مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
اکرم یاری ( موسس سازمان جوانان مترقی )
«سازمان جوانان مترقی» نخستین سازمان جنبش مارکسیستی افغانستان بود که خط فکری آن را اندیشه مائوتسه دون تشکل می‌داد و در چنین روزی هم‌زمان با ایجاد «حزب دموکراتیک خلق افغانستان» (وابسته به اتحاد شوروی سابق) به وجود آمد.
رهبری این جریان را عمدتاً اکرم یاری، از شخصیت‌های بزرگ و آزادیخواه کشور به عهده داشت و خانوده محمودی و سایرین نیز با وی همگام بودند.
اساساً می‌توان گفت که سازمان مذکور به خاطر دفاع از مارکسیزم – لنینیزم – اندیشه مائوتسه دون در مقابل آنچه آنان «رویزیونیزم» و «سازشکاری» حزب دموکراتیک خلق (به رهبری تره‌کی و ببرک کارمل) می‌خواندند، تأسیس شد. وقتی رژیم ظاهرشاه در همین سالها دموکراسی را در حد آزادی بسیار محدود مطبوعات و اجتماعات پذیرفت، سازمان جوانان هم نشریه‌ای بنام «شعله جاوید» بیرون کشید با «تمرکز روی پخش اندیشه مائوتسه‌دون و افشاء و طرد مواضع حزب دموکراتیک خلق و رویزیونیزم شوروی». به موازات آن گردهمایی‌هایی نیز در کابل و شهرهای بزرگ دیگر برپا می‌کرد که عده کثیری از روشنفکران در آنها شرکت می‌جستند. تظاهرات و میتینگ‌ها به رهبری «شعلهایها» (طرفداران شعله جاوید به این نام یاد می‌شوند) از نظر کمیت از حزب دموکراتیک خلق (که معروف‌ترین و قدیمی‌ترین تشکل بشمار می‌رفت) پیشی می‌گرفت و با گروه کوچک بنیادگرایان که «سازمان جوانان مسلمان» نامیده می‌شدند قابل مقایسه نبود. طرفداران این جنبش در مجموع تا امروز به نام «شعلهایها» یاد می‌گردند.
در آن سالها این گروه ارتجاعی (سازمان جوانان مسلمان) از سوی سازمانهای دیگر جدی گرفته نمی‌شد تا اینکه بعد از کشته شدن سیدال سخندان یکی از کادرهای معروف سازمان جوانان به دست شخص گلبدین حکمتیار (رهبر کنونی حزب اسلامی افغانستان) تضاد بین این گروه و شعلهایها شدت کسب کرده و به زد و خوردهای خونین منتهی گشت. با آنکه «شعله جاوید» به هزاران هواخواه پرشور و شوق دست یافته بود، ولی رهبری سازمان نتوانست نیروی آنان را جهت بسیج توده‌های میلیونی دهقانان که بیش از ۹۰ درصد جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند، بکار گیرد. نفوذ انقلابیون مذکور بین روشنفکران، اهالی مراکز ولایات و تعداد کمی کارگران محدود ماند.
طرفداران این جریان تظاهرات وسیع را در شهر کابل به راه می‌انداختند که بعد در سوم جوزا در جوار پوهنتون کابل در منطقه ده‌بوری به‌وسیله حکام وقت به خون کشیده شد. این روز خونین بعدها به نام روز جوانان تجلیل می‌گردید.
در اوایل سالهای ۷۰ گروه‌های مختلف درون «شعله جاوید» متوجه اشتباهات سازمان جوانان مترقی شده و با طرح انتقادات شان مبارزه ایدئولوژیک وسیعی از بالا تا پایین جریان درگرفت. این امر منجر به جدایی و کار مستقلانه تشکل‌های دیگر نیز گردید که مارکسیزم – لنینیزم – اندیشه مائوتسه‌دون را قبول داشتند.]
اولین شماره «شعله جاوید» به تاریخ ۴ اپریل ۱۹۶۸ انتشار یافت و آخرین شماره آن به تاریخ ۱۳ جون ۱۹۶۸. مدیر مسئول و صاحب امتیاز این جریده داکتر رحیم محمودی بود.
«شعله جاوید» بعد از انتشار یازده شماره به وسیله حکام وقت توقیف شد که هم‌زمان با آن «سازمان جوانان مترقی» نیز به بخش‌های کوچک‌ترین تجزیه گردید که گروه‌هایی از آن تا امروز موجود اند. هرچند ضعیف و گسسته از هم.
یکی از سازمانهای منشعب این جریان «سازمان رهایی افغانستان» تحت رهبری داکتر فیض احمد بود که بعد سازمان دیگری به نام «سازمان آزادیبخش مردم افغانستان» (ساما) به رهبری مجید کلکانی از آن جدا شد و هر دو جداگانه فعالیت دارند.
داکتر فیض احمد
تشکیل کمیسیون تسوید قانون اساسی/1381
حامد کرزی رییس دولت انتقالی در چنین روزی، نه نفر را به عنوان اعضای کمیسیون تسوید قانون اساسی تعیین کرد. این کمیسیون تحت رهبری نعمت الله شهرانی، معاون رییس دولت، مسوده ابتدایی قانون اساسی را تهیه و به کمیسیون تدقیق قانون اساسی سپرد.
در موافقتنامه بن تصریح شده بود که قانون اساسی جدید توسط لویه جرگه قانون اساسی که در ظرف 18 ماه بعد از تأسیس اداره انتقالی دایر می گردد، تصویب گردد.
قانون اساسی جدید در لویه جرگه قانون اساسی که در ماه های قوس و جدی 1382 برگزار گردید، به تصویب رسید.
579 – آخرين پيروزي مهم ارتش آریانا در زمان انوشيروان دادگر
پنجم اكتوبر 579 ميلادي، ارتش آریانا مركب از 40 هزار سوار و يكصد هزار پياده، سوريه را از دست روميها خارج كرد و نزديك به 20 هزار رومي را به اسارت گرفت.
ژوستين دوم امپراتور روم كه دو بار از خسروانوشيروان شكست نظامي خورده و از فرط اندوه خودرا بازنشسته و خانه نشين كرده بود پيش از كناره گيري، جنرال تيبريوس را جانشين خود ساخته بود تا بتواند از عهده ارتش آریانا برآيد كه تيبريوس هم در جنگ اكتوبر 579 شكست خورد، ولي ديگر ژوستين دوم زنده نبود تا خبر اين شكست را بشنود. او پنجم اكتبر سال 578 (درست يك سال پيش از شكست تيبريوس) در انزوا و در 58 سالگي درگذشته بود.
معروف ترین سنگ نگاره از خسرو انوشیروان
پس از پيروزي اكتبر 579 ميلادي، طولي نكشيد كه خسروانوشيروان، شاه وقت آریانا، پس از 48 سال سلطنت درگذشت. وي نقشه اخراج روميها از سوريه را شخصا طرح كرده بود.
در دوران حكومت انوشيروان دادگر مرزهاي آریانا تا تاجيكستان و شمال شرقي کشور مان افغانستان ادامه داشت.
بقاياي تالاري كه خسرو انوشيروان در آن خواستها و درد دلهاي مردم و ازجمله عوام الناس را مي شنيد.
1908 – استقلال بلغارستان و جنگ بالکان
پنجم اكتوبر سال 1908 بلغارستان كه قرنها ضميمه عثماني بود از اين كشور جدا شد و اعلام استقلال كرد. اين اقدام باعث جنگ دو كشور شد که به جنگ بالكان (درگیری چند دولت این منطقه) منجر گرديد زيرا بلغارستان مستقل، مدعي اراضي ديگري هم بود و روسيه از اين ادعاي بلغارستان حمايت مي كرد.
1211 ق – قتل آغامحمدخان قاجار
آقامحمدخان قاجار پسر بزرگ محمدحسن خان قاجار قوانلو در محرم 1155 ق در گرگان متولد شد. در 1160 ق كه عادل شاه، برادرزادهي نادر شاه افشار براي سركوبي محمدحسن خان، عازم مازندران شده بود، دستور داد آقامحمدخان را در خردسالي مقطوع النسل كردند. بعداز روي كار آمدن كريم خان زند و در بدري فراوانِ خاندان قاجار، به دربار زنديه فرستاده شد و مورد توجه خانِ زند قرار گرفت.
آقامحمدخان قاجار
آقامحمدخان به مدت 16 سال با بستگانِ خويش در شيراز در نهايت رفاهِ حال به سر برد ولي به محض اطلاع از مريضيِ كريم خان، به طرف مازندران حركت كرد و با كمك برادرش، مدعيان را مغلوب نمود. سرانجام در 11 جمادي الثاني 1200 ق در تهران تاجگذاري نمود و از آن پس به تصرف نقاط مختلف كشور مشغول گرديد. در اين مدت، دهها هزار نفر از مردم بيگناه به دستور او كشته شدند و جنايات فراواني انجام داد. آقا محمدخان سرانجام هنگامي كه در گرجستاني حضور داشت، به دست دو تن از خدمتكاران خود به قتل رسيد. پس از كشته شدن آقامحمد خان قاجار، چون او از خود فرزندي نداشت، برادر زاده اش باباخان معروف به فتحعلي شاه در عيد فطر سال 1212 ق به پادشاهي رسيد.
1990 – قتل موسس افراطي اتحاديه دفاعي يهود
پنجم اكتوبر 1990 «ماير كاهان» روحاني يهودي و موسس اتحاديه دفاعي يهود به دست يك عرب به نام السعيد در نيويورك كشته شد. وي كه در آمريكا به دنيا آمده و در همين جا تحصيل كرده بود، بعدا به اسرائيل رفته بود و در آنجا حزب افراظي و تند رو « كاچ » را تاسيس كرده بود. تندروي كاهان به حدي بود كه مقامات دولت اسرائيل هم او را هوادار تبعيض نژادي مي دانستند و يك بار زنداني كرده بودند. پس از قتل كاهان پسرش اداره امور حزب او را برعهده گرفت كه اونيز كشته شد.
2000 – اسلوبودان ميلوشويچ از رهبري يوگوسلاوي كناره گيري كرد تا شايد دشمني آمريكا و غرب با او كاهش يابد و آرامش بگذارند كه ديديم چنين نشد و او را دزدانه گرفتند و به زندان لاهه بردند و اينك در آنجاست.
اسلوبودان ميلوشويچ
زادروزها
۱۷۱۳ – زادروز دنیس دیدرو نویسنده و فیلسوف فرانسوی
۱۸۲۹ – زادروز چستر آلن آرتور بیست و یکمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا
چستر آلن آرتور
۱۸۸۵ – زادروز رابرت گُدارد مخترع و دانشمند آمریکایی پیشگام ساخت «موشک سوخت مایع کنترل شونده» و پدر علم ساخت و پرتاب راکت نوین
۱۹۲۳ – زادروز استیگ داگرمان، نویسنده، شاعر و روزنامه‌نگار سوئدی.
رابرت گُدارد
۱۹۳۶ – زادروز واتسلاو هاول نویسنده، اولین رئیس جمهور جمهوری چک از ۲ فبروری ۱۹۹۳ تا ۲ فبروری ۲۰۰۳،
۱۹۵۷ – زادروز برنی مک بازیگر و کمدین آمریکایی
۱۹۷۵ – زادروز کیت وینسلت بازیگر انگلیسی ، برندهٔ جایزه اسکار
کیت وینسلت
درگذشت‌ها
۸۷۷ – درگذشت شارل تاس، امپراتور امپراتوری مقدس روم.
۱۰۵۶ – درگذشت هاینریش سوم امپراتور مقدس روم
ژاک افنباخ
۱۲۸۵ – درگذشت فیلیپ سوم پادشاه فرانسه از ۱۲۷۰ تا سال مرگش
۱۸۸۰ – درگذشت ژاک افنباخ آهنگ‌ساز و نوازندهٔ ویلنسل آلمانی
۱۹۷۶ – درگذشت لارس اونزاگر شیمیدان آمریکایی- نروژی ، برندهٔ جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۶۸
۲۰۱۱ – درگذشت استیو جابز بنیانگذار و رئیس پیشین شرکت اپل
استیو جابز
*****
