عبدالرحیم سرخوش

به قلم نوراحمد کریمی

عبدالرحیم سرخوش، بازیگر، نمایشنامه نویس و کارگردان عرصه تیاتر در سال 1295 خورشیدی در قریه شادی بره ولسوالی انجیل ولایت هرات متولد شد. فرزندان او هر یک غلام فاروق سرخوش، محمد رحیم سرخوش، غلام سعید سرخوش و مسعود سرخوش از هنرمندان مطرح تیاتر و سینمای هرات هستند و غلام یحی سرخوش فرزند بزرگ او از منتقدین و کارشناسان عرصه تیاتر و سینما به شمار می آید.
سرخوش پس از ختم تحصیل، وارد معارف هرات شد و به صفت معلم در مکتب ابوالولید (رح) به تدریس پرداخت از همان آوان جوانی، به بازیگری در عرصه هنر تیاتر روی آورد.

شهروندان هرات در سال 1310 خورشیدی هنگام تماشای پارچه تمثیلی هنرمندان تیاتر در داخل یکی از بازار ها ( عکس از “مینارد اوون ویلیامز” عکاس گردشگر )

—————————————————————————————

توانمندی عبدالرحیم سرخوش مورد تایید همه پیشکسوتان هنر از جمله استاد صلاح الدین سلجوقی و استاد عبدالواحد بهره بود و او جوایز متعددی را به خاطر بازی و کارگردانی هنرمندانه و خدمات خود به عرصه هنر های نمایشی، از نهادهای ملی و محلی دریافت کرد.
او درامه ها و پارچه های تمثیلی زیادی که همواره در فضای باز ریاست شاروالی، سالون سینما، هوتل پارک و یا هم کلوپ لیسه سلطان غیاث الدین غوری هرات اجراء می شدند، بازی، نوشته و کارگردانی کرد و  در کنار سایر هنرمندان خوشنام این دیار حضور پر رنگ و حتی رهبری کننده ای داشت.
در سال ۱۳۴۲ ریاست شاروالی وقت از خشت های پخته یکی از مناره های فرو ریخته  مصلای هرات، در ساحه پارک شهر نو، اقدام به اعمار حوضی نسبتا بزرگ و یک باب تعمیر دو منزله مجهز به سالون نمایش در ضلع شمالی این پارک نمود. این تعمیر که نخست به منظور راه اندازی هوتل و سماواری بناء شده بود، به دسترس هنرمندان تیاتر قرار گرفت و مرحوم استاد عبدالرحیم سرخوش همراه با هنرمندانی چون مرحوم  محمد علی شاه الفت، لیوال اخگر و دیگران با تحمل رنج فراوان و مشقت های بسیار، به آن سماواری، تغییر شکل داده و با ساخت ستیژ در آن، شکوه و عظمت صحنه تمثیل را به آن بخشیدند.

 از راست به چپ: الفت هروی، اخگر ، عبدالرحیم سرخوش و عبدالرحیم صمیم در پرده دوم نمایشنامه  « خواهر خوانده » به نویسنده گی و کارگردانی عبدالرحیم سرخوش / 1342/ هرات ننداری

از راست به چپ: الفت، انور خان، رحیمی، سرخوش و شهسوار زحل در پرده چهارم درامه « عشاق ناکام » به نویسنده گی و کارگردانی عبدالرحیم سرخوش /1342/هرات ننداری

از راست به چپ: الفت، انور خان و سرخوش در پرده دوم درامه « عشاق ناکام » به نویسنده گی و کارگردانی عبدالرحیم سرخوش /1342/هرات ننداری

مرحوم سرخوش از جمله پیشگامان شروع به فعالیت نهاد های خصوصی با تاسیس ننداری بهزاد در هرات پس از تصویب قانون مطبوعات سال ۱۳۴۳ خورشیدی و رونق بخشی به این هنر در بخش خصوصی بود.
او که بار ها برای اجراء نمایش همراه با سایر هنرمندان هرات به کابل سفر کرده و در مناسبت ها و جشنواره های مختلف به اجراء پارچه های تمثیلی پرداخته بود، در یکی از همین سفرهای کاری که بناء به دعوت ( مرستون تیاتر کابل )  در سال 1347 صورت گرفت، با سرمایه گذاری شخص هنر دوستی بنام ( یوسف جان حیدری) جواز فعالیت بهزاد ننداری را از وزارت اطلاعات و کلتور وقت کشور بدست آورد.
بدین ترتیب مرحوم سرخوش پس از بازگشت به هرات، بازیگری و کار  در تیاتر خصوصی بهزاد ننداری که یکی از مراکز هنری در تاریخ تیاتر هرات به شمار می آید، را دنبال کرد.
این ننداری در ضلع جنوب غربی چوک گلها – بی نظیر مارکت فعلی- اعمار شد و برنامه های هنری و اجرای پارچه های تمثیلی آن پس از ختم کار تعمیراتی، از اواسط ماه ثور سال ۱۳۴۸ خورشیدی، آغاز گردید.

این عکس در سال 1357 از چوک گلها گرفته شده و بهزاد ننداری در مقابل به چشم می آید 

———————————————————————————————-

بهزاد ننداری را باید از نخستین ننداری های خصوصی دانست که اقدام به اجرای تیاتر و پرده های تمثیلی در فضای سرپوشیده و نسبتاً مناسب کرده بود.
مرحوم سرخوش برای تشکیل یک تیم حرف ای و اجرای نمایشنامه های هنری، بازیگران پیشکسوت و توانمندی را دور خودش جمع کرده بود که بیشترشان از قبل در نمایش های مدیریت تیاتر که متعلق به شاروالی هرات بود، دیده شده بودند. تعدادی از این بازیگران مثل محمد علی الفت شاه، غوث محمد عسکر زاده، محمد قاسم گذری، رحمت الله سیر، عبدالباقی اخوت و دستگیر سرود، سابقه بازیگری درخشانی داشتند و حضور ایشان در بهزاد ننداری، باعث شهرت زودهنگام این نندارتون و محبوبیت فراوان هنرمندان آن نزد شهروندان گردید.

از راست به چپ:  مرحوم محمد علیشاه الفت ، مرحوم عبدلرحیم اخگر، مرحوم فرحت هروی و مرجوم غوث محمد عسکر زاده در یکی از نمایشنامه های بهزاد ننداری

از راست به چپ:  معصومه بهار، صدیق بلبل و مرحوم غوث محمد عسکر زاده در یکی از نمایشنامه های بهزاد ننداری

از جمله نمایشنامه هایی که سرخوش نوشته، کارگردانی و در آنها نقش بازی کرده، می‌توان به رویا های پلید،بهار، خزان عشق، عمو قلمفور، شام بینوایان، پس کوچه های زندگی، سخن چینان حرفوی و چندین نمایش اثرگذار دیگر اشاره کرد. نمایشنامه مفت خوران سلیقه مند نیز از آثار نوشتاری و به یادماندنی مرحوم عبدالرحیم سرخوش است که توسط مرحوم فرحت هروی بعد از سی سال در در سال 1371 به شکل نمایش تلویزیونی در آمد و با همکاری آمریت تلویزیون و مدیریت تیاتر هرات به ثبت رسید.
سرخوش سرایش غزلیات، مثنویات و فکاهیات را نیز در سابقه ادبی و هنری خود دارد.
با اینکه او بیشتر در صحنه تیاتر‌ حضور داشت، اما نمی‌توان استعداد ادبی او را در شعر گویی فراموش کرد. غلام فاروق سرخوش فرزند مرحوم سرخوش می گوید که بیش از  150 غزل، قصیده و مثنوی در کارنامه شعری مرحوم سرخوش وجود داشته است.

در ماه حمل 1395 فرهنگسرای دوربین به همکاری ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات از عبدالرحیم سرخوش با ساخت دستگاه تاریخی شهر فرنگ  تجلیل به عمل آورد. دستگاه دیدنی شهر فرهنگ که مزین با عکس هنرمندان از جمله عبدالرحیم سرخوش است، در نمایشگاه دایمی ارتباطات در مجموعه تاریخی قلعه اختیارالدین به منظور یاد آوری از وسایل نمایشی قدیمه به یک اثر دیدنی  تبدیل شده است.

عبدالرحیم سرخوش ( پدر تیاتر و هنر تیاتر هرات )، در 17 ماه قوس سال 1348 در هرات درگذشت و در زیارت شهزده ها به خاک سپرده شد.

———————————————————-

منابع:

روزنامه اتفاق اسلام

مجله دوربین

سرگذشت تیاتر و سینما در افغانستان/نوراحمد کریمی

عکس ها:

از آلبوم عکس فرهنگسرای دوربین

از آلبوم عکس مرحوم غوث محمد عسکر زاده

از آلبوم عکس غلام فاروق سرخوش