تقویم تاریخ ( 4 ماه سنبله )

429 – دو تصميم مهم بهرام گور

يك روحاني ارمني 26 آگوست 429 ميلادي از ارمنيان مسيحي شده خواست كه به صورت گروهي از بهرام پنجم (بهرام گور) شاه وقت آریانا بخواهند كه اردشير (ارته سز) فرماندار آنان را بَردارد و از آن پس هم برايشان از ميان مسيحيان فرماندار تعيين كند.

بهرام پنجم با عزل اردشير، تنها به دليل عدم رضايت عمومي از او موافقت كرد و سال بعد «ويمهر شاپور» را فرماندار ارمنستان كرد كه او هم زرتشتي بود و به ارمنيان پيام داد كه اگر مي خواهند باز هم از اتباع ايران باشند و يك ايالت خودمختار آریانا به شمار آيند نبايد بار ديگر از تفاوت دين سخن به ميان آورند ـ رفتار فَرد سند قضاوت است و به اين ترتيب مساله حل شد. ظاهرا قتل يك مروّج مسيحي در كُردستان (ماد كوچك) نارضايي آن روحاني ارمنستاني را برانگيخته بود. ارمنیان نخستین ملت در جهانند که مسیحیت را دین رسمی خود اعلام کرده اند.

سکه منقش به تصویر بهرام گور

1071 – نبرد سرنوشت ساز ملازگرد و ایجاد امپراتوری عثمانی

26 آگوست 1071 سالروز نبرد ملازگرد است که میان آلپ ارسلان سلجوقی و رمانوس چهارم (دیوژنس) امپراتور روم شرقی (بیزانتاین = بیزانس) روی داد و آلپ ارسلان برنده این نبرد بود. نبرد در ملازگرد (مانزیکرت = ملازگِرت) واقع در شمال دریاچه وان (آناتولی شرقی، ارمنستان بزرگتر) روی داد. آلپ ارسلان نوه زاده سلجوق که بر سرزمینی از کوههای هندوکش تا فرات حکومت داشت، از طریق آناتولی شرقی و جنوبی رهسپار تصرف سوریه بود که با نیروهای نظامی روم شرقی رو به رو شد و دو بار از آنان شکست خورد. بار سوم امپراتور رومانوس چهارم شخصا به جنگ او آمده بود. شمار افراد رومانوس به مراتب از سلجوقیان بیشتر بود ولی بیشترشان مرسنر خارجی بودند ـ از فرانک (طوایف اروپای مرکزی ـ غربی) تا کومان (دسته ای از ترکان که در اطراف دریای سیاه به صورت پراکنده زندگی می کردند). علت شکست این بود که پس از آغاز نبرد، کومانهای تُرک و چند دسته مِرسِنِر دیگر حاضر به جنگیدن نشدند و به آلپ ارسلان تسلیم شدند. در این نبرد، رومانوس به اسارت درآمد، اما الپ ارسلان اورا پس از دریافت امتیاز رها ساخت. نتیجه این نبرد افزوده شدن 80 هزار کیلومتر مربع بر متصرفات آلپ ارسلان بود.

تصوير آلپ ارسلان

مورخان کارشناس تحولات قرون وسطی شکست بیزانس در نبرد ملازگرد را آغاز پایان امپراتوری روم شرقی نوشته اند (که در سال 1453 به دست محمد دوم از نوه زادگان عثمان غز از میان رفت). به نوشته این مورخان، نبرد ملازگرد دولت روم شرقی (قسطنطنیه) را مقروض و ورشکست کرد و این وضعیت پیامدهای اجتماعی و سیاسی متعدد داشت و با تضعیف مرزبانی روم شرقی دسته های مهاجر و عمدتا اقوام ترکیک، بلغارها، بقایای هونها و … که در سده های قبل از جنوب غربی سیبری به غرب وارد شده بودند به قلمرو آن نفوذ کردند و …. ورود مغولها به شمال شرقی ایران در قرن سیزدهم سبب شد که چند طایفه دیگر از ترکان غز (اوغوز) که سلجوقیان از این دسته بودند از خراسان قدیم به آناتولی بروند و متحد حکمرانان سلجوقی این منطقه شوند که هرکدام به نام «غازی» برناحیه ای حکومت داشتند. «ارطغرل» یکی از سرکردگان غُز بود که با 400 مرد مسلح از ایران به آناتولی رفته بود و ناحیه کوچکی در جنوب مرمره را به دست آورده بود. پسر او عثمان که بر وسعت ناحیه متصرفی افزود دودمان عثمانی (1299 ـ 1923) را بوجود آورد که پس از انهدام دولت بیزانس امپراتوری بزرگی را در آسیای غربی، آفریقای شمالی و اروپای جنوبی بوجود آوردند و تا وین (پایتخت اتریش) پیش رفتند و خودرا جانشین خلیفه اسلام اعلام کردند.

Ertugrul

آلپ ارسلان (به معنای شیر شرزه) که برجای عمویش طغرل سلجوقی نشسته بود نام خودرا پس از مسلمان شدن به محمد داود تغییر داد. (برخی مورخان اورا محمد بن داود نوشته اند زیرا که آلپ ارسلان نام پدر متوفایش چغری بگ = چغری بیگ را نیز به داود تغییر داده بود!). وی پس از پیروزی ملازگرد به خراسان بازگشت تا گردنکشان مناطق شمالی آمودریا را که از تبار خود او بودند سرکوب کند که به دست یوسف خوارزمی از حکّام محلی که به اسارت درآمده بود کشته شد. طبق تقویم میلادی یونیورسال (گریگوری) آلپ ارسلان 15 دسامبر 1072 و در 43 سالگی درگذشت و در «مرو» در کنار گور پدرش مدفون شد. در سال 2002 دولت ترکمنستان در تقویم رسمی خود ماه آگوست را که در آن آلپ ارسلان نبرد ملازگرد را برده بود به ماه «آلپ ارسلان» تغییر داد که گویا شش سال بیشتر طول نکشید. مورخان پیشرفت آلپ ارسلان را که در 1029 به دنیا آمده بود نتیجه تدابیر وزیر ایرانی او خواجه نظام الملک دانسته اند. با ورود سلجوقیان که از مهاجران مناطق شمال شرقی فرارود بودند زبان تُرکی هم وارد خراسان شد که در آناتولی و قفقاز جنوبی ماندگار شده است.

عثمان پدر امپراتوري عثماني

1364 – استفاده از سلاح “توپ” براي اولين بار در جنگ بين انگلستان و فرانسه

در 26 اوت 1346م براي اولين بار در تاريخ، نيروهاي ارتش انگليس، جنگ‏افزار توپخانه را در جنگ كرسي كه با ارتش فرانسه روي داد به ميدان آوردند. در اين جنگ به دليل به كارگيري اين اسلحه سنگين توسط ارتش انگليس، فيليپ ششم پادشاه فرانسه با وجود برتري كمّي نيروهايش نسبت به انگليسي‏ها، در حالي كه در آستانه پيروزي بر دشمن بود، به سختي شكست خورد.

1789 – تصويب اعلاميه حقوق بشر در مجلس انقلاب فرانسه

26 آگوست (4 شهریور) سالروز تصويب اصول «حقوق بشر» در مجمع ملي فرانسویان در سال 1789 (دوران انقلاب) است كه پايه «اعلاميه جهاني حقوق بشر مصوب دسامبر 1948» قرار گرفته است و همه اعضاي سازمان ملل بر آن صحه نهاده اند. طبق مصوبه مجمع ملي فرانسويان، انسان كه آزاد به دنيا مي آيد، در طول عمر با داشتن حقوق برابر بايد آزاد زيست كند ـ حقوقي كه بزعم انقلابيون فرانسوي، قرنها مورد تجاوز و بي اعتنايي شاهان، حاكمان و جباران قرار گرفته بود. در اين مصوبه آمده بود: از روز تصويب اين اصول (26 آگوست 1789) مردم بايد در فكر كردن، گفتن و نوشتن آزاد باشند و …. يکي از جملات اين مصوبه چنين بود: تبادل آزاد افكار، يكي از گرانبهاترين و عزيزترين حقوق مردم است.

ژان ژاك روسو

براي انشاء اين اصول، از افكار و نظريه هاي «ژان ژاك روسو» فيلسوف و ديگر انديشمندان عهد روشنگري الهام گرفته شده بود.

مي دانيم كه از آن زمان تاكنون بمانند صدها سال پيش از آن، هنوز اين حقوق – جز به صورت محدود و در چند كشور انگشت شمار، از مرحله آرزو خارج نشده و كاملا تحقق نيافته است زيرا كه يك سازمان جهاني با قدرت اجرايي، براي مراقبت بر رعايت آن و مجازات مقامها و قدرتمداراني كه آن نقض كنند وجود ندارد. به عبارت ديگر؛ اعلاميه جهاني حقوق بشر با همه ضعف در تعريف و نقائصي كه دارد، داراي ضمانت اجرايي هم نيست و بنابراين از حد يك توصيه اخلاقي فراتر نرفته است و تا زماني كه اين مسئله حل نشود نمي توان انتظار داشت كه صلح و آرامش، عدالت و آزادي نهادينه شود و تروريسم و خشونت كه زاييده حق كشي ها و ظلم است از ميان برود. نمي شود «علت» را رها ساخت و به مبارزه با «معلول» اكتفا كرد.
برخلاف اعلامیه جهانی حقوق بشر، مصوبه مجمع ملی فرانسویان ضمانت اجرایی داشت. اعلامیه جهانی حقوق بشر (مصوب 1948) که به تصویب پارلمانهای کشورهای عضو سازمان ملل رسیده و یک کمیسیون مرکب از نمایندگان چندین کشور بر رعایت آن نظارت دارد داراي ضمانت اجرايي نيست و تاکنون تلاش جدي هم براي تامين چنين ضمانتي برايش صورت نگرفته است که يک ضعف بزرگ بشمار آورده شده است.

اصل اول اعلاميه جهانی حقوق بشر مصوب سال 1948 (که در حکم يک توصيه نامه اخلاقي است) همه مردم را از لحاظ حيثيت و حقوق، برابر مي داند. در اصول دوم و هفتم هرگونه تبعيض ردّ و منع شده است. طبق اصل 17 نمي توان كسي را خودسرانه از حق مالكيت محروم كرد. اصل 21: هريك از اتباع حق دارد با تساوي شرايط، به مشاغل عمومي كشور خود نائل آيد. اصل 22 گويد: هركس حق امنيت اجتماعي دارد و مجاز به فعاليت هاي اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي است كه لازمه رشد و نمو شخصيت او است. اصل 23 صراحت دارد كه هركس حق دارد كار كند و كار خودرا آزادانه انتخاب كند و شرايط منصفانه و رضايتبخش براي كار داشته باشد. اصل سوم حق زندگي، داشتن آزادي و امنيت شخصي را مورد تاكيد قرارداده است. اصول 18 و 19 آزادي فكر و عقيده و بيان بدون بيم و ترس را يك حق مسلم هر انسان خوانده است. طبق اصل پنجم احدي را نمي توان تحت شكنجه، يا مجازات و يا رفتاري قرارداد كه ظالمانه و يا برخلاف انسانيت و شئون بشري و يا موهن باشد. اصل هشتم از اين قرار است: هر فرد در برابر اعمالي كه حقوق اساسي وي را مورد تجاوز قرار دهد و آن حقوق در قانون اساسي (كشور متبوع) يا قوانین و ضوابط ديگري شناخته شده باشد، حق رجوع به محاكم ملي صالحه را دارد. اصل 12: احدي در زندگي خصوصي، امور خانوادگي، اقامتگاه و مكاتبات خود نبايد مورد مداخله هاي خودسرانه واقع شود و شرافت، شهرت و نامش مورد تعرض قرار گيرد. اصل 13 بازگشت به وطن (کشور زادگاه) را يك حق براي همه افراد دانسته است و اصول دیگر.

1896 – قتل‏ عام خونين ارامنه در امپراتوری عثماني به فرمان امپراتور آن كشور

دولت عثماني از ديرباز مخالف حضور و رشد ارامنه در حيطه حكومتي خود بود و هر از چند گاهي آنان را به طرق مختلف سركوب مي‏نمود. از اين رو، برانداختن ارامنه، يكي از سياست‏هاي دولت عثماني به شمار مي‏رفت چرا كه همواره از شورش و انقلاب آنها در هراس بود. گرچه توافقات قبلي عثماني با انگلستان و ساير دولت‏ها مبني بر تضمين امنيت ارامنه در مقابل كُردها به امضا رسيده بود، اما دولت عثماني به عنوان انجام اصلاحات در ايالات ارمني‏نشين، به حذف و حصر آنها مي‏انديشيد. در سال 1885م، ارامنه انجمني را تشكيل دادند كه هدف از آن، تعليم و بيداري مردم مطرح شد. پنج سال بعد، انجمن ديگري با اهداف تند و عملي شكل گرفت كه آموزش روش استفاده از سلاح نيز در برنامه ‏هاي آن قرار داشت.

از طرف ديگر، روسيه و انگلستان نيز هر كدام ديدگاهي متفاوت نسبت به ارامنه داشتند. اين عوامل باعث شد تا پس از درگيري‏هاي كردها و ارامنه دولت عثماني از سال 1894م، با اجير كردن كردهاي عثماني دست به كشتار وسيع ارامنه زده و آنان را قتل‏عام نمايد. در يك مورد از اين قتل‏عام‏ها كه از 26 اوت همان سال آغاز شد، هفت هزار ارمني كشته شدند. هم‏چنين در اين راستا، طي سال‏هاي 1894م تا 1896م بيش از 200 هزار تن از ارامنه به مقتضيات سياست براندازي ارامنه كه در برنامه كار دولت عثماني بود، قتل عام گرديدند. بهانه ترك‏هاي عثماني براي ارتكاب اين جنايت، كمك ارامنه به يوناني‏ها در شورش عليه عثماني بود.

2008 – بمباران روستاي عزيزآباد هرات توسط «ناتو» و مرگ بيش از 90 تن

جمعه 22 آگوست 2008 در يك حمله هوايي «ناتو»، بيش از 90 غيرنظامي و روستانشين افغان در عزيزآباد واقع در منطقه هرات كشته شدند و خانه هاي ساخته شده از خشت خام (خشت و گلي) آنان ويران شد. سخنگويان «ناتو» در افغانستان گفته بودند كه نيروهاي طالبان را مورد حمله قرارداده بودند!.

درپي اين حمله، مردم منطقه برضد نظاميان چند مليّتي «ناتو» دست به تظاهرات زدند و اين تظاهرات را آنقدر ادامه دادند كه دولت مجبور شد دو فرمانده محلي را بركنار كند.