مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
رویداد ها:
سال 53 پيش از ميلاد – روزی که همه قلمرو امپراتوري روم در آسيا از آن آریانا شد
پس از پيروزي درخشان آریانا در جنگ سال 53 پيش از ميلاد در منطقه حرّان (كارهه) كه ضمن آن كراسوس از اعضاي سه گانه شوراي عالي رياست بر روم و پسرش كشته و هفت لژيون رومي منهدم شد، «ارد Orod» شاه وقت آریانا از دودمان اشكاني به مداخله در امور روم پرداخت و اين مداخله در جريان جنگ داخلي روميان (سال 49 تا 44 پيش از ميلاد) به اوج خود رسيد و شاه ايران هردم از يكي از سرداران رومي كه بر سر كسب قدرت با هم مي جنگيدند حمايت و وعده كمك نظامي و اعزام سرباز مي داد و آتش اختلاف را شعله ور مي ساخت .
ارد
«ارد» پس از فروكش كردن اختلاف ژنرالهاي رومي و سپس ترور سزار ژوليوس در سناي روم، تصميم گرفت پيش از آنكه روميان در صدد لشکرکشی دیگری به قلمرو آریانا برآيند كه قابل پيش بيني بود باقيمانده متصرفات روم در آسيا را بگيرد و جاي پاي براي روميان در شرق مديترانه (اصطلاحا؛ لوانتLevant) باقي نگذارد. «ارد» با اين هدف، پسر خود ـ پاكر را كه روميان پاكروسPacorus نوشته اند با نيمي از ارتش آریانا به سوريه فرستاد و اين سپاه در جنگي كه هفتم نوامبر سال 40 پيش از ميلاد روي داد و ضمن آن جنرال رومي ـ «دسيديوس ساكسا» كشته شد روميان را شكست داد و روز بعد (هشتم نوامبر) بار ديگر سوريه ـ سوریه بزرگتر ـ از آن آریانا شد. در اين عمليات پنج هزار لژیونر رومي اسير شدند. تلفات روميان بيش از 11 هزار كشته نوشته شده است. «پاكر» سپس فلسطين و آنگاه حاشيه غربي آسياي صغير (نواحي ساحل غربي تركيه امروزـ آناتولیای غربی) را متصرف شد و در آسيا جاي ديگري براي امپراتوري روم باقي نماند.
1933 – قتل محمدنادرشاه پادشاه وقت کشور
هشتم نوامبر سال 1933 محمدنادرشاه پادشاه افغانستان به قتل رسيد و پسرش محمدظاهر كه طبق قانون اساسي تازه افغانستان «پدر ملت» لقب يافت بر جاي او نشست و محمدظاهرشاه شد. محمدنادرشاه از 1929 تا 1933 به مدت چهار سال پادشاهي کرده بود. دولت لندن درآگوست سال 1919 به افغانستان استقلال داده بود.
محمدنادرشاه در جريان شرکت در مراسم فارغ التحصيلان يک لیسه به دست يک جوان به نام عبدالخالق هزاره با شليک گلوله کشته شد. عبدالخالق و بستگان نزديک او که دستگير شده بودند اعدام شدند. اعلام شده بود که قتل نتيجه يک توطئه سياسي بود.
محمدنادر شاه
محمدنادرشاه كه قرار بود بيطرفي افغانستان را محفوظ نگهدارد شهرت طرفداري از انگلستان را داشت. وي با كمك دولت انگلستان روي كار آمده بود.
محمد ظاهر به حیث پادشاه افغانستان تعین گردید/1312
محمد ظاهر با مرگ پدرش، در تاریخ ۱۷ عقرب۱۳۱۲ به پادشاهی افغانستان دست یافت.
او در آن سال جوانی ۱۹ ساله بود و (کاکا)هایش، تا سالها هدایت امور کشور را به نیابت از شاه جوان در دست داشتند.
دوره فرمانروایی ظاهر شاه بر افغانستان، دوره آرامش بود و در این مدت، برخلاف دوره‌های قبل و بعد از ظاهرشاه، افغانستان درگیر هیچ جنگی نشد و همچنین در جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹–۱۹۴۵) اعلام بی طرفی کرد.
ظاهرشاه در سال ۱۹۶۴، قانون اساسی جدید کشور را انتشار داد. این قانون، بعدها در سال ۲۰۰۱ میلادی با سقوط طالبان و بازگشت آرامش به افغانستان، به عنوان قانون اساسی موقت (با حذف مواد مربوط به سلطنت) پذیرفته شد.
واژهٔ افغان که هم‌معنی قوم پشتو بوده‌است برای نخستین بار در سال ۱۹۶۴ و در قانون اساسی تصویبی محمد ظاهرشاه با تعریفی جدید و به معنی همهٔ افراد شهروند کشور افغانستان به‌کار رفت. با این حال هنوز اکثریت فارسی‌زبانان افغانستان واژهٔ افغان را به معنی مردم پشتو به کار می‌برند.[۱]
او به قصد مدرنیزه کردن افغانستان، به اصلاحات سیاسی و اقتصادی، تأسیس سیستم قانونگذاری دموکراتیک، ترویج نظام آموزش و پرورش مدرن، تأسیس دانشگاه‌ها و آموزش برای زنان اقدام کرد.
محمد ظاهرشاه آخرین پادشاه افغانستان بود که از سال ۱۹۳۳ تا ۱۹۷۳ به مدت چهل سال بر کشور حکمروایی کرد.
محمد ظاهر، در تاریخ ۲۳ میزان ۱۲۹۳ (۱۶ اکتوبر ۱۹۱۴)، در خانواده سپهسالار محمد نادر خان در کابل زاده شد.
او فقط ۱۵ سال سن داشت که پدرش با پایان دادن به حکومت ده ماهه امیر حبیب‌الله کلکانی بر تخت سلطنت در کابل نشت.
مادر محمد ظاهر، ماه پرور بیگم و همسرش ملکه حمیرا بود که در سال ۲۰۰۲ میلادی در رم درگذشت.
وفات نخستین رئیس شرکت برق افغانستان/1363
غلام‌محمد فرهاد معروف به پاپا، موسس و نخستین رئیس شرکت برق افغانستان، شهردار کابل و بنیان‌گذار و رهبر حزب سوسیال دمکراسی افغانستان (افغان ملت)
در چنین روزی در گذشت.
او یکی از افغان‌های بود، که به تشدید روابط آلمان و افغانستان اهمیت زیادی قایل بود و یکی از معماران همکاری آلمان و افغانستان بود.
غلام‌محمد فرهاد در سال ۱٢٨٠ خورشیدی (۱۹٠۱ میلادی) میدان‌شهر استان وردک زاده شد. خانواده او در سال ۱٢۹۴ خورشیدی (۱۹۱۵ میلادی) به کابل آمد و او که تحصیلات خود را در لیسه حبیبیه به پایان برد، یکی از اولین دانش‌آموزانی بود که در سال ۱۹٢۱ توسط شاه امان‌الله برای ادامۀ تحصیل به آلمان فرستاده شد و در رشتۀ مهندسی برق در دانشگاه فنی مونیخ به تحصیل پرداخت.
در سال ۱۹٢٨، به افغانستان بازگشت و در دبیرستان آلمانی‌زبان امانی به‌عنوان آموزگار مشغول به‌کار شد[۵]. هم‌زمان، مدیریت بخش تأسیسات برق یک کارخانه دولتی را نیز به‌عهده داشت
1950 – دو رويداد نظامي در يك روز: عبور چينيان از رود «يالو» و آغاز جنگ جت ها
تاريخ نظامي دو رويداد مهم را در هشتم نوامبر سال 1950 ثبت كرده است كه هر دو در جريان جنگ كره اتفاق افتاد: عبور شگفت انگيز و غير قابل پيش بيني بيش از سيصد هزار داوطلب مسلح چيني از رود «يالو» و نخستين جنگ جتها در آسمان.
جنگ كره در ژوئن 1950 با حمله گسترده كره شمالي به كره جنوبي آغاز و جز منطقه كوچكي، ساير نقاط كره جنوبي به تصرف شمالي ها درآمدة بود كه دولت آمريكا وارد عمل شد، و سپس شوراي امنيت سازمان ملل كه نماينده شوروي از شركت در جلسه مربوط خودداري كرده بود راي به عقب راندن شمالي ها از جنوب با توسل به زور داد. سالها بعد دليل غيبت نماينده شوروي از جلسه شوراي امنيت كه اگر حضور داشت مجبور بود قعطنامه را «وتو» كند معلوم شد و آن اين بود كه شوروي مي خواست آمريكا درگير جنگي شود كه طرف ديگر آن، نيروي انساني فراوان داشته واز تلفات سنگين نهراسد.
شمالي ها در برابر نيروهاي اعزامي شوراي امنيت و عمدتا آمريكايي دست به عقب نشيني زدند و مك آرتور سرفرمانده آنان خرسند از اين بابت بود، كه سحرگاه هشتم نوامبر اورا از خواب بيدار و خبر دادند كه امواج نظاميان چيني از رود «يالو» كه مرز چين و كره را تشكيل مي دهد گذشته و نيروهاي آمريكايي را مورد حمله قرار داده و مجبور به عقب نشيني كرده اند.
اين رويداد مآلا به تعويض مك آرتور فاتح ژاپن و ناكامي نيروهاي زير پرچم سازمان ملل انجاميد. مک آرتور تصميمات هري ترومن رئيس جمهور وقت را اجرا نمي کرد و ضمن دم از بمباران اتمي چين تصميم به حمله هوايي به اين کشور گرفته بود. مک آرتور دربازگشت به آمريکا پس از برکناري، مورد استقبال ميليونها آمريکايي قرارگرفت که در تاريخ ايالات متحده بي سابقه بوده است. مك آرتور به آمريكاييان اندرز داد كه در آسيا وارد جنگ زميني نشوند. جنگ ويتنام نشان داد كه به اندرز او توجه نشده بود.
رويداد نظامي ديگر هشتم نوامبر، نخستين جنگ جتها در آسمان بود. در اين روز يك جت جنگده ميگ ــ 15 ساخت شوروي كه در اختيار كره شمالي قرار گرفته بود با يك جت اف ــ 86 آمريكا در آسمان كره در گير شد و به سوي هم شليك كردند و جهان را وارد عصر جنگ جتها ساختند. لوفت وافه (نيروي هوايي آلمان) براي نخستين بار در دوران جنگ جهاني دوم جنگنده جت بكار برده بود، ولي اين عمل يك طرفه بود و چون كشورهاي ديگر فاقد جت بودند، برخورد برابر و متقابل صورت نگرفته بود.
دو نظامي آمريكايي به دو داوطلب چيني در كره تسليم مي شوند
زادروزها
۳۰ – زادروز نروا امپراتور روم
۱۰۲۸ – زادروز ویلیام یکم اولین پادشاه سلسله نورمن‌ها در تاریخ انگلستان
نروا
۱۶۵۶ – زادروز ادموند هالی ستاره‌شناس، متخصّص ژئوفیزیک، ریاضیدان، هواشناس، و فیزیکدان انگلیسی
۱۸۴۷ – زادروز برام استوکر نویسندهٔ ایرلندی، خالق رمان دراکولا
ادموند هالی
۱۸۴۸ – زادروز گوتلوب فرگه ریاضیدان، منطقدان، و فیلسوف برجستهٔ آلمانی
۱۹۳۵ – زادروز آلن دلون بازیگر فرانسوی
آلن دلون
درگذشت‌ها
۱۲۲۶ – درگذشت لویی هشتم پادشاه فرانسه از ۱۲۲۳ تا سال مرگش ۱۲۲۶
۱۶۲۷ – درگذشت جهانگیرشاه چهارمین پادشاه سلسلهٔ گورکانیان هند
جهانگیرشاه
۱۶۷۴ – درگذشت جان میلتون شاعر و نویسندهٔ انگلیسی، نویسندهٔ کتاب بهشت گمشده
۱۹۵۳ – درگذشت ایوان الکسیویچ بونین نویسنده و شاعر معاصر روس، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۳۳
۱۹۹۸ – درگذشت جین ماریس بازیگر و کارگردان فرانسوی
۲۰۰۹ – درگذشت ویتالی لازاریویچ گینزبرگ فیزیکدان روس، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال
ویتالی لازاریویچ گینزبرگ
*****
