو متهم می‌کنند.
محمدتوفیق رحمانی، مینیاتوریست و رییس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه هرات می‌گوید که با دادخواهی‌های متواتر باید روی حکومت فشار وارد کنند، تا مجبور به ثبت میراث‌های فرهنگی ملموس و غیر ملموس در یونسکو شود: «وزارت اطلاعات و فرهنگ قبل از ما که دادخواهی کنیم، باید برنامه‌‌ی منظم برای ثبت ارزش‌های تاریخی و هنری در یونسکو می‌داشت، اما متأسفانه کاری نکرده است. یک ملت زمانی می‌میرد که ارزش‌های فرهنگی‌اش گرفته شود و باید خود افغانستان برای ثبت این ارزش‌ها تلاش کند.»
اما مسئولان در ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات می‌گویند که آنان پیشتر طی مکتوبی به مرکز کشور، خواستار جلوگیری از ثبت مینیاتوری و خوش‌نویسی به‌نام ایران و ترکیه شده‌اند.
جاوید ضرغام، آمر فرهنگ و هنر این ریاست به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که با مکتوب صادره به یونسکو، احتمال کمی وجود دارد که مینیاتوری و خوش‌نویسی به‌نام کشورهای دیگر ثبت شود. او می‌افزاید: «ما جز میراث‌داران اصلی و حقیقی هنر مینیاتور و خوش‌نویسی اسلامی به‌ویژه خط نستعلیق هستیم. سازمان یونسکو نباید نقش اجداد ما را در تکامل این هنرها نادیده بگیرد. امیدواریم که این هنرها به‌نام کشور ما ثبت شود.»
این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که سال گذشته نیز «دوتار» ساز اصلی موسیقی محلی خراسان به نام ایران در یونسکو ثبت شد. احتمالاً که میراث‌های فرهنگی دیگر افغانستان نیز در سایه‌ی بی‌پروایی مسئولان حکومتی به‌نام کشورهای دیگر ثبت شود.
«هدایت رییس‌جمهور عملی نشد»
هرات روزگاری مرکز خراسان قدیم بود و هنرهای متعدد در این حوزه رشد چشم‌گیری یافته بودند. آگاهان فرهنگی می‌گویند که کشورهای منطقه مدیون هرات در هنرهای مینیاتوری، خوش‌نویسی و کاشی‌سازی باید باشند.
اما حالا نگین خراسان افول کرده است و حتی به‌گونه‌ی حرفهای در دانشگاه دولتی هرات نیز خوش‌نویسی در قالب یک دیپارتمنت آموزش داده نمی‌شود.
معدود علاقه‌مندان خوش‌نویسی نیز زیر نظر انجمن خوش‌نویسان هرات که شمارشان به کمتر از 12 تن می‌رسد، آموزش می‌بینند. این در حالی است که بیش از شش سال می‌شود که دیپارتمنت خوش‌نویسی منحل شده است.
عبدالجلیل توانا، خوش‌نویس می‌گوید که با نگاه به تاریخ فرهنگی هرات نیاز هست که هر چی زودتر این دیپارتمنت برای زنده نگه‌داشتن هنر خوش‌نویسی فعال شود: «باید دانشجویان به‌شکل حرفه‌ی خوش‌نویسی را آموزش ببینند، تا هنر خوش‌نویسی یک‌بار دیگر به مرحله اوج‌اش برسد. در هرات هیچ معنی نمی‌دهد که در دانشگاه خوش‌نویسی آموزش داده نشود.»
مسئولان در دانشگاه هرات می‌گویند که یکی از دلایل منحل شدن دیپارتمنت خوش‌نویسی، نبود دوره فوق‌لیسانس از سوی وزارت تحصیلات عالی عنوان شده و این استدال منطقی نیست.
محمدتوفیق رحمانی، رییس دانشکده هنرهای زیبایی دانشگاه هرات می‌گوید که فارغان دیپارتمنت خوش‌نویسی می‌توانند که فوق‌لیسانس خود را در بخش «پژوهش هنر» بگیرند. او می‌افزاید محمد اشرف غنی، رییس‌جمهور کشور سال گذشته در نشست عمومی با هنرمندان در کابل به وزارت تحصیلات عالی هدایت داده بود که رشته‌های مانند خوش‌نویسی را در دانشگاه‌ها فعال کنند، اما تاکنون کاری در این بخش صورت نگرفته است.
هرات به شهر علم و فرهنگ در سطح افغانستان مشهور است. هم اکنون نیز هنرمندان این ولایت حرفهای زیادی برای گفتن دارند. خواست اصلی هنرمندان، ختم بی‌پروایی حکومت و بازشدن فصل تازه‌ای در بخش هنر و فرهنگ است تا بار دیگر نگین خراسان یا هرات به روزهای اوج و یا درخشش باز گردد.
