مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 26 ماه عقرب سال هجری شمسی برابر با 17 نوامبر تقویم میلادی است. روزی که در افغانستان و جهان اتفاقات زیادی به وقوع پیوسته است و ما به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
رویداد ها:
1492 – سالگشت وفات مولانا عبدالرحمن «جامي»؛ نگاهي کوتاه به کارهاي او و اشاره به چند اندرز وي
مؤلفان تاريخ فلسفه، پس از تطبيق تقويم ميلادي با تقويم هجري قمري، 16 نوامبر را سالگشت فوت نورالدين عبدالرحمن جامي شاعر و فيلسوف کشور ذكر كرده اند كه در سال1492 (13 محرم 898 هجري قمري) در شهر هرات از اين دنيا رفت. کرونيکلرهاي غرب سالروز درگذشت جامي را 19 نوامبر اين سال نوشته اند. جامي برجسته ترين فارسي دری زیان قرن پانزدهم ميلادي که 18 آگوست سال 1414 ميلادي (817 هجري قمري) در «جام» واقع در خراسان به دنيا آمده بود، در هرات و سمرقند تحصيل کرد. وي در عين حال از آخرين صوفيان بزرگ بشمار مي آيد. جامی از مريدان خواجه سعدالدين كاشغري رئيس نقشبندي ها (گروهي از درويش ها) بود.
اين دو اصل مهم از جامي است: فرد صاحب مقامي را بزرگوار مي توان خطاب كرد كه فروتن باشد و با حوصله و شكيبايي تمام به سخن ديگران، از جمله انتقاد و گلايه گوش دهد و نامه ها و مراسله ها را با دقت بخواند و به گوش گيرد و ترتيب اثر دهد. تا شخص خودش را نسازد و اصلاح نكند، جامعه را اصلاح نتواند كرد. اين اندرز نيز از جامي است: تا عاشقِ هدف خود نباشيد، به سوي آن گام برنداريد.
تصوير جامي
جامي 44، به قولي 87 و به قولي ديگر 99 كتاب و رساله نوشت. وي از تحسين كنندگان حافظ و سعدي بود و كتاب بهارستان را به سبك سعدي نوشت. مجموعه اشعار او كه بالغ بر 25 هزار بیت است «هفت اورنگ» عنوان دارد. جامي قصه هاي يوسف و زليخا ـ ليلي و مجنون را به شعر در آورد، همچنين خرَدنامه اسكندر را. «ديوان هاي سه گانه» عنوان کتاب ديگر جامي است. وي بيوگرافي صوفيان ارشد را در کتابي تحت عنوان «نفحات» جمع آوري کرد. کتاب لوايح او نيز درباره صوفيسم است.
1796 – ناپلئون ارتش اتريش را در يک نبرد سه روزه در ايتاليا شكست داد.
اين نبرد در جريان اتحاديه يکم قدرت هاي اروپايي برضد انقلاب فرانسه روي داد و در آن زمان، ناپلئون معروف به ژنرال انقلاب بود و سمت غير نظامي نداشت. نبرد در ناحيه آرکولا Arcola واقع در 25 کيلومتري جنوب ورونا Verona انجام شد و به اين لحاظ در تاريخ معروف به نبرد آرکولا Battle of Arcola شده است. شکست اتريش در اين نبرد روحيه اتريشي هارا تضعيف کرد.
نبرد آرکولا
1869 – گشايش كانال سوئز در مصر و اتصال درياي سرخ و مديترانه
طرح اتصال درياي سرخ و درياي مديترانه، به روزگار باستان باز ميگردد و گفته ميشد كه اين طرح، اولين بار در زمان حكومت هخامنشيان عملي گرديد. اما اين كانال پس از چندي در زيرشنهاي بيابان پرشد و آثارش از ميان رفت. بيش از 23 قرن بعد، اوجگيري رقابتهاي انگلستان و فرانسه در قرن نوزدهم و تلاش هر كدام از آنها در برتريجويى نظامي – تجاري باعث شد تا بار ديگر اين طرح عنوان شود و اين بار فرانسه به عنوان يك قدرت صنعتي – نظامي و در حقيقت به عنوان يك دولت استعماري درصدد برآمد تا ساخت اين كانال را عملي سازد. ازاين رو، طرح حفر كانال در سال 1854م توسط يك مهندس فرانسوي به نام فرديناند دول تهيه شد و كار حفر آن از 25 آوريل 1859م آغاز گرديد. در اين ميان، از آن جا كه بين فرانسه و انگليس، رقابت آشكاري در ميان بود، انگلستان از ارائه هر نوع كمك به فرانسه مضايقه نمود، چرا كه حفر كانال به قدرت فرانسه ميافزود.
بنابراين فرانسويان بدون كمك از هيچ كشوري به تنهايى اقدام به اين كار نمودند و ظرف مدت ده سال، با هزينهاي بالغ بر چهارصد ميليون فرانك، اين پروژه را به اتمام رساندند. طول اين كانال حدود يكصد و هفتاد كيلومتر، عرض آن 60 متر و عميقترين نقطه آن، 22 متر عمق داشت كه بعدها وسعت بيشتري يافت به طوري كه عرض آن به 200 متر رسيد. كانال سوئز در 17 نوامبر 1869م طي تشريفاتي گسترده با حضور امپراتور فرانسه و عبور كشتي حامل وي، افتتاح شد. علت حفر كانال سوئز توسط فرانسه اين بود كه در آن زمان، سرزمين مصر تحت استعمار فرانسه قرار داشت و با حفر اين كانال، راه ارتباط دريايى اروپا به طرف ساحل شرقي قاره افريقا و شبه قاره هند و شرق آسيا بسيار كوتاه گرديد. اين كانال منافع اقتصادي ويژهاي براي مصر فراهم آورد و تجارت منطقه را تحت تأثير قرار داد چرا كه مسير عبور كالا از آسيا و اقيانوسيه به اروپا را بسيار كاهش ميداد. همچنين كانال سوئز مرز بين دو قاره آسيا و افريقا به شمار ميرود.
1970 – اختراع ماوس برای کامپیوتر توسط داکتر داگلاس انگلبارت.
1973 – بپاخيزي نوامبر 1973 دانشجويان و كارگران آتن
17 نوامبر سال 1973 دانشجويان و كارگران يوناني برضدحكومت سرهنگها بپاخاستند و 37 تن از آنان در اين قيام جان باختند كه انعكاسي بزرگ در سراسر جهان داشت. برخي، و عمدتا مشاوران سياسي دولتهاي معين از فرصتي كه تاثير اخبار اين بپاخيزي در افكار عمومي ايجاد كرده بود بهره گرفتند و به اين رويداد « سر آغاز موج تازه دمكراتيزاسيون در جهان » عنوان دادند و خواستند كه ادامه يابد كه به تدريج به صورت حربه اي سياسي در دست آن چند دولت براي تهديد دولتهاي معارض قرار گرفت . گرچه دوران كودتا در آمريكاي لاتين و افريقا عملا پايان يافت ، ولي تمرين دمكراسي در اين كشورها بر پايه فرضيه هاي انديشمندان قرون 17 تا 19 غرب كه برگرفته از فرهنگ اروپايي بود نتيجه مطلوب به بار نياورد و به جاي شايستگان؛ آزمندان را روي كار آورد و آنان را معتاد به « مقام » كرد. انتخابات اخير چند كشور پيشرفته نشان داد كه در اين كشورها هم آن فرضيه ها با همه تبليغي كه در قرن گذشته برايشان شده است كاربرد ندارند و ثمربخش واقع نمي شوند و نمي توان اميد داشت كه بر پايه آنها بشود شايستگان يك جامعه را كه نيتي جز خدمت بي دريغ به جامعه خود ندارند براي مديريت يافت و براي انتخاب شدن معرفي و توصيه كرد. گسترش وسائل تبليغ و سوء استفاده از اين ابزار براي قبولاندن افراد به تدريج مزيد بر علت شده و همان فرضيه هاي كتابي را هم وارد راهي پر از دست انداز ساخته است. نتيجه اين شده است كه اعضاي آگاهتر جامعه نسبت به مشاركت در امري كه مي دانند ثمره مطلوب ندارد بي اعتنا شده اند و اين بي اعتنايي به فرضيه هاي دمكراسي، انديشمندان را به چاره جويي واداشته تا طرحي نو براي دمكراسي كه واژه اي گيرا ، دلچسب و نويد بخش است تهيه كنند كه مطلوب و داراي كاربرد باشد. اين انديشمندان مشكلات داخلي جوامع بشري ، جز در چند كشور كوچك ، و مسائل بين المللي را نتيجه نقائص دمكراسي كهن مي دانند.
حكومت سرهنگها در يونان در پي كودتاي 24 آوريل 1967 بر ضد دولت انتخابي كارامانليس روي كار آمده بود و رياست اين دولت با سرهنك «جورج پاپادوپولوس» بود كه با استبداد تمام حكومت مي كرد. چون شاه يونان از حكومت سرهنگها حمايت نكرده بود، پس از مدتي سرهنگها نظام حكومتي يونان را جمهوري اعلام كرده بودند.
در پي بپاخيزي دانشجويان و برخي كارگران آتن و سركوب خونين آنان، يك دسته نظامي ديگر به رهبري ژنرال «جيزيكيس» با استفاده از نفرت افكار عمومي جهان از حكومت سرهنگهاي يوناني بر ضد آنان دست به كودتا زد و به اين حكومت پايان داد و پاپادوپولوس را بازداشت كرد.
اين حكومت هم نتوانست بيش از چند ماه دوام آورد كه 23 ژوئيه 1974 كارامانليس به يونان بازگشت. بركناري حكومت نظاميان سبب باز گشت سلطنت به يونان نشد و در مورد بازگشت پادشاه قرار شد رفراندم شود كه در اين همه پرسي « سلطنت » راي نياورد و جمهوري ادامه يافت. سلطنت يونان ساخته و پرداخته قدرتهاي اروپايي در نيمه اول قرن 19 پس از طرد عثماني ها از يونان بود. كارامانليس پس از بازگشت به يونان، سرزميني كه انديشه دمكراسي در آن زاده شده است ، سرهنگهاي كودتاگر را به دادگاه سپرد كه در جريان محاكمه معلوم شد كه پاپادوپولس 14 سال حقوق بگير سازمان اطلاعات مركزي آمريكا ــ سيا ــ بود و در دوران جنگ جهاني دوم هم به ارتش آلمان كه يونان را اشغال كرده بود خدمت مي كرد. وي در دادگاه به اعدام محكوم شد كه بعدا به او يك درجه تخفيف داده شد و در سال 1999 در 80 سالگي در گذشت.
تظاهرات و زد و خوردهاي خياباني شهر آتن در نوامبر 1973
1989 – ژرژ بسه Besse مدیر کارخانه موتر سازی «رنو» فرانسه بیرون از خانه اش ترور شد.
ژرژ بسه
زادروزها
۹ – زادروز وسپاسیان امپراتور روم از سال ۶۹ تا ۷۹
۱۴۷۰ – زادروز شارل هشتم از پادشاهان معروف و جنگ‌جوی فرانسه
نیکولا آپر
۱۷۴۹ – زادروز نیکولا آپر مخترع فرانسوی نگهداری از غذا با هوابندی (کنسرو) کردن
۱۷۵۵ – زادروز لوئی هجدهم پادشاه فرانسه
برنارد لاو مونت‌گومری
۱۸۸۷ – زادروز برنارد لاو مونت‌گومری فرماندهٔ ارتش هشتم انگلیس در نبرد شمال آفریقا و نبرد نهایی العلمین در خلال جنگ جهانی دوم
۱۹۴۲ – زادروز مارتین اسکورسیزی کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تهیه کننده، بازیگر و تاریخدان ایتالیایی-آمریکایی فیلم و سینما، برندهٔ جایزه اسکار
۱۹۸۶ – زادروز نانی فوتبالیست پرتغالی
مارتین اسکورسیزی
درگذشت‌ها
۱۵۵۸ – درگذشت ماری اول ملکه انگلستان و ایرلند از ۱۵ ژوئیه ۱۵۵۳ تا پایان عمر
۱۷۹۶ – درگذشت کاترین دوم روسیه امپراتریس کشور روسیه به مدت ۳۴ سال
ماری اول
۱۹۱۷ – درگذشت آگوست رودن هنرمند فرانسوی
۲۰۰۶ – درگذشت فرانس پوشکاش مربی و بازیکن مجارستانی
۲۰۱۳ – درگذشت دوریس لسینگ نویسندهٔ انگلیسی، برندهٔ جایزه ادبیات نوبل سال ۲۰۰۷
فرانس پوشکاش
دوریس لسینگ
