مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
برگرفته از مقاله استاد کاظم کاظمی
امروز پنجم ماه جدی سال ۱۳۹۷ مصادف است با بیست و هشتین سالروز وفات استاد صابر هروی، پژوهشگری پرکار، کم ادعا و غالبا بدور از محافل و رسانه‌های همگانی و مولف کتاب معروف حوضنامه هرات.
حوضنامه هرات تنها کتاب صابر هروی نيست؛ طبق اطلاعاتی که خانواده اين مؤلف دارند، حدود بيست و پنج کتاب و رساله چاپ‌نشده از او باقی است همچون “تاريخ لويه‌جرگه‌ها در افغانستان”، “تاريخ شورای ملی افغانستان تا دوره سيزدهم ولسی جرگه”، “رساله موسيقی گلان”، “تاريخ موسيقی هرات”، “سخنسرايان جاودان”، “رساله گازرگاه مدفن پير هرات”، “عياران، پهلوانان، مبارزان و قهرمانان خراسان”.
از اين ميان، حوضنامه هرات، سی و پنج سال پس از تأليف در سال ۱۳۸۵ شمسی، به اهتمام اديبه صابر دختر صابر هروی توفيق چاپ يافت.
بايد قدردان اين خانواده دانش‌پرور بود که اين آثار منحصر به فرد را حفظ کرده و برای چاپشان تلاش می‌کنند و نيز بايد اميدوار بود که متوليان امور فرهنگی افغانستان و ناشران کتاب، همتی کنند و زمينه انتشار ديگر آثار شادروان صابر هروی را فراهم سازند.
در باره نويسنده
در مقدمه کتاب، درباره صابر هروی و اثر ارجمند او حوضنامه هراتچنين آمده است: “محمدمحسن صابر هروی پژوهشگر خردورزی بود که حدود نيم قرن در جستجويی آگاهانه به سمت رازگشايی از اجتماع، تاريخ و ادب سرزمين مادری خود کوشيده است. او به‌گونه‌ای هدفمند، به دنبال کشف اسرار از يادرفته در هزارکوی تاريخ گشته و در اين راه، بسی خون‌دل خورده است”.
 | آثار چاپ نشده صابر هروی
تاريخ شورای ملی افغانستان تا دوره سيزدهم ولسی جرگه رساله موسيقی گلان تاريخ موسيقی هرات سخنسرايان جاودان رساله گازرگاه مدفن پير هرات عياران، پهلوانان، مبارزان و قهرمانان خراسان |
مقدمه می افزايد: “پژوهشهای تاريخی زنده‌ياد صابر هروی نشان می‌دهد که وی با سختکوشی تمام برای ثبت آثار تاريخی سرزمين خود کار کرده و آثاری ماندگار آفريده‌است. حوضنامه هرات، حاصل سالها تلاش و تحقيق آن زنده‌ياد پيرامون حوضهای هرات است. اين کتاب، حدود نيم قرن پيش نگاشته شده و به علل مختلف، سالها از چاپ بازمانده است”.
شناسنامه
نام کتاب: حوضنامه هرات
نويسنده: محمد محسن صابر هروی
مقدمه: بصيراحمد حسين‌زاده
طرح جلد: وحيد عباسی
شمارگان: ۱۵۰۰ نسخه
شمار صفحه ها: ۹۶
قطع: رقعی
ناشر: انتشارات سنبله
بانی نشر: احمدعلی هدايت
محل چاپ: شهر مشهد ايران
در حوضنامه هرات اطلاعاتی جامع و مفيد، درباره پنجاه و چهار حوض و آب انبار تاريخی هرات فراهم آمده‌است.
اين کتاب، يک شناسنامه جامع است از حوضها و آب انبارهای تاريخی شهر هرات که از مظاهر مهم معماری و تمدن اين شهر به حساب می‌آمده‌اند.
لازم به يادآوری که از نظر فن معماری و ارزشهای تاريخی، آب انبارهای هرات، به مهم‌ترين بناهای تاريخی اين شهر، همچون مساجد و مزارات آن پهلو می‌زند.
آنچه اهميت توجه به آب انبارهای هرات را بيشتر می‌کند، کم‌توجهی مردم و متوليان امور به آنها بوده است، به گونه‌ای که به راستی بيم از بين رفتن اين آثار مهم تاريخی می‌رود.
اين حقيقت، وقتی روشن می‌شود که حوضنامه هرات را بخوانيم و دريابيم که اين بناهای به ظاهر محقر، از لحاظ فنون معماری و ارزشهای فرهنگی و تاريخی، چقدر قابل توجه بوده‌اند.
محمد محسن صابر در سال ۱۳۰۶ در هرات به دنيا آمد و پس از يک زندگی پرفراز و نشيب، در اواخر دهه هفتاد در خارج از کشور درگذشت.
او هم هنرمند تئاتر بود، هم نويسنده و پژوهشگر، هم شاعر و هم در مسئوليتهای اداری انجام وظيفه کرد.
از فعاليتهای اداری‌اش می‌توان به معلمی، آمريت چاپخانه های پروان و شبرغان، عضويت تدقيق و مطالعات راديو کابل، معاونت تبليغات و نشرات شهرداری کابل، مديريت نشریه پامير، آمريت اطلاعات و ثبت جريانات دوره‌های دوازدهم و سيزدهم مجلس شورا و بالاخره مديريت تحريرات وزارت ماليه اشاره کرد.
