حزب (د.خ.ا، وطن) بعد از احراز قدرت سياسی و تحول اپريل 1978 بنابر عوامل
درونی و بيرونی صرف بعد از 16 جنوری 1987 در وجود دولت جمهوری افغانستان
تحت زعامت داکتر نجيب الله که مشی مصالحه ملی را با اهداف: قطع
جنگ، اعاده صلح و ثبات، تشکيل اتحاد چپ دموکراتيک، پذيرفتن سيستم چند حزبی،
ايجاد ارگانهای اداره ائتلافی در سطوح مختلف، طرح قانون اساسی جديد،آماده
گی برای انتخابات رياست جمهوری و پارلمانی، اعلام مجدد موقف بيطرفی و
غيرنظامی ساختن افغانستان،مراجعه به آرای عمومی (ريفرندم)، مذاکره برای
ايجاد يک دوره انتقالی، قطع ارسال سلاح به هر دو جانب و بسا مسايل ديگر
اعلام نمود، مجال يافت که بر وفق تعديلات 29 نوامبر 1987 در قانون اساسی
انتخابات پارلمانی را تصويب کند و شورای ملی دو مجلسه را مجداً احياء و
اعلام بدارد، شورای ملی جديد که در شرايط نوين بميان آمد، در اپريل 1988 با
راه اندازی انتخابات پارلمانی تشکيل يافت، اين دور شورا مانند گذشته،تصويب
قوانين، نظارت بر فعاليت های قوه اجراييه، استيضاح و رای اعتماد به حکومت
را در محراق کار خود قرار داد، در حالی که اين شورابه تناسب دوره های مهم
هفتم، دوازدهم و سيزدهم درخشش قابل ملاحظه نداشت، امّا با آنهم توانست در
16 جون 1988 به حکومت دکتر حسن شرق و در 22 فبروری 1989 به حکومت سلطان علی
کشتمند و در مارچ 1990 به حکومت فضل الحق خالقيار رای اعتماد دهد و شمار
زيادی قوانين، لايحه های قانونی و مقررات مهم را تصويب و از نظر مجلسين
(ولسی جرگه و مشرانو جرگه) بگذراند و چندين مرتبه شماری از وزراء و مسؤولين
دولتی و مقامهای اجرايی را مورد استماع و استيضاح قرار دادند و دموکراسی
را تمثيل و پياده نمودند.