مجله دوربین دانشنامه هرات، ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی 
امروز 24 ماه میزان مطابق با 16اكتوبر
تاسیس موزیم هرات/1303
در ۲۴ میزان سال ۱۳۰۳ خورشیدی، در ایامی که شجاع‌الدوله در عصر پادشاهی شاه امان‌الله، رییس تنظیمیه هرات بود، از شاه دستور یافت تا موزیم هرات را تأسیس کند. در آن زمان، این موزیم از جانب دولت مدیریت می‌شد. پس از سقوط دولت امانی، در زمان فرمانروایی کوتاه مدت حبیب‌الله کلکانی، این موزه – بر خلاف انتظار – مسدود نشد؛ اما آثار زیادی جابه‌جا شد. به‌عنوان مثال، سنگ هفت قلم که از گازرگاه به این موزیم انتقال یافته بود، واپس به گازرگاه برده و در جوار آرامگاه خواجه عبدالله انصاری جای داده شد و دیگ مسی (هفت جوش) به مسجد جامع بزرگ هرات منتقل گردید.
در این زمان، موزیم هرات در نزدیکی ساختمان حکومتداری نایب‌الحکومه، در سمت شمال چارباغ، در خانه زرنگار قرار داشت و چارباغ در سمت غرب مسجد جامع هرات واقع بود، که در جریان توسعه شهر کهنه و خیابان‌کشی – در سال‌های ۱٣۱۵-۱٣۱٦ خورشیدی – به کلی از بین رفت و آثاری که در موزیم هرات باقی مانده بود، به انباردار مدیریت معارف تحویل داده شد. بهای بلیط ورودی (تکت ادخال) موزه، در آغاز دو پول و در سال‌های بعدی یک افغانی بود.
موزیم هرات، در سال ۱٣۱٠، زیر پوشش شهرداری هرات قرار گرفت و در سال ۱٣۱٢، به هُتل پارک در شهر جدید نقل مکان کرد. در این زمان، بیشتر آثار تاریخی و باستانی، برای این موزیم توسط شهرداری خریداری می‌شد. افزون بر این، در سال ۱٣٢۵، چند اثر بودایی از جانب موزۀ کابل به موزۀ هرات اهدأ شد. آثار این موزیم، شامل آثار مربوط به دوران مختلف پیش از اسلام، مانند آثار بودایی و کوشانی، و بعد از اسلام، مانند آثار طاهریان، غزنویان، غوری‌ها و تیموریان می‌شد.
در سال ۱٣٢٦ خورشیدی موزیم هرات زیر نظر ریاست مستقل مطبوعات قرار گرفت و سپس، در سال ۱٣٣۹ به‌طور رسمی زیر پوشش مدیریت معارف درآمد و اشیای آن به ساختمان مدیریت قلم‌مخصوص (ارتباط خارجه) در جوار مجتمع اداری ولایت منتقل شد. پس از سال ۱٣۴٠، هنگامی که این موزیم در ساختمان مدیریت ارتباط خارجه قرار داشت، دروازه‌ی نمایش آن به‌روی عموم بسته شد.
به هر حال، در دهه‌های ٣٠ و ۴٠ خورشیدی، در توسعه و رشد این موزه، شخصیت‌های معروف هرات، چون: فکری سلجوقی مورخ و شاعر، محمدسعید مشعل میناتوریست و محمدعلی عطار هروی خوش‌نویس سهم ارزنده داشتند. در این میان، محمدعلی عطار هروی، در سال ۱۳۴۵ از طرف محمدعثمان صدقی، وزیر اطلاعات و فرهنگ وقت افغانستان، رئیس موزه هرات شد و چند سالی در این سمت باقی ماند.
بین سال‌های ۱٣٧٢-۱٣٧۵، در زمان حکمروایی اسماعیل خان بر هرات، آثار موزیم هرات به قلعه اختیارالدین منتقل شد. در این زمان، این آثار، حدود ٣٠۱٧ اثر شامل مسکوکات، کتب و نسخه‌های خطی، پارچه‌های سفالی و اشیای فلزی بودکه چندین‌بار، شماری از این آثار به تاراج رفت و تا هنوز، اثری از آنها پیدا نشده است.
سپس، در دوران حاکمیت طالبان، در حدود ۱۱٠ مجسمه به شدت آسیب دید و ٢٨ سکه طلا، ٨٢٦ سکه نقره، ٨۱۱ سکه مسی مربوط به دوره ساسانی و قاجاری، ۵٢ مینیاتور و تابلوی‌های نقاشی، از جمله یک پرتره‌ی امیر عبدالرحمان‌خان و یک قبضه تفنگ ساخت هرات از زمان تیموری‌ها، نابود شد و در روزهای آخر حکومت آنان، ۴۵ نسخه دست‌نویس گرانبها نیز به سرقت رفت.
در سال ۱٣٨٣، آثار موزۀ هرات به‌دستور اسماعیل خان به ساختمان نوساخت کتابخانه عامه منتقل شد. در این زمان، در حدود یک‌هزار اثر باستانی در موزۀ هرات موجود بود، که شامل ٢۵٠ نسخۀ خطی و کتب و بعضی اشیای دیگر می‌شد و در سال ۱٣٨۴، این موزیم در قلعه اختیارالدین راه‌اندازی شد.
موزیم ملی هرات اکنون در داخل قلعه اختیارالدین واقع است
تشکیل اجلاس اکو در هرات/1386
شهر هرات میزبان هفدهمین نشست وزیران خارجه سازمان همکاری های منطقوی ( اکو ) بود. این نشست در هوتل پنج ستاره هرات که در حال حاضر کنسولگری کشور هندوستان است، برگزار شد.
سازمان همکاری اقتصادی اکو یک سازمان اقتصادی منطقهای است. سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه در سال ۱۳۴۳ (۱۹۶۴) نخستین بار این سازمان را پایه‌ریزی کردند.
این سازمان در ابتدا با نام «آر سی دی» – که نام اختصاری سازمان همکاری عمران منطقهای – است، آغاز به کار کرد. پس از انقلاب ایران (۱۳۵۷) در ایران، کار سازمان با وقفه مواجه شد و در سال ۱۳۶۴ با نام «اکو» حیات خود را از سر گرفت.
پس از فروپاشی شوروی، در سال ۱۳۷۲ کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان نیز به سازمان اکو پیوستند. این سازمان هم اکنون با ده عضو و ۸٬۶۲۰٬۶۹۷ کیلومتر مربع وسعت کشورها، امکانات نفت، گاز و صنعت در اختیار دارد.
زادروز «یوجین گلدستون» نمایشنامه نگار شهیر امریکایی/ 1888م
«یوجین گلدستون» در 1888 به دنیا آمد و 65 سال زندگی كرد. در همین روز در سال 1997 آرتر جیمز میچنر نویسنده و مولف بزرگ در 90 سالگی از این دنیارفت. هر دو آمریكایی بودند.
گلد ستون كه پدر زن چارلی چاپلین هنرمند تئاتر و سینما هم بود با نماشنامه های خود تئاتر و سینما را به زندگی روزمره مردم نزدیك كرد و به هنر نمایش به عنوان یك وسیله انتقال وضعیت و ایده مفهوم واقعی داد و حرفه نمایش را ، با طرح مسائل سیاسی و اجتماعی در قالب داستان زندگانی، به صورت یك رسانه تمام عیار در آورد. پیش از انتشار نمایشنامه های گلدستون، زیبایی زنان بازیگر؛ اكشن ها؛ طنز گویی و افسانه ها پایه حرفه نمایش (تئاتر و سینما) را تشكیل می دادند. از گلدستون كه اواخر عمر به بیماری لقوه دچار شده بود 38 نمایشنامه باقی مانده است كه از میان آنها «آنا كریستی» و «آن سوی افق» معروفیت بیشتری دارند.
آرتر جیمز میچنر كه در 90 سالگی از این دنیارفت در هر زمینه ای كتاب نوشت، از داستان تا رساله و تحقیق. داستان او تحت عنوان «هاوایی» بیش از هر تبلیغ دیگر، این جزایر را به مردم شناسانید و باعث جلب گردشگر به آنجا شد. این كار او نفوذ عمیق یك داستان خوب را در ذهن مردم ثابت كرده است. به همین سبب، دولتمردان و سیاستمداران و حتی كانونهای اعلان و آگهی تا كنون تلاش بسیار كرده اند تا از هنر داستان نویسی برای تبلیغ استفاده كنند، اما به دلیل برخورداری داستان نگاران از نهایت روشنفكری و فرهیختگی هنوز موفق به رخنه در این حرفه نشده اند.
میچنر كه در اسكاتلند تحصیل كرده بود و در هاروارد و دانشگاه تكزاس «تاریخ» تدریس می كرد، صدها نكته آموزنده از خود برجای گذارده است از جمله: زمانی روشنایی پنهان می شود و می خوانید «تاریك»، اما گاهی این خود مردمند كه حاضر به مشاهده روشنایی نمی شوند.
او تنها نویسنده ای است كه نخستین كتابش «افسانه های اقیانوس آرام (جنوبی)» برنده جایزه پولیتزر شد.
گردن زده شدن ماری آنتوانت همسر لویی شانزدهم پادشاه سابق فرانسه و خواهر امپراتور اتریش در ملا عام/ 1793م:16 اكتوبر
این دو كه در دادگاه انقلاب فرانسه به اعدام محكوم شده بودند در ملاء عام در میدانی در پاریس با گیوتین گردن زده شدند. این دستگاه به ابتكار یك داکتر فرانسوی به نام داكتر گیوتین ساخته شده بود تا محكومان هنگام اعدام احساس درد نكنند. لویی 16 پادشاه فرانسه و شوهر ماری آنتوانت 21 جنوری همین سال (9 ماه پیش از آن) در ملاء عام باگیوتین اعدام شده بود.
اعدام ماری آنتوانت از لحظه روی كار آمدن افراطیون از جمله روبسپیر در 27 اوت همین (1793) قابل پیش بینی بود. ماری آنتوانت به عنوان شریك جرائم شوهرش و نیز كمك به گسترش فرهنگ لهو و لعب و اسراف ازبیت المال و خیانت به فرانسویان با درخواست لشكركشی به فرانسه از برادرش محاكمه شده بود.
راهپیمایی طولانی (8 هزار كیلومتری) كمونیست های مسلح چین/ 1934م
راهپیمایی طولانی (8 هزار كیلومتری) كمونیست های مسلح چین كه در محاصره نیروهای دولتی جمهوری چین قرار گرفته بودند به سوی شمال این كشور، شانزدهم اکتوبر 1934 آغاز شد كه ضمن راه، مائو را به دبیر كلی حزب برگزیدند.
این راهپیمایی یك سال و چهار روز طول كشید و ضمن آن هفتاد هزار تن از چریكهای كمونیست جان سپردند. پس از استقرار درایالت «شانشی» و نزدیك بودن به مرز شوروی موفق به دریافت كمك از این دولت و دست زدن به ضد حمله شدند و اول اكتبر 1949 تاسیس جمهوری توده ای چین را اعلام داشتند كه می رود ظرف ده سال آینده ابرقدرت اول جهان شود.
اعدام محکومان جنگ جهانی دوم/ 1946م
شانزدهم اکتبر سال 1946، نه تن از ده محكوم دادگاه فاتحان جنگ جهانی دوم، از جمله فون ریبنترپ وزیر امورخارجه دولت هیتلر در محوطه زندان نورنبرگ به دار آویخته شدند. هرمان گورینگ دهمین محكوم، شب پیش از اعدام با خوردن سیانور خودكشی كرده بود.
پس از گذشت دهها سال از آن زمان هنوز روشن نشده است كه وی چگونه این سیانور را به دست آورده بود. همه محكوم شدگان از دستیاران نزدیك هیتلر بودند كه خود او هم در جریان تصرف شهر برلن به دست ارتش شوروی خودكشی كرده بود.
محكومان با گامهای استوار به سوی چوبه دار رفتند و یكی از آنان هنگام انداختن طناب دار به گردنش فریاد درود بر هیتلر كشید.
اتمی شدن کشور پین/ 1964م
16 اكتوبر سال 1964 در سالروز آغاز راهپیمایی طولانی، چین دندان اتمی در آورد و اینك ازلحاظ تعداد سلاحهای هسته ای در ردیف سوم است. هنوز به درستی روشن نیست كه ازمیان روسیه و آمریكا، كدامیك اسلحه اتمی بیشتری دارد تا دارندگان ردیف اول ودوم مشخص شوند.
دولت جمهوری توده ای چین در این روز ضمن اعلام آزمایش نخستین بمب اتمی خود تاكید كرد كه نخستین كشوری نخواهد بود كه به استفاده از سلاح اتمی دست بزند. در این اعلامیه آمده بود كه دولت چین تنها به منظور دفاع از چینیان در برابر هرگونه حمله خارجی اقدام به ساختن بمب اتمی كرد.
یک سفر موفق فضایی چین/ 2003م
سرهنگ «یانگ لی وی» 38 ساله نخستین فضانورد چین پس از 14 بار گردش به گرد زمین، طبق برنامه قبلی بامداد 16 اكتبر 2003 در دشت «گبی» به زمین بازگشت و دانشمندان چین سفر موفقیت آمیز او را به فضا، مقدمه اعزام فضا نورد از سوی چین به ماه و استقرار یك ایستگاه فضایی همیشگی در مدار زمین است اعلام داشتند، ولی نخست یک سفینه با دو و یا چند سرنشین به مدار زمین در اکتبر دو سال دیگر (2005). مقامات چینی گفتند كه چین به سیاست ابدی خود كه نه سلطه گری است و نه ماجراجویی ادامه خواهد داد و جهان باید به مردم چین اعتماد داشته باشد.
سرهنگ یانگ به محض پیاده شدن از كپسول سفینه عنوان « قهرمانی خلق » دریافت كرد. سرهنگ یانگ گفت که وی كاری نكرده است، این یك موفقیت گروهی بود كه نباید پیروزی فردی تلقی شود.
رسانه ها در سراسر جهان این پیشرفت تكنولوژیك چین را كه تا نیمه قرن 20 در فلاكت و بدبختی دست و پا می زد و مورد تجاوز های متعدد نظامی خارجی و زورگویی قدرت های وقت قرار گرفته بود وسیعا منعكس كرده و نوشته بودند: اینك چین در زمینه برنامه های فضایی فعالتر از دو كشور فضانورد دیگر است، زیرا كه روسیه (كشوری كه هر روز میلیونها بشكه نفت صادر می كند) دچار ضعف مالی است! و آمریكا نیز در پی فاجعه شاتل برنامه های فضایی خود را با وجود اختصاص دادن هر سال 15 میلیارد دلار اعتبار به آن با رعایت احتیاط انجام می دهد.
به اظهار مشاوران فنی رسانه های غرب، دقت كار سفینه «كشتی آسمانی شماره 5 » چین پیشرفت تكنولوژی این کشور را ثابت كرده است. یك دسته 14 نفری از فضانوردان چینی كه برای مسافرت های آتی آماده شده اند به خبرنگاران خارجی گفتند كه به مهارت دانشمندان وطن خود اعتماد كامل دارند.
1758: نواسه (نوح) وبستر واژه شناس معروف و مولف فرهنگ واژه های زبان انگلیسی به دنیا آمد. وی نخستین مولف واژه نامه انگلیسی «وبستر» است كه منظما از سوی بنیاد «وبستر» تكمیل و تجدید چاپ می شوند.
1775: در جریان جنگ استقلال، شهر پورتلند حاكم نشین ایالت «مین» آمریكا توسط ناوگان انگلستان گلوله باران و ویران شد. این شهر كه در سال 1632 توسط مهاجران انگلیسی در همسایگی شهرك «وامپانوآگ» محل سكونت بومیان ماچیگون (اصطلاحا سرخپوستان!) ساخته شده بود در سال 1773 مورد حمله این بومیان قرار گرفته و آسیب دیده بود.
1859: جان براون امریكایی كه برده ساختن انسان را عملی بر ضد خدا می دانست و به منظور آزاد ساختن سیاهپوستان آمریكایی از قید بردگی دست به قیام مسلحانه زده بود در این روز با پیروان و پسرانش زرادخانه ارتش امریكا در هارپر فری را متصرف شد. وی بعدا دستگیر و اعدام شد. بر خلاف تصور قبلی او، هیچ سیاهپوستی به قیام وی نپیوست!
1912: نخستین تمرین بمباران با طیاره انجام شد و بمبی از داخل طیاره ی در حال پرواز فرو افكنده شد كه دورتر از محل تعیین شده بر زمین اصابت كرد و معلوم شد كه باید «هدف» را قبلا بر پایه فرمول «سهمی» در ریاضیات تعیین كنند. زیرا كه بمب پس از فروافكنده شدن تحت تاثیر دو نیروی متفاوت جاذبه زمین و وزن خود و نیز سرعت طیاره قرار دارد.
1951: لیاقت علی خان اولین نخست وزیر وقت پاكستان كه در ایجاد این كشور مركب از مسلمانان هندوستان سهم بسزایی داشت و پس از درگذشت محمدعلی جناح رهبری حزب مسلم لیگ را به دست گرفته بود، در یك اجتماع این حزب در راولپندی به دست یك افغان تبار (پشتون) به نام «سعد اكبر زدرانی» هدف دو گلوله قرار گرفت و كشته شد. لیاقت علی خان متولد هند و فارغ التحصیل دانشگاه آكسفورد انگلستان بود. وی که فرزند یک نواب (زمیندار) پنجابی بود عنوان نوابزاده داشت. لیاقت علی خان فردی ضد کمونیست و هوادار غرب (لندن و واشنگتن) بود. پشتونها با وی که بر خط دوراند صحه گذارده و مناطق پشتون نشین را ضمیمه پاکستان کرده بود دشمنی داشتند. وی به همانگونه ترور شده بود که 56 سال بعد بی نظیر بوتو ترور شد (در باغ ملی راولپندی و در اجتماع مردم). مسئله ایالتهای پشتون (پاتان نشین) پاکستان تا امروز ادامه داشته و روز به روز وخامت بیشتری می یابد. طالبان در همین مناطق آموزش نظامی دیده بودند. لیاقت علی خان هنگام مرگ 55 ساله بود.
1962: بحران موشكی كوبا كه جهان را در لبه یك جنگ اتمی قرار داده بود از این روز آغاز شد.
1968: در پی ممنوع الورود شدن داكتر «والتر رادنی» به جامائیكا، مورخی كه چند كتاب درباره بردگی سیاهپوستان در قاره آمریكا نوشته بود، سیاهپوستان آن جزیره دست به اعتراض زدند و شهر كینگستون را آتش زدند.
