مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
نوشته از مرتضی محمدی
نجیب مایل هروی، فرزند رضا مایل هروی، در سال ۱۳۲۹ خورشیدی در شهر هرات چشم به جهان گشود. آوان کودکی را در هرات گذرانده و در مکتب‌خانه‌های این شهر آموختن را آغاز کرده است، با رفتن پدر به کابل او نیز همراه پدرش به پایتخت رفته و دوران تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شهر کابل به پایان رساند. هروی، پس از اتمام تحصیل در سال ۱۳۴۹ خورشیدی، در انجمن تاریخ کابل به امور فرهنگی مشغول شد و در آن زمان بیشترین آموزش را در نسخه‌شناسی نزد پدرش فراگرفت، سپس در سال ۱۳۵۰ در دانشگاه فردوسی مشهد به کسب تحصیل پرداخت. او با نهادهای مختلفی چون کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و دائره‌المعارف بزرگ اسلامی در این کشور همکاری کرده است؛ چنان‌که در سال ۱۳۸۶ به پاس یک عمر دست‌آورد برای خدمت به تاریخ و زبان فارسی، جایزه ادبی ـ تاریخی بنیاد دکتر محمود افشار یزدی را در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی ایران دریافت کرد. استاد نجیب مایل هروی، در حدود پانزده سال به تدریس، مطالعات و پژوهش‌های ادبی خود در بنیاد پژوهش‌های اسلامی ادامه داد و در طی این مدت، ضمن تسلط به ادبیات کلاسیک، به یکی از نوادر شخصیت‌های پژوهشگر زمان خود تبدیل شد که عمیقا به ادبیات معاصر فارسی و عرفان اسلامی علاقه‌مند بود و مقالات بسیاری در این زمینه نوشت و در حوزه‌ی تصحیح متون و نسخه‌شناسی، ده‌ها کتاب منتشر کرد. او خود در مورد کارهای تحقیقاتی‌اش می‌گوید: «از سال ۵۳ عملا در ایران مشغول به تحقیق در زمینه‌ی کتاب‌شناسی شدم. طرحی داشتم به نام “کتاب‌شناسی نگاشته‌های عرفانی در زبان فارسی” و این باعث شد تا تحقیقی در احوال و آثار عارفان گم‌نام ایرانی و عرفان اسلامی داشته باشم و بر احیای آثار این عارفان گم‌نام اهتمام ورزم. نتیجه این اهتمام در ۳ اثر اعم از رساله و کتاب و صد و اندی مقاله‌ی چاپ‌شده در مجلات ایران و خارج از ایران عرضه شده است». او آثار زیادی را تصحیح، تألیف و ترجمه کرده که از جمله‌ی آن‌ها به این موارد می‌توان اشاره کرد: تألیف «شیخ عبدالرحمن جامى»، «تاریخ نسخه‌پردازى و تصحیح انتقادى نسخه‌هاى خطى»، «تاریخ و زبان در افغانستان»، »مجموعه رسائل فارسی»(پنج جلد) زیر نظر نجیب مایل هروى، «المصباح فى التصوف» نوشته‌ی سعدالدین حمویه، «تاج التراجم فی تفسیر القرآن الاعاجم« نوشته‌ی ابوالمظفر شاهفوربن طاهر بن محمد اسفراینى، و ترجمه‌های «ابیات دهگانه»، «نقش النصوص»، «اسرار الخلوه»، «رساله غوثیه» و «حلیه الابدال» نوشته‌ی شیخ اکبر محى‌الدین ابن عربى. نجیب مایل هروی نویسنده، پژوهشگر، نسخه‌شناس، ویراستار و مردم‌شناس افغان که رشته اصلی‌اش عرفان اسلامی بوده است، از محققان برجسته در حوزه نقد و تصحیح متون کلاسیک به شمار می‌رود که با تألیف، تصحیح و بررسی بیش از ۳۰ کتاب و نگارش صدها مقاله، به این مهم پرداخته است. اما گفته می‌شود این شخصیت بزرگ افغانی این روزها در دیار غربت در نتیجه بی مهری مسئولان و اطرافیان، در یک شفاخانه روان‌درمانی تحت درمان است.
