مدرسه جامع عیاثیه

ریشه های  اصلی این مدرسه را باید در اعماق تاریخ هرات باستانی جستجو کرد . چنانکه از شواهد تاریخی پیداست ، مسجد جامع هرات از قرن اول هجری در سگاهی داشته که در آن عالمان و عارفان بزرگی به تدریس و اشاعه علوم اسلامی می پرداختند . خواجه عبدالله انصاری ( 471-396 ه ق ) امام فخرالدین ابوعبدالله محمد بن عمر رازی ( 606-544 ق )در آن قسمت مسجد جامع بزرگ هری که برای تدریس امام تخصیص یافته بود ، درس داده می داده است .

در عصر ملک غیاث الدین کرت ( 729-707 ق ) به کمک مالی مردم هرات ، مدرسه غیاثیه در شمال مسجد جامع در محوطه ای جداگانه و متصل درسگاه قبلی مسجد مزبور بنا شد و اوقانی هم جهت تدویر مدرسه و تامین معیشت مدرسان و مقربان و طلاب علوم ایجلاد شد . این مدرسه از قرن هشتم به نام مدرسه غیاثیه به شهرت آفاقی رسید و دانشجویان و دانش پژوهان علوم اسلامی از سراسر خرلاسلان و جهان اسلام جهت تحصیل بدان روی می آوردند .

در سده های اخیر که دورلان انحطاط و فتور فرهنگی کشور ماست ، اوضاع مدرسه رو به خرابی نهاد در سالیان 1325 و 1330 ه ق تا اندازه ای ویرانیهای این کانون درسی ترمیم شد . از سال 1330 ه ق بود که مدرسه مزبور به نام مدرسه جامع یاد شد . در سال 1359 ه ق مطابق 1391 ه ق امور اداری و نظارت مدرسه جامع به وزارت معارف وقت تعلق گرفت و در سال 1322 اعغطای شهادت نامه ( کارنامه ) برای فارغان صنف دوازدهم منظور شد . تا سال 1354 ه ش به تعداد 513 نفر از این مدرسه فارغ شده و به وظایف معلمی ، امامت ، خطابت و افتا مشغول شدند .

درسال 1354 تعداد مدرسان 18 نفر و تعداد محصلان 1353 نفر بوده است . شیوه پذیرش چنان بود که فارغان صنف ششم ابتدایی مکاتب را به صنف هفتم مکتب مدرسه پذیرا شده و پس از شش سال ادامه موفقانه تحصیل شهادت نامه بکلوریا دریافت می کردند . بعدا درجه تحصیل تا صنف چهاردهم یعنی معادل دارالمعلمین عالی ارتقا پیدا کرد . در حال حاضر ساختمان مدرسه جامع در شمال شرق مسجد جامع هرات واقع بوده و در آن به داخل صحن پارک این مسجذد گشوده می شود و در آن طلبه ها مشغول فراگیری تحصیل هستند . در سال 1375 تعداد شاگردان این مدرسه 492 نفر و تعداد پرسنل تدریسی 29 نفر بوده است .