مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 30 ماه ثور برابر با 20 مِی تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
رویداد ها:
قیام زندانیان پلچرخی کابل/1358
به‌دنبال اعدام اعضای نهضت اسلامی افغانستان، قیامی در داخل زندان پلچرخی صورت گرفت که دست کم حدود یکصد و چهل تن از زندانیان به جرم دست داشتن در قیام اعدام شدند.
587 – ناخرسندی شاه ساسانی از حذف شعار آریانیسم در اسپانیا
هرمز چهارم شاه ساسانیان [پسر خسروانوشیروان] در ماه می سال 587 میلادی پس از اطلاع از تصمیم پادشاه ویزیگُت Visigoth [ژرمن نژاد اسپانیا) مبنی بر کنار گذاردن شعار نژادی «آریانیسم»، از این کار ابراز ناخرسندی کرد و نظر خودرا در پیامی برای «رکارد Reccared» پادشاه تازه اسپانیا فرستاد. «رکارد ـ 1» که در 27 سالگی برجای پدر نشسته بود در جنوری 587 خواست شورای روحانیون کاتولیک اسپانیارا که پیشنهادکرده بود پادشاه از اِعمال برتری نژاد آرین که دودمان ویزیگُت های حاکم بر اسپانیا (هیسپانیا شامل همه شبه جزیره ایبریا ازجمله گالیسیا Galacia + جنوب شرقی فرانسه امروز و در آن زمان معروف به سِپتیمانیا Septimania) از آن نژاد بودند دست بردارد و رضای اکثریت اسپانیایی هارا با برافراشتن پرچم کاتولیسیسم [که برتری نژادی را تایید نمی کند] تامین کند. گُتیک (آرین) در لغت به معنای مردم خوب، نجیب زاده، عالی نسب و … است که هیتلر در قرن 20 دوباره آن را شعار قرارداد. گُت ها که آریایی ها را از قدیم آلمان [آلمانی ـ نام یکی از قبایل ژرمن] می نامند پس از مهاجرت تدریجی از منطقه فرارود (تاجیکستان امروز) به اروپا، در این قاره به دو دسته تقسیم و به برانداختن حکومت های محلی دست زدند و در سال 410 میلادی با تصرف شهر رُم و ویران ساختن آن به سلطه رومیان براروپای مرکزی و غربی پایان دادند.
هرمز چهارم
1310 – اختراع كفش دو لنگه
به نوشته مورخان تاريخ تمدن، ساخت کفش براي پاي چپ و پاي راست ـ جداگانه، از ماه مي در سال 1310 ميلادي متداول شد .
برخي از کرونيکلها اختراغ کفش دولنگه را در روز بيستم ماه مي 1310 ميلادي درج کرده و به حساب رويدادهاي اين روز گذارده اند. پيش از آن، کفش هاي هردو پا مشابه هم و يا به صورت مستقيم ساخته مي شد، به گونه اي که هرلنگه را مي شد براي هر دو پا استفاده کرد. رويه كفش هايي كه دو لنگه اش مشابه بود، عمدتا به صورت بافتني بود (گيوه) و يا تسمه اي، و تخت كفش سازها جدا از رويه سازها بودند.
1498 – شروع استعمار غرب در آسيا
وسكو دا گاما Vasco da Gama دريانورد پرتغالي بيستم ماه مي سال 1498 وارد «كاليكوتCalicut و امروزه Kazhikode واقع در ايالت کرالا Kerala» در جنوب غربي هند شد و با خود استعمار غرب را هم وارد قاره آسيا كرد كه 513 سال است با چند بار تغيير لباس دادن هنوز ماندگار است. دا گاما هشتم ژوئيه سال 1497 پرتغال را با چهار كشتي به مقصد هند ترك كرده بود. وي پس از عبور از دماغه جنوب آفريقا (اميد نيك!) و اندك توقف در موزامبيك عازم هند شده بود. او فاصله ساحل شرقي آفريقا تا ساحل غربي هند را ظرف 23 روز طي كرده بود. حاكم هندي منطقه برخورد بدي با او نداشت زيرا به نيات وي پي نبرده بود. دا گاما پس از يك بررسي، عزم بازگشت كرد و نهم سپتامبر سال 1499 به ليسبون رسيد و عنوان دريا سالاري گرفت. دولت پرتغال برپايه اطلاعاتي كه داگاما به دست آورده بود هيات ديگري را به هند فرستاد كه حكمران محل به اين هيات روي خوش نشان نداد. اين خبر كه به داگاما رسيد، خود با 20 كشتي و عمدتا توپدار و صدها تفنگدار عازم هند شد و به ايجاد قرارگاه و مستعمره دست زد. داگاما بازهم به هند سفر كرد و 24 دسامبر سال 1524 در همانجا درگذشت.
Vasco da Gama
1506 – كريستوف كلمب در تنگدستي درگذشت
بيستم ماه مي 1506 كريستف كلمب (كريستوفر كلمبوس) كه راه استيلاي اروپائيان بر قاره آمريكا را باز كرد در ۵۵ سالگي در اسپانيا درگذشت. وي كه در سال ۱۴۹۲ در چارچوب رقابت اسپانيا و پرتغال در يافتن راههاي دريايي، در جهت غرب عازم هند بود به قاره ناشناخته آمريكا (ناشناخته براي ساکنان ساير قاره ها) رسيد و جزيره اي را كه امروز نيمي از آن جمهوري دومينيكن را تشكيل مي دهد و نيم ديگر هائيتي، «هيسپانيولا» ناميد و مقر حكومت اسپانيايي ها قرار داد و مقدمات بناي شهر «سانتو دومينگو» را در آن جزيره فراهم ساخت.
كريستف كلمب
برخي مورخان نوشته اند: كلمب كه بعدا مورد بي مِهري پادشاه اسپانيا قرار گرفته بود در تنگدستي و انزوا از اين دنيا رفت. وي در ايتاليا به دنيا آمده بود.
1506 – زماني که جزيره سكوتره به دست پرتغالي ها افتاد
در مي سال 1506 دريانورد پرتغالي آلفونسو دوآلبوكرك جزيره «سكوتره» واقع در درياي عرب را تصرف كرد و سال بعد (سال 1507) با هدف تصرف جزيره ايراني هرمز در مدخل خليج فارس وارد آبهاي ايران شد تا ناظر بر راههاي دريايي اقيانوس هند باشد.
برخي از مورخان، تصرف سكوتره را آغاز استعمار آسيا نوشته اند. حال آنکه وسكو دا گاما Vasco da Gama دريانورد پرتغالي هشت سال پيش از آلبوکرک و بيستم ماه مي سال 1498 وارد «كاليكتCalicut» در جنوب غربي هند شده و با خود استعمار غرب را هم وارد قاره آسيا كرده بود.
تصوير آلبوکرک
1837 – لوی اشتراوس Levi Strauss ساخت پارچه و لباس معروف به «بلو جین Blue Jeans» را در سانفرانسیسکو به ثبت داد. وی از یهودیان آلمانی بود که با خانواده اش به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرده بود. لباس ساخته شده از بلو جین های اشتراوس به «لی وایز» معروف اند.
لوی اشتراوس
1910 – الحاق رسمي شبه جزيره كوریا به جاپان
در پي پيروزي جاپان در جنگ با چين و روسيه، اين كشور، شبه جزيره کوریا را در سال 1907م، عملاً اشغال كرد و در 20 می 1910م، آن را به طور رسمي به خاك خود ضميمه نمود و نام آن را به “چوزن” تغيير داد. اما مردم كره با استعمار جاپان به مبارزه برخاستند. در زمان جنگ جهاني دوم، استقلال طلبان کوریایی به اميد استقلال كشورشان در كنار متفقين با ارتش جاپان جنگيدند. اما پس از پايان جنگ، كشور کوریا به دو قسمت شمالي و جنوبي تقسيم شد. کوریای شمالي با حكومت كمونيستي تحت حمايت شوروي قرار داشت و کوریای جنوبي نيز از حمايت نظامي و مالي غرب، به ويژه امريكا برخوردار بود. اين تقسيم بندي در سال 1948 رسميت يافت.
1927 – نخستين پرواز بدون توقف ميان دو قاره آمريكا و اروپا
بيستم ماه مي سال 1927 «چارلز ليندبرگ» هوانورد آمريكايي در ميان استقبال بيش از يكصد هزار تن، پس از 27 ساعت پرواز و پيمودن عرض اقيانوس اطلس در پاريس فرود آمد.
وي 19 مي با يك طیاره يك موتوره به تنهايي از میدان هوایی در لانگ آيلند (واقع در ايالت نيويورك و مجاور شهر نيويورک) به پرواز در آمده بود و بدون توقف، هزاران مايل فاصله دو قاره را پرواز كرده بود. اين نخستين پرواز بدون توقف ميان آمريكا و اروپا بود.
چارلز ليندبرگ
1983 – اعلام رسمی کشف ویروس HIV که موجب بیماری ایدز از طرف لوک مونتانیه در نشریه هفتگی ساینس.
2002 – استقلال تیمور شرقی پس از ۲۳ سال حاکمیت اندونزی و ۳ سال قیمومت سازمان ملل از طرف پرتغال به رسمیت شناخته شد.
زادروزها
۱۷۹۹ – زادروز انوره دو بالزاک، نویسندهٔ فرانسوی و از بزرگ‌ترین رمان‌نویسان دنیا،
۱۸۰۶ – زادروز جان استوارت‌میل فیلسوف و اقتصاددان انگلیسی
انوره دو بالزاک
۱۹۲۱ – زادروز ولفگانگ بورشرت، شاعر و نویسندهٔ آلمانی
خوزه موخیکا
۱۹۳۵ – زادروز خوزه موخیکا رئیس جمهور اروگوئه از سال ۲۰۰۹
۱۹۴۶ – زادروز شر خواننده و بازیگر آمریکایی ، برنده جایزه اسکار ، گولدن گلوب ، گرمی ، ایمی و جشنواره کن
ایکر کاسیاس
۱۹۸۱ – زادروز ایکر کاسیاس فوتبالیست اسپانیایی
درگذشت‌ها
۱۵۰۶ – درگذشت کریستف کلمب، دریانورد و کاشف ایتالیایی
۱۸۳۴ – درگذشت ماری ژوزف لافایت سیاستمدار و جنرال فرانسوی
ورنر فون هایدنشتام
۱۹۴۰ – درگذشت ورنر فون هایدنشتام شاعر و نویسنده سویدنی
۱۹۴۷ – درگذشت فیلیپ لنارت فیزیکدان آلمانی مجاری الاصل ، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۰۵
فیلیپ لنارت
۱۹۸۹ – درگذشت جان هیکس اقتصاددان انگلیسی
۲۰۰۲ – درگذشت استفان جی گولد دیرین‌شناس، زیست‌شناس تکاملی و مورخ علم اهل آمریکا
