مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
گزارش از مرتضی محمدی
امروزه قلعه تاریخی اختیارالدین هرات به مجموعه بزرگ فرهنگی‌ای که بسا آثار ارزش‌مند باستانی و هنری را در خود جای داده مبدل گشته است. این عمارت بزرگ که به نام ارگ هرات نیز یاد می‌شود، تاریخ کهن و خاطرات حکم‌روایی شاهان و سلاطین دوره‌های مختلف را در خود تجربه کرده است. بر اساس روایات تاریخی، اساس و بنیاد این قلعه باستانی را دختری به نام شمیره گذاشته است، اما این عمارت بزرگ در ادوار مختلف تاریخ بارها از سوی حکم‌رانان وقت تخریب و دوباره ترمیم شده است. به گفته مسئولان فرهنگی: اولین مرمت اساسی این دژ تاریخی در دوره تیموریان صورت گرفته است که تاکنون نیز آثار آن در برخی نقاط این قلعه به مشاهده می‌رسد. آخرین بار نیز بازسازی و ترمیمات بنیادی آن در سال ۲۰۰۶ میلادی از سوی موسسه آغاخان به همکاری دفتر یونسکو صورت گرفته است. اما آریا رئوفیان رئیس اطلاعات و فرهنگ هرات می‌گوید: که در طی ۱۰۰ سال گذشته، به اندازه هفت سال قبل تا کنون روی آبده‌های تاریخی هرات همچون قلعه اختیارالدین ومسجد جامع کار صورت نگرفته و مرمت نشده است. آقای رئوفیان که هرات را از لحاظ داشته‌های تاریخی آن به عنوان افغانستان کوچک می‌داند ابراز می‌دارد که این شهر به تناسب ۲۰ ولایت کشور از لحاظ داشته‌های فرهنگی و تاریخی وزن دارد. رئیس این اداره ایجاد پارک قلعه اختیارالدین، هنگفت‌کاری‌هایی که به هدف جلوگیری از پوسیدگی و نم‌زدگی در ساحات داخلی آن انجام شده، مرمت دارالفنون، خشت‌فرش ساحه جنوبی قلعه، تکمیلی سیستم روشنایی ساحات داخلی قلعه، سیستم تهویه هوای بخش‌های داخلی قلعه و برخی دیگر پروژه‌های انجام شده را در شمار کارهای صورت گرفته در این عمارت گفت. همچنین، زلمی صفا، مدیر عمومی آبدات تاریخی این اداره نیز می‌گوید، با وجود تکمیلی مرمت دو فاز این بنای تاریخی؛ از ضرورت هزینه بالایی جهت مرمت فاز سوم یا قسمت شرقی آن یاد کرد. وی نیز از عملی‌سازی و تطبیق پروژه‌های ترمیماتی و حفظ و مراقبتی زیادی در این بنا یاد کرد؛ اما در کنار آن خاطر نشان ساخت که قلعه اختیارالدین هنوز نیاز به تطبیق پروژه‌های بزرگ با هزینه بالایی دارد؛ او هرچند از هزینه مجموعی دقیق مورد نیاز این بنا برای ترمیم کلی چیزی نگفت، اما دو ملیون دالر را به صورت تخمینی جهت مرمت کامل قلعه ضرورت دانست. در حال حاضر این عمارت بزرگ تاریخی که در شمار با شکوه‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای باستانی کشور قرار داشته و قدامت ۲۵۰۰ ساله دارد؛ در سطح دنیا نیز شهره بوده و جهان‌گردان بی‌شمار ملی و بین‌المللی را به سوی خود می‌کشاند تا از آن دیدن نمایند. وحید احمد سلطانی، آمر گردش‌گری این اداره نیز، قلعه تاریخی اختیارالدین را یکی از جاذبه‌های پر ابهت و بزرگ گردش‌گری نه تنها در هرات که در سطح کشور می‌داند که توانسته است از سراسر کشور و دنیا سیاحانی را به دیدارش جذب کند. به گفته آقای سلطانی، از چهار سال بدین‌سو صنعت توریزم در این ولایت رو به گسترش بوده که سالانه در حدود دو ملیون افغانی تنها از مجرای عایدات گردش‌گری این قلعه به خزانه دولت واریز می‌گردد. گفتنیست که این بنای پر ابهت باستانی، هراز چندگاهی شاهد برگزاری نشست‌ها، محافل و مجالس بزرگ فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیز می‌باشد.
